Του ΛΕΥΤΕΡΗ ΠΑΠΑΣΤΕΡΓΙΟΥ
Αθόρυβα, μακριά από τα όσα συμβαίνουν στον σκληρό πυρήνα τόσο της εσωτερικής όσο και της εξωτερικής πολιτικής επικαιρότητας, ο υπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης Κυριάκος Πιερρακάκης , σε ένα υπουργείο που θεσπίστηκε για πρώτη φορά από τον Κυριάκο Μητσοτάκη, εκτελεί ένα έργο που στόχο έχει να αλλάξει ολόκληρο το κράτος, τουλάχιστον όπως το έχουμε γνωρίσει μέχρι τώρα.
Με την ολοκλήρωση του κυβερνητικού σχεδίου, η Ελλάδα θα καταφέρει να κλείσει την ψηφιακή ψαλίδα που την χωρίζει από τα προηγμένα -στον τομέα αυτό- ευρωπαϊκά κράτη, και, ταυτόχρονα να άρει το μεγαλύτερο μέρος των κρατικών δυσλειτουργιών και εμποδίων που ορθώνει το κράτος σε πολίτες και επιχειρήσεις, μέσω της απλοποίησης των διαδικασιών με τη χρήση της τεχνολογίας.
Σε συνέντευξη που παραχώρησε ο ίδιος χθες στην Καθημερινή της Κυριακής και στον δημοσιογράφο Παύλο Παπαδόπουλο αποκαλύπτει πως το «κλειδί» της μετάβασης για ένα σύγχρονο κράτος θα είναι η νέα ψηφιακή ταυτότητα με τον μοναδικό αριθμό για κάθε πολίτη, ο οποίος θα είναι ο σημερινός ΑΦΜ.
“Ο στόχος ο οποίος έχει τεθεί είναι η λεγόμενη «αποκεντρωμένη ταυτοποίηση». Δηλαδή, πρακτικά, να μπορώ να αποδεικνύω από το σπίτι μου ή από τη δουλειά μου ότι πράγματι είμαι όντως αυτός που δηλώνω. Αυτό μπορούμε να το κάνουμε ήδη μέσω της χρήσης κάποιων κωδικών, όπως για παράδειγμα του συστήματος Taxisnet. Η ταυτότητα, όμως, εξασφαλίζει ακόμα μεγαλύτερη συνθήκη ασφαλείας για να έχουμε αυτήν την ταυτοποίηση. Και, άρα, μας επιτρέπει να ψηφιοποιήσουμε σχεδόν όλες τις υπηρεσίες εκείνες που επιθυμούμε, ακόμα και τις πάρα πολύ ευαίσθητες. Χαρακτηριστικά, π.χ. στην Εσθονία μπορείς να κάνεις τα πάντα από τον υπολογιστή του σπιτιού σου, εκτός από το να παντρευτείς, να χωρίσεις και να αγοράσεις ακίνητη περιουσία. Το μοντέλο αυτό δεν αποτελεί αναγκαστικά έναν «χάρτη» για εμάς, αποτελεί όμως μια «πυξίδα».
Συνεπώς, οι νέες ταυτότητες, όπως έχουμε ήδη αναφέρει, θα περιλαμβάνουν και μια «ψηφιακή υποδομή», κάτι το οποίο δεν υπήρχε στον περασμένο διαγωνισμό. Η ψηφιακή αυτή υποδομή περιλαμβάνει, για παράδειγμα, ότι ο κάθε πολίτης θα αποκτήσει ψηφιακή υπογραφή μέσω της ταυτότητας. Επίσης περιλαμβάνει και τη δυνατότητα ο πολίτης να φέρει την ταυτότητα και στη συσκευή του κινητού του τηλεφώνου, μέσω της χρήσης σχετικής εφαρμογής”, σημειώνει ο ίδιος, προσθέτοντας πως “έχουμε καταλήξει στην αξιοποίηση του ΑΦΜ, ως ενιαίου αριθμού ταυτοποίησης. Αυτό σημαίνει ότι ο ΑΦΜ θα μετονομαστεί για τα φυσικά πρόσωπα, καθώς θα πάψει να είναι αριθμός μόνο φορολογικού ενδιαφέροντος και θα καταστεί σταδιακά ο μοναδικός αριθμός που οι πολίτες θα χρησιμοποιούν στις αλληλεπιδράσεις τους με το κράτος αλλά και με τις επιχειρήσεις. Θεωρήσαμε πως θα ήταν αδόκιμο να σηματοδοτήσουμε μια τόσο σημαντική απλούστευση στη ζωή του πολίτη όπως η εξάλειψη των πολλαπλών αριθμών που ήδη χρησιμοποιούμε, με την προσθήκη ενός ακόμα, έστω και μεταβατικά. Είναι, τέλος, δεδομένο, ότι ο αριθμός αυτός θα αναγράφεται στις νέες ταυτότητες που θα εκδοθούν και θα αποτελεί τον βασικό αριθμό ταυτοποίησής μας, ο οποίος δεν θα αλλάζει”.
Το παράδειγμα της Εσθονίας
Σύμφωνα με τον Economist, όταν η Εσθονία επανέκτησε την ανεξαρτησία της το 1991, μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, λιγότερο από το ήμισυ του πληθυσμού της είχε τηλεφωνική γραμμή και η μόνη ανεξάρτητη σύνδεσή της με τον έξω κόσμο ήταν ένα φινλανδικό κινητό τηλέφωνο κρυμμένο στον κήπο του υπουργού Εξωτερικών. Δύο δεκαετίες αργότερα, είναι ένας παγκόσμιος πρωταθλητής στην τεχνολογία. Εσθονοί κομπιουτεράδες ανέπτυξαν τον κώδικα πίσω από το Skype και το Kazaa (ένα από τα πρώτα δίκτυα file-sharing). Το 2007 έγινε η πρώτη χώρα που διοργάνωσε την ψηφοφορία μέσω διαδικτύου σε γενικές εκλογές. Οι ευρυζωνικές της ταχύτητες είναι από τις πιο υψηλές στον κόσμο και κατέχει το ρεκόρ για τη δημιουργία νεοσύστατων εταιρειών (startups) ανά κεφαλή πληθυσμού. Οι 1.300.000 πολίτες της πληρώνουν για χώρους στάθμευσης με τα κινητά τους τηλέφωνα και έχουν τα αρχεία υγείας τους αποθηκευμένα στο ψηφιακό Cloud. Το 95% των Εσθονών συμπληρώνουν την ετήσια φορολογική τους δήλωση μέσω διαδικτύου, μια διαδικασία που διαρκεί περίπου πέντε λεπτά. Πώς αυτό το κράτος, το μικρότερο της Βαλτικής, ανέπτυξε μια τέτοια ισχυρή τεχνολογική κουλτούρα;
Τα θεμέλια τέθηκαν το 1992, όταν ο Mart Laar, ο τότε πρωθυπουργός της Εσθονίας, έδωσε το φιλί της ζωής στην απολιθωμένη οικονομία της χώρας. Σε λιγότερο από δύο χρόνια, η νεαρή κυβέρνησή του (μέσος όρος ηλικίας 35) έφερε στην Εσθονία ένα απλουστευμένο φορολογικό σύστημα, ελεύθερο εμπόριο, σταθερό νόμισμα και ιδιωτικοποιήσεις. Νέες επιχειρήσεις μπορούσαν να εγγραφούν ομαλά και χωρίς καθυστερήσεις, ένα σημαντικό κίνητρο για τους κομπιουτεράδες που βρίσκονταν σε θέση αναμονής. Με απονευρωμένες κρατικές δομές, κληρονομιά της σοβιετικής εποχής, η νέα πολιτική τάξη ξεκίνησε με καθαρό μητρώο. Όταν η γειτονική Φινλανδία αποφάσισε να στραφεί προς τις ψηφιακές τηλεπικοινωνίες, πρόσφερε στην Εσθονία το απαρχαιωμένο αναλογικό τηλεφωνικό της σύστημα δωρεάν. Η Εσθονία αρνήθηκε την πρόταση και έστησε το δικό της ψηφιακό σύστημα. Με τον ίδιο τρόπο, η χώρα πήγε από το να μην έχει καθόλου κτηματολόγιο στη δημιουργία ενός πλήρως ψηφιακού κτηματολογίου απαλλαγμένου από χαρτούρα (paperless). «Απλώς παρακάμψαμε μερικά πράγματα… ο Mosaic [το πρώτο δημοφιλές πρόγραμμα περιήγησης (web browser)] είχε μόλις κυκλοφορήσει και όλοι το χρησιμοποιούσαν επί ίσοις όροις», αναπολεί ο Πρόεδρος Toomas Hendrik Ilves. Απαλλαγμένοι από τα βαρίδια απαρχαιωμένων τεχνολογιών, οι νέοι υπουργοί της χώρας έριξαν το βάρος στο διαδίκτυο.
Ακολούθησε ένα εθνικό σχέδιο εξοπλισμού των σχολικών αιθουσών με υπολογιστές και μέχρι το 1998 όλα τα σχολεία ήταν ενωμένα με το διαδίκτυο. Το 2000 η κυβέρνηση κήρυξε την πρόσβαση στο διαδίκτυο ανθρώπινο δικαίωμα και το διαδίκτυο εξαπλώθηκε παντού ακόμα και στα παιδικά παιχνίδια. Το δωρεάν Wi-Fi έγινε πλέον κάτι συνηθισμένο. Οι λαστιχένιες σφραγίδες, οι λαδόκολλες και οι μεγάλες ουρές αναμονής έδωσαν τη θέση τους στην ηλεκτρονική διακυβέρνηση (e-Government). Ο ιδιωτικός τομέας ακολούθησε: η πώληση του Skype στο eBay το 2005 προς 2,6 δισεκατομμύρια δολάρια, δημιούργησε μια νέα κατηγορία Εσθονών επενδυτών, οι οποίοι κέρδισαν δεκάδες εκατομμύρια ευρώ από τις μετοχές τους και επένδυσαν σωστά την εμπειρία και τα κέρδη τους στην οικονομία της χώρας. Σήμερα η Tehnopol, ένα επιχειρηματικό κέντρο στο Ταλίν, μια πολύ ζωντανή πρωτεύουσα, στεγάζει περισσότερες από 150 εταιρείες τεχνολογίας. Λόγω του μικροσκοπικού μεγέθους της εγχώριας αγοράς της χώρας, οι επιχειρήσεις αναγκαστικά άρχισαν να σκέφτονται σε παγκόσμια κλίμακα, λέει ο Taavet Hinrikus, ο πρώτος υπάλληλος της Skype και συνιδρυτής της TransferWise, μιας υπηρεσίας μεταφοράς χρημάτων peer-to-peer, το πελατολόγιο της οποίας έχει εξαπλωθεί σε όλη την Ευρώπη και την Αμερική. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, το 2011 γράφτηκαν 14.000 νέες εταιρείες στην Εσθονία, 40% περισσότερες από το 2008. Οι εταιρείες υψηλής τεχνολογίας είναι τώρα υπεύθυνες για το 15% του ΑΕΠ της χώρας.
Δεν είναι καθόλου τυχαίο πως μόλις πριν λίγο καιρό, με απόφαση του Πρωθυπουργού, ο Τόμας Χέντρικ Ίλβες, ο άνθρωπος που ηγήθηκε της ψηφιακής επανάστασης στην Εσθονία, αναλαμβάνει αμισθί να συμβουλεύει το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης για την στρατηγική του μετασχηματισμού που θα πρέπει να ακολουθήσει η Ελλάδα, προκειμένου να συγκλίνει ψηφιακά με την υπόλοιπη Ευρώπη.
Το χρονοδιάγραμμα
“Η πιο χαρακτηριστική αλλαγή που απαιτείται είναι στα τεχνολογικά συστήματα, καθώς θα πρέπει ο αριθμός αυτός να «εισαχθεί» σε όσα συστήματα δεν τον περιλαμβάνουν ήδη, με πιο χαρακτηριστικά τα συστήματα υγείας και κοινωνικής ασφάλισης, όπου σήμερα χρησιμοποιούμε τον ΑΜΚΑ. Οι αλλαγές που θα πρέπει να γίνουν στα συστήματα αυτά θα θυμίζουν λίγο τη μετάβαση των συστημάτων μας από τη δραχμή στο ευρώ.
Το χρονοδιάγραμμα της μετάβασης αυτής στον προγραμματισμό μας ταυτίζεται με εκείνο της έκδοσης των νέων ταυτοτήτων. Άρα, εκτιμούμε πως θα χρειαστεί περίπου μία διετία για να πραγματοποιήσουμε τις παραπάνω αλλαγές, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά το τεχνικό σκέλος των συστημάτων πληροφορικής. Είναι δεδομένο ότι θα χρειαστεί η εμπλοκή πολλαπλών φορέων και ο συντονισμός τους. Η αρωγή της ΑΑΔΕ ως προς αυτό είναι ήδη πολύ σημαντική και θέλω να την υπογραμμίσω. Όπως επίσης θέλω να τονίσω και τη βοήθεια των στελεχών των υπουργείων Εσωτερικών και Εργασίας”, εξηγεί ο υπουργός Ψηφιακής Μεταρρύθμισης στη συνέντευξη του, προδιαγράφοντας τα επόμενα βήματα.
Όταν όλες αυτές οι αλλαγές ολοκληρωθούν, τότε θα είμαστε σε θέση να μιλάμε για μια εντελώς διαφορετική ελληνική καθημερινότητα.