Η διδαχή που αφήνει η κρίση είναι ότι κοινωνίες, όπως η δική μας, σχετικής ευμάρειας και δημοκρατικότητας υπαρκτής, δεν είναι έτοιμες να διακινδυνεύσουν σημαντικές κατακτήσεις. Ο ρεαλισμός κερδίζει την παραπλάνηση. Και η αυταπάτη των εύκολων λύσεων υποχωρεί. Νομίζω δεν θα ξαναδούμε σύντομα εορτασμούς αυταπάτης στην ελπιδοφάγο πλατεία Συντάγματος.
Συνέντευξη στον ΛΕΥΤΕΡΗ ΠΑΠΑΣΤΕΡΓΙΟΥ
Ο Λευτέρης Κουσούλης είναι ένας πολιτικός επιστήμονας με μακρά εμπειρία στον χώρο της πολιτικής ανάλυσης και της επεξήγησης των κοινωνικών και πολιτικών φαινομένων. Υπερασπιστής της έννοιας της “Ελευθερίας” και μαχητής ενάντια στο “δουλοκτητικό κράτος” παρεμβαίνει δημόσια, είτε με άρθρα του, είτε με τη συγγραφή βιβλίων, καταθέτοντας την δική του οπτική ματιά στα όσα συντελούνται στο υπόστρωμα της ελληνικής κοινωνίας, και συνήθως προκαλεί.
Ο ίδιος δέχθηκε να μου απαντήσει σε μια σειρά ερωτήσεων, σε μια προσπάθεια να ανιχνεύσουμε όλα όσα έγιναν, μα περισσότερο, όσα πρόκειται να συμβούν, σε μια χώρα που βρίσκεται αντιμέτωπη με πάμπολλες προκλήσεις, μα περισσότερο απ’ όλα με τον ίδιο της τον εαυτό…
Κύριε Κουσούλη τι ζούμε σήμερα;
Ζούμε το τέλος του παροξυσμού. Αυτό που ζήσαμε την αμέσως προηγούμενη φάση. Παροξυσμός του ανορθολογισμού, του βίαιου και καταγγελτικού λόγου, των εύκολων λύσεων και των φαντασιακών αιτημάτων. Επειδή η γη δεν είναι επίπεδη, μοιάζει σήμερα μετά την εμπειρία της κρίσης να είμαστε σε καλύτερη θέση. Όπως σημείωσα σε πρόσφατο κείμενό μου, μπορούμε πια να ζυγίσουμε καλύτερα την πορεία μας ανάμεσα στην παραπλάνηση, την αυταπάτη και την ευθύνη. Μπορούμε να συζητήσουμε πιο ψύχραιμα για την κατάστασή μας. Σε κάθε περίπτωση βρισκόμαστε στη μεθόριο. Ή θα αφήσουμε πίσω μας σταθερά μια αντίληψη καθυστέρησης ή θα επιλέξουμε έναν δρόμο ευθύνης, σε μια πορεία βέβαιων δυσκολιών στο σύγχρονο κόσμο. Ο μόνος πάντως αξιοπρέπειας και σχετικής ελευθερίας. Ή την ησυχία σας ή την ελευθερία σας, μας έλεγε ήδη ο Θουκυδίδης.
Πόσο διαφορετική είναι η χώρα μας σε σχέση με το 2015; Τι έχουμε διδαχθεί;
Είναι διαφορετική, όχι πολύ , αλλά είμαστε , ναι, σε μια νέα κατάσταση. Μια αργή ωρίμανση συντελείται. Η λαϊκή απόφαση και ψήφος απομάκρυνσης του ΣΥΡΙΖΑ από την εξουσία ορίζει τη νέα φάση. Οι εκλογές του Ιουλίου ήταν οι πιο σημαντικές μετά το 1974, λόγω της φύσης του ΣΥΡΙΖΑ. Ο κίνδυνος οπισθοδρόμησης που αντιπροσώπευσε αποκρούστηκε. Αυτός είναι ο κύριος λόγος νίκης του κ. Μητσοτάκη και η πηγή ικανοποίησης που υπάρχει στο κοινωνικό σώμα σήμερα. Η διδαχή που αφήνει η κρίση είναι ότι κοινωνίες, όπως η δική μας, σχετικής ευμάρειας και δημοκρατικότητας υπαρκτής, δεν είναι έτοιμες να διακινδυνεύσουν σημαντικές κατακτήσεις. Ο ρεαλισμός κερδίζει την παραπλάνηση. Και η αυταπάτη των εύκολων λύσεων υποχωρεί. Νομίζω δεν θα ξαναδούμε σύντομα εορτασμούς αυταπάτης στην ελπιδοφάγο πλατεία Συντάγματος.
Μόλις προχθές συμπληρώθηκαν τέσσερα χρόνια από την ημέρα που ο Κυριάκος Μητσοτάκης ανέλαβε την ηγεσία της ΝΔ. Ποια είναι η αποτίμηση της μέχρι σήμερα πορείας του;
Εκτιμώ θετική την παρουσία του κ. Μητσοτάκη, τέσσερα χρόνια μετά την εκλογή του. Είναι ο ίδιος φορέας μιας νεοτερικότητας , σε ένα κόμμα με συντηρητικά χαρακτηριστικά πολιτικής και συνείδησης. Η εκλογή του οδήγησε το κόμμα του στην Κυβέρνηση. Αυτή η ενδιαφέρουσα εξέλιξη χάνει την αξία της αν δεν γίνει συντελεστής αλλαγής στην πράξη. Παρατηρείται ένα φόβος στην διακυβέρνηση και μια απόσταση από την ανάγκη ιδεολογικής επεξήγησης των πραγμάτων και της αναγκαίας πορείας. Δεν αρκεί ένας νικηφόρος αριθμός στην κάλπη για να κινηθούν τα πράγματα. Τα κόμματα είναι επεξεργαστές νοήματος και όχι διαχειριστές μόνο μιας εκλογικής νίκης. Η κίνηση ως τώρα είναι γενικά θετική. Θα δούμε την εξέλιξη στα δύσκολα μέτωπα, για παράδειγμα, στο μέτωπο των ριζικών αναγκαίων αλλαγών στο κράτος, που η δουλοκτητική φύση του είναι εχθρός κάθε μεταβολής. Μέσα του επιβιώνει το παρελθόν. Θα δούμε αν ο κ. Μητσοτάκης αγγίξει αυτόν τον πυρήνα της καθυστέρησης. Ή θα μείνει ως ένας διαχειριστής της συγκυρίας.
Ποιο πιστεύετε πως είναι το σοβαρότερο πρόβλημα που καλείται να διαχειριστεί ως Πρωθυπουργός;
Πέρα από τα χρόνια ζητήματα όπως η οικονομία, τα ελληνοτουρκικά θα δοκιμάσουν όχι μόνο την Κυβέρνηση , αλλά και το λεγόμενο πολιτικό σύστημα και την κοινωνία φυσικά. Βρισκόμαστε σε μια άλλη φάση στο μέτωπο αυτό. Οι απειλές είναι υπαρκτές. Η υποβάθμισή τους θέτει τη χώρα διαρκώς σε δυσμενέστερη θέση. Η προετοιμασία για το δυσκολότερο είναι αναγκαία. Παράλληλα, γύρω από το κράτος πάντα, η θεσμική καθυστέρηση και υπολειτουργία κεντρικών θεσμών συνιστά το μεγάλο πρόβλημα μιας κοινωνίας και μιας Κυβέρνησης, που μετράει πολύ το κόστος της αλλαγής. Που αγαπάει την αδράνεια της κατάστασής της.
Στο τελευταίο σας βιβλίο αναλύετε το «πολιτικό φαινόμενο ΣΥΡΙΖΑ». Τι σας ώθησε να εκδώσετε το βιβλίο αυτό και γιατί πιστεύετε πως μιλάμε για «πολιτικό φαινόμενο»;
Το βιβλίο αυτό, με τον τίτλο « ΣΥΡΙΖΑ, ένα πολιτικό φαινόμενο, κείμενα για την κατανόηση ενός παροξυσμού», περιλαμβάνει ερμηνευτικά κείμενα για τον ΣΥΡΙΖΑ από το φοβερό εκείνο 1ο 6μηνο του 2015, μέχρι τις εκλογές του Ιουλίου. Ασφαλώς είναι ένα πολιτικό φαινόμενο. Από το 3% κερδίζει και γίνεται Κυβέρνηση για 5 χρόνια. Θα μείνει στην ιστορία , ως παράδειγμα, πολιτικού παροξυσμού, που ο λαός ακολούθησε και στήριξε σε μια φάση. Έχει κάτι από Σικελική Εκστρατεία η νίκη του ΣΥΡΙΖΑ. Γι αυτό έχει νόημα να το συζητάμε. Γιατί μαθαίνουμε. Κανένα άλλο νόημα δεν έχει. Μοιάζει δύσκολο για ένα κόμμα να πείσει στο μέλλον ότι η γη είναι επίπεδη. Ανήκει πια στο παρελθόν ο ΣΥΡΙΖΑ. Δεν μπορεί, νομίζω, να ανασυγκροτηθεί σε κάτι άλλο και διαφορετικό. ΄Ήδη βλέπουμε τον αέρα της επικαιρότητας να αναδεύει τη στάχτη του. Το βιβλίο αυτό, θα έπρεπε να «διαβαστεί» σε συνδυασμό με δύο άλλα μικρά που προηγήθηκαν, το « Νέο Ελάχιστο Λεξικό» και το «Μανιφέστο κατά του επίκαιρου».
Πόσο εύκολο είναι κατά τη γνώμη σας να κατορθώσει ο ΣΥΡΙΖΑ να καταστεί ο δεύτερος πόλους εξουσίας του ελληνικού πολιτικού συστήματος, και τι θα σημαίνει αυτό;
Αριθμητικά θα είναι και είναι ήδη. Δεν υπάρχει άλλος σοβαρός διεκδικητής. Το αριθμητικό δεν αρκεί. Αλλά δεν μπορεί να κάνει και κάτι άλλο. Να γίνει δημιουργικός νέος πολιτικός πόλος , ουσιαστικής εναλλακτικής λύσης. Ο κυβερνητικός εαυτός του ΣΥΡΙΖΑ θα τον εμποδίζει να εξελιχθεί. Θα είναι για καιρό η φυλακή του. Μαζί με τα ιδεολογικά δεσμά που τον συνοδεύουν και τον κρατούν σε ένα παρελθόν , που είναι ήδη νεκρό. Ο ΣΥΡΙΖΑ δύσκολα θα βγει από το δρόμο της φθοράς του.
Ποια είναι η άποψη σας για τα χαρακτηριστικά που θα πρέπει να διαθέτει ο επόμενος Πρόεδρος της Δημοκρατίας και γιατί αυτό έχει τελικά τόσο μεγάλη σημασία, δεδομένης της «αδυναμίας» του θεσμικού του ρόλου, όπως αυτός προσδιορίζεται από το Σύνταγμα;
Ένα πρόσωπο κύρους. Να συμβολίζει κάτι. Να αποτελεί το ίδιο ένα μήνυμα. Αδιάφορο αν θα είναι άνδρας ή γυναίκα. Τη θεσμική «αδυναμία» να την εξισορροπεί το ίδιο , να την δυναμώνει το ίδιο το πρόσωπο. Φυσικά να αντιλαμβάνεται την εποχή του, με ψυχικό σθένος, χωρίς φόβο μπροστά στους κινδύνους της ευθύνης.
Τα 200 χρόνια διαδρομής ελευθερίας από το ηρωικό ’21, είναι μια σπουδαία αφορμή να μιλήσουμε για τον εαυτό μας, με τόλμη και ελευθερία. Ευκαιρία:
Για γνώση της ιστορίας, των πρωταγωνιστών και των γεγονότων.
Για διάλογο πάνω στα γεγονότα και τη διαδρομή.
Για τη θέση μας σήμερα.
Για τις δυνατότητές μας συμμετοχής στο σύγχρονο κόσμο.
Ποια είναι η αναγκαία- για τη χώρα- μεγάλη πολιτική κουβέντα που πρέπει να ανοίξει άμεσα;
Μια ριζική μεταρρύθμιση του κράτους με σκοπό την κατάργηση της δουλοκτητικής φύσης του. Μια πρόταξη των σημαντικών, σε μια νέα ιεράρχηση. Παράδειγμα: ένα νέο, σύγχρονο δημόσιο σχολείο. Και επειδή για όλα χρειάζονται νέοι πόροι, μια συζήτηση με θέμα: ποιες είναι οι προϋποθέσεις παραγωγής νέων πόρων;
Η χώρα μας, με πρωτοβουλία του Πρωθυπουργού, ετοιμάζεται να γιορτάσει τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση. Τι θεωρείται πως τελικά θα συμβεί και τι πιστεύετε πως πρέπει να συμβεί;
Τα 200 χρόνια διαδρομής ελευθερίας από το ηρωικό ’21, είναι μια σπουδαία αφορμή να μιλήσουμε για τον εαυτό μας, με τόλμη και ελευθερία. Ευκαιρία:
Για γνώση της ιστορίας, των πρωταγωνιστών και των γεγονότων.
Για διάλογο πάνω στα γεγονότα και τη διαδρομή.
Για τη θέση μας σήμερα.
Για τις δυνατότητές μας συμμετοχής στο σύγχρονο κόσμο.
Πιστεύω γύρω από το ζήτημα θα γίνει το καλύτερο, με επιλογές που θα έχουν το συναρπαστικό γεγονός της εξέγερσης και της επανάστασης στο κέντρο τους, ως αφετηρία για όλα τα άλλα , που πρέπει να συνδέονται με το σήμερα.
Από τι κινδυνεύουμε ως χώρα;
Όλες οι κοινωνίες κινδυνεύουν από τον παλαιό εαυτό τους. Το συμβιβασμό ή ακόμη και για την ενθουσιαστική υποταγή τους στο παρελθόν. Δύσκολα απομακρύνονται από τα λάθη τους . Αν αυτό παλέψουμε, κανένας κίνδυνος δεν αντέχει μπροστά στη βούληση των ανθρώπων να αλλάξουν τη ζωή τους. Το έχουμε δει πολλές φορές στην ιστορία. Τίποτα δεν μπορεί να αντέξει εξ άλλου μπροστά στο παντοδύναμο αίτημα της ελευθερίας.