Ο όρος “κύμα καφέ” επινοήθηκε το 2002 από τον Trish Rothgeb σε μια δημοσίευση του στο Roasters Guild έχοντας σκοπό να χωρίσει έτσι, την εξέλιξη του καφέ με την πάροδο των χρόνων. Ο όρος βέβαια αναφέρεται σε διαδοχικές κινήσεις στην βιομηχανία του καφέ που έχουν σημαντικό αντίκτυπο στην γενική κουλτούρα του καφέ αλλά και σε κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο. Ας δούμε όμως τα τρία πρώτα κύματα με μια ματιά.
Εισβάλλοντας σε κάθε νοικοκυριό
Το πρώτο κύμα καφέ ορίζεται από την αυξανόμενη διαθεσιμότητα και την εμπορευματοποίηση ή τη μετατροπή του σε ένα αντικείμενο του παγκόσμιου εμπορίου. Ο καφές έγινε μέρος της καθημερινότητας των πολιτών και πρακτικά “εισέβαλε” σε κάθε σπίτι και γραφείο. Υπήρξε ευρεία διάδοση του στιγμιαίου καφέ και του καφέ φίλτρου (και όχι γαλλικού) και η ξαφνική εκθετική αύξηση της κατανάλωσης σημάδεψε το 1800 ξεκινώντας και η αποθήκευση του καφέ σε αεροστεγής σακούλες για επιμήκυνση του χρόνου αποθήκευσης. Σημαντικό στοιχείο της εποχής, η αγορά του καφέ ακόμα και από τα super markets και η ελλιπής εξειδίκευση των εργαζομένων.
Η περιέργεια, οδηγός ενός ολόκληρου κύματος
Το δεύτερο κύμα καφέ σηματοδοτήθηκε από την ζήτηση για ποιοτικότερο καφέ αλλά και από την ανάγκη των καταναλωτών για την κοινωνικοποίηση τους μέσω του καφέ. Το δεύτερο κύμα ξεκίνησε στα τέλη της δεκαετίας του 1960 αρχές της δεκαετίας του 1970 με την εμφάνιση των Starbucks και του Peet’s Coffee & Tea. Η εμφάνιση των καταστημάτων αλλά και η περιέργεια των καταναλωτών για τις πληροφορίες προέλευσης του καφέ αλλά και η αναζήτηση πλέον για μια πιο ολοκληρωμένη εμπειρία καφέ σε έναν διαμορφωμένο χώρο μόνο για αυτό, οδήγησαν ουσιαστικά το δεύτερο κύμα με τους εργαζόμενους να είναι καλύτερα εκπαιδευμένοι εισάγοντας και νέα ροφήματα με βάση τον espresso.
3ο κύμα καφέ, καλώς το speciality
Η ιστορία πίσω από το φλιτζάνι. Η στιγμή που οι καταναλωτές γίνονται πιο απαιτητικοί, με αρκετούς από αυτούς να γνωρίζουν πλέον πράγματα για τον καφέ. Η επιστήμη γύρω από μια κούπα καφέ έρχεται στο επίκεντρο, έννοιες όπως το terroir, τo speciality coffee και το third wave coffee γίνονται η καθημερινότητα πια για τον- πιο εξειδικευμένο πλέον σε σχέση με τα δύο πρώτα κύματα- barista που επιτέλους αρχίζει δειλά δειλά να λογίζεται σαν κανονικό επάγγελμα στον χώρο της εστίασης και είναι τρόπον τινά ο πρωταγωνιστής. Ο barista πλέον οφείλει να γνωρίζει για τον καφέ απλά, τα πάντα. Θα λέγαμε πως για τον barista το τρίτο κύμα καφέ απαίτησε την δεξιοτεχνία, την ειδικότητα, την ατομικότητα, την αναγνωρισιμότητα αλλά και την ανάγκη για εξέλιξη σε μια βιομηχανία που μέχρι τότε ήταν σε μεγάλο βαθμό mainstream.
Επίσης προανήγγειλε ένα νέο ενδιαφέρον για την πολυπλοκότητα, τη μεγαλύτερη οξύτητα και τον τρόπο χειρισμού ενός γεωργικού προϊόντος που σταδιακά κερδίζει όλο και πιο πολλούς φανατικούς θαυμαστές. Ένα κύμα που πραγματικά προσπαθεί να είναι γροθιά στο στομάχι για τον κακό καφέ.
Το 4ο κύμα , οι άνθρωποι αλλά και η βιωσιμότητα του καφέ
Μιλάμε ίσως για ότι καλύτερο όσον αφορά τον καφέ, το 4ο κύμα θα μπορούσαμε να το χαρακτηρίσουμε και σαν μία συνισταμένη των προηγούμενων κυμάτων. Η ανάγκη για καινοτομία στην ποιότητα, για προσέγγιση νέων πελατών αλλά και για διασφάλιση πλέον της επεκτασιμότητας και της σταθερότητας είναι οδηγοί για ολόκληρη την βιομηχανία του καφέ συνεχίζοντας τον… “πόλεμο” ενάντια στον κακό καφέ που ξεκίνησε το προηγούμενο κύμα. Επιπλέον και λόγω του κορωνοϊού σιγά σιγά έρχονται στην επιφάνεια ορισμοί όπως το food safety που θα αλλάξουν σταδιακά κάποια πράγματα στο χώρο του καφέ. Αρχικά στο 4ο κύμα έρχονται στο προσκήνιο οι άνθρωποι. Απομακρύνονται από τα λαμπερά φώτα οι τουλίπες και τα περίπλοκα σχέδια στα cappuccino και οι διαγωνισμοί και προωθούνται οι παραγωγοί που τρέχουν όλη την διαδικασία από την αρχή του καφεόδεντρου και μαζί με τους καταναλωτές θα είναι κάποιοι από τους κινητήριους μοχλούς του κύματος. Οι παραγωγοί πλέον αφήσαν του κλειστούς κύκλους στους οποίους κινούνταν, χρησιμοποιώντας συχνότερα πλατφόρμες επικοινωνίας που τους βοηθάνε να έρχονται σε επαφή με περισσότερους συναδέλφους και με μεγαλύτερη συχνότητα. Η πανδημία είναι η αλήθεια βοήθησε σε αυτό εικάζοντας πως είναι μία αλλαγή που ήρθε για να μείνει. Οι παραγωγοί είναι πλέον πιο άνετοι με τις εικονικές συναντήσεις, κάτι που έχει ανοίξει την επικοινωνία και τους ενδυναμώνει.
Οι καταναλωτές, οι αγοραστές, οι roasters και οι παραγωγοί αποκτούν μεγαλύτερη γνώση του καφέ όσον αφορά την προέλευση, την παραγωγή και επεξεργασία. Άμεσος στόχος είναι ο ποιοτικός καφές να είναι πιο εύκολα προσβάσιμος στο ευρύ κοινό – και όχι για λίγους- ακόμα και για έναν νέο και επίδοξο home-barista. Το καλό είναι πως η βιομηχανία του καφέ το έχει καταλάβει αυτό και προσπαθεί να κάνει αλλαγές χωρίς βέβαια να χαθεί η βιομηχανική αξία ή να αλλοιωθεί η ποιότητα. Ας πάρουμε σαν παράδειγμα τις κάψουλες καφέ. Οι εταιρείες προσπαθούν να τις κάνουν ακόμα πιο ποιοτικές αλλά και πιο φιλικές προς το περιβάλλον.
Ζούμε την απόλυτη επανάσταση των κρύων ροφημάτων;
Ένα μεγάλο χαρακτηριστικό είναι πως στο 4ο κύμα ο κρύος καφές έχει την τιμητική του. Είναι φανερό πως η βιομηχανία θέλοντας να ανοίξει τον καταναλωτικά ηλικιακό κύκλο κάνει μία στροφή στην δημιουργία αλλά και στην προβολή ροφημάτων καφέ θέτοντας τα απέναντι από τα RTD (ready to drink) ροφήματα που έχουν κατακλύσει την αγορά. Οι μεγάλες εταιρείες του χώρου –όντας και αυτές με την σειρά τους κινητήριοι μοχλοί του κύματος- βλέπουν αυτήν την τάση που υπάρχει προσπαθώντας μέσω αυτής της ΄΄επανάστασης΄΄ να μετατρέψουν τους καταναλωτές ποτού ή αναψυκτικών ή ισοτονικών ποτών , σε καταναλωτές καφέ/ροφημάτων καφέ. Αυτή την στιγμή η επιλογή ενός κρύου καφέ η ενός κρύου ροφήματος καφέ γίνεται μια πιο βιώσιμη επιλογή έχοντας βέβαια υπόψη πως ο καφές γενικά αλλά και τα κρύα ροφήματα με καφέ είναι πιο υγιεινά έχοντας πιο φυσική γεύση και εννοείται λιγότερη ζάχαρη. Τελικά, μια επανάσταση στον κρύο καφέ ανοίγει νέες ομάδες καταναλωτών και θα δημιουργήσει νέους τρόπους για να πίνουν καφέ καθώς θα είναι βιώσιμος όλο το χρόνο.
Βιωσιμότητα, η λέξη κλειδί για το 4ο και ίσως και για τα επόμενα κύματα.
Ξεπερνώντας το σκόπελο της πανδημίας , με ότι θα έχει αφήσει πίσω της, οι καταναλωτές όντας πλέον εξοικειωμένοι με την χρήση των κατάλληλων για το περιβάλλον υλικών θέλουν να έχουν γνώση για το τι καταναλώνουν. Θέλουν να ξέρουν από πού προέρχεται ο καφές που θα καταναλώσουν αλλά και κατά πόσο οι εμπλεκόμενοι στην όλη διαδικασία παραγωγής και τροφοδοσίας έχουν πράξει από την μεριά τους τα δέοντα έτσι ώστε να μην έχει διαταραχτεί η κοινωνική , η ηθική αλλά και η περιβαλλοντική αλυσίδα. Είναι χαρακτηριστικό πως σύμφωνα με έρευνα το 47% των καταναλωτών παγκοσμίως δήλωσε πως η τελική επιλογή τους επηρεάζεται από το κοινωνικό, ηθικό και περιβαλλοντικό προφίλ που μπορεί να έχει μία εταιρεία ή ένα προϊόν που σκοπεύουν να καταναλώσουν. Από εδώ και στο εξής πάντα η βιομηχανία του καφέ θα έχει στο μυαλό της την λιγότερη μόλυνση του περιβάλλοντος, τις εναλλακτικές πηγές ενέργειας και κατά πόσο μπορούν να βοηθήσουν αλλά και τους ανθρώπους που εργάζονται στις καλλιέργειες.
Ο καφές εξελίσσεται όπως και όλα στην ζωή και οφείλουμε να ακολουθήσουμε τις εξελίξεις ειδικά όσοι είναι μέσα στην βιομηχανία του καφέ. Η πανδημία κάποια στιγμή θα τελειώσει, οι αλλαγές όμως που έφερε μπορεί και να μείνουν και πρέπει να προσαρμοστούμε όλοι και το 4ο κύμα πιθανότατα θα μας το θυμίσει αυτό. Πλέον είμαστε μία παγκόσμια κοινότητα και κάθε μέρα ερχόμαστε όλο και πιο κοντά και να ξέρετε πως ο καφές του 4ου κύματος λειτουργεί για να μας το δείξει αυτό αλλά και να μας καθοδηγήσει προς αυτή την κατεύθυνση.