Της Ειρήνης Παπουτσή
ΦΩΤΟ: Θ. Μπιάλας // LarissaPress
“Ρε συ πώς έγινες έτσι; Τί φοράς; Α, πως αδυνάτισες!”. Φράσεις της καθημερινότητας, μα και φράσεις που μπορεί να καταλήξουν να πληγώνουν ή ακόμη και να κακοποιούν ψυχολογικά όταν συνοδεύονται από σκληρούς ή απρεπείς χαρακτηρισμούς και παρομοιώσεις, την ώρα που αναδεικνύουν ζητήματα, αντιλήψεις μα και στερεότυπα που αφορούν στο σώμα και την εξωτερική εμφάνιση, με νέους και εφήβους να βρίσκονται στο επίκεντρο μιας ομαδικής διεργασίας, που, μέσω της Τέχνης, τους δίνει εργαλεία για να κινηθούν αντιμετωπίζοντας – και κυρίως “διαβάζοντας” και “φιλτράροντας” – όλα τα παραπάνω.
Νωρίς το μεσημέρι, προ ολίγων ημερών, βρεθήκαμε στον φιλόξενο και καλαίσθητο χώρο “Συνεργείο” από όπου αναχωρούσε μια πολύβουη ομάδα εφήβων, μετέχοντας λίγο νωρίτερα στο θεατροπαιδαγωγικό πρόγραμμα “ΟΠΩΣ ΕΙΜΑΙ” του Συνεργείου Μουσικού Θεάτρου (ΣΜΟΥΘ), με τη Συντονίστριά του, Δέσποινα Μπουνίτση, θεατρολόγο, χορογράφο και καθηγήτρια χορού να μιλά στη LarissaPress για το αυξανόμενο ενδιαφέρον τους για το καινοτόμο πρόγραμμα και τη στόχευσή του να απευθυνθεί στα σχολεία της πόλης, ώστε έφηβοι ηλικίας 13 – 18 ετών να συζητήσουν και να εκφραστούν πάνω στις αντιλήψεις της κοινωνίας για το σώμα και την εμφάνιση.
«Πρόκειται για ένα πρόγραμμα που ξεκίνησε να υλοποιείται από τον περασμένο Σεπτέμβριο, με την αιγίδα και την οικονομική ενίσχυση του Υπουργείου Πολιτισμού, προσφέροντας σε μαθήτριες και μαθητές ηλικίας 13 – 18 ετών μια πρωτοποριακή εμπειρία αυτογνωσίας, ενσυναίσθησης και δημιουργικής έκφρασης. Μέχρι τώρα περί τα 15 Γυμνάσια και Λύκεια και 200 περίπου παιδιά έχουν συμμετάσχει, ενώ ενδεικτικό του αυξημένου ενδιαφέροντος είναι το γεγονός πως χρειάστηκε να παρατείνουμε το πρόγραμμα μέχρι και τις 15 Ιανουαρίου 2026», περιγράφει, προσθέτοντας μάλιστα πως η ομάδα εργασίας κινήθηκε και εκτός του «Συνεργείου», μεταβαίνοντας σε σχολεία του Μ. Ευύδριου, της Αγιάς και του Δομένικου.
Η εικόνα του σώματος, τα κοινωνικά στερεότυπα γύρω από την εμφάνιση, οι διακρίσεις και το body – shaming, η επιρροή των social media και η ανάγκη αποδοχής της διαφορετικότητας και του εαυτού τέθηκαν στην κουβέντα μας, με τη Δέσποινα Μπουνίτση να αναφέρεται στην ανάγκη που «γέννησε» το πρόγραμμα, όπως και στον τρόπο με τον οποίο το υποδέχτηκαν μαθητές, μαθήτριες και εκπαιδευτικοί.
«Η ομάδα εργασίας, αποτελούμενη ακόμη από τη θεατροπαιδαγωγό και ηθοποιό, Κατερίνα Μπέκου και την ψυχολόγο Λυδία Πάντζιου, που έχει και την επιστημονική εποπτεία του προγράμματος, διαπίστωσε γρήγορα όχι μόνο την αναγκαιότητα και το αυξημένο ενδιαφέρον για την υλοποίησή του μα και μια αντίφαση, αφού, ενώ το κομμάτι στερεότυπα δείχνει να “καίει”, τα πράγματα δυσκολεύουν αρκετά όταν κάτι κινείται εκτός μαθησιακού προγράμματος. Ωστόσο οι δυσκολίες και τα πρακτικά ζητήματα ξεπερνιούνται, ενώ οι έφηβοι καταφέρνουν να εκφραστούν μέσω της Τέχνης πολύ πιο εύκολα, ενισχύοντας ταυτόχρονα την αυτοπεποίθησή τους. Θα έλεγα μάλιστα πως κερδισμένοι βγαίνουν όλοι, ακόμη και εκείνοι που κινούνται στη σφαίρα του παρατηρητή, καθώς η Τέχνη και τα εργαλεία της και μαζί η ομαδική διεργασία λειτουργούν ως αντίβαρο προκειμένου να εκφραστούν ανησυχίες και προβληματισμοί σχετικά με την εμφάνιση και τα στερεότυπα».
Και η καινοτομία του προγράμματος; Τελικά πώς μπορούμε να μιλήσουμε στους εφήβους για την εικόνα του σώματος χωρίς διδακτισμούς ή και σεμνοτυφία;
«Η καινοτομία του προγράμματος και προφανώς και η επιτυχία του έγκειται στο γεγονός πως δεν πρόκειται για μάθημα, κάτι το οποίο γίνεται σαφές από την πρώτη στιγμή. Με άλλα λόγια δεν υπάρχει σωστό και λάθος, ενώ οι έφηβοι, κινούμενοι σε ένα περιβάλλον εμπιστοσύνης, ασφάλειας και ελευθερίας, νοιώθουν ότι δε θα κριθούν. Προσεγγίζουμε το θέμα μας με ερωτήσεις και μαζί “χτίζουμε” πιθανές απαντήσεις, με τους συμμετέχοντες να παίζουν στην ουσία θέατρο, υποδυόμενοι ρόλους».
Αλήθεια πώς είναι να αποδέχεσαι τον εαυτό σου «όπως είσαι» και τελικά ποιος ο ρόλος των στερεότυπων και των social media στη διαμόρφωση ή και «κατασκευή» μιας αίσθησης ταυτότητας;
«Θα έλεγα πως δεν πρέπει να δαιμονοποιούμε ή να καταδικάζουμε στερεότυπα που στην τελική φτιάχτηκαν για να διευκολύνουν. Αρκεί φυσικά μέσα σε όλο αυτό να υπάρχει κριτική σκέψη. Χρειαζόμαστε φίλτρα στη χρήση των social και συμφωνήσαμε σ’ αυτό, διαπιστώνοντας πως όλοι θα μπορούσαμε κάλλιστα να βρεθούμε στη μία ή την άλλη πλευρά. Μέσα από το πρόγραμμα αναγνωρίζουμε όχι μόνο φράσεις μα και βλέμματα που κριτικάρουν την εμφάνιση. Στόχος μας λοιπόν είναι να μειώσουμε την εστίαση στην εξωτερική εμφάνιση και να καταλήξουμε στο ότι δεν είμαστε μόνο το σώμα μας, αφού ταυτόχρονα ο άνθρωπος μπορεί να είναι γενναιόδωρος, αλληλέγγυος, έξυπνος, καλός φίλος και τόσα άλλα».
Μπορεί η Τέχνη να υποστηρίξει την ανάγκη για αλλαγή και κοινωνική αποδοχή και να φωτίσει καίρια ζητήματα που απασχολούν νέους και εφήβους του σήμερα;
«Ο χαρακτήρας της Τέχνης παραμένει παρεμβατικός, καθώς επεμβαίνει στον ψυχικό μας κόσμο. Εδώ μιλάμε για ένα βιωματικό καλλιτεχνικό εργαστήριο που προτρέπει όχι να “καταναλώνουμε” αλλά να συμμετέχουμε στην Τέχνη, κάνοντάς την τρόπο ζωής, μέσα από την οποία θα προκύψουν αλλαγές. Άλλωστε η Τέχνη θα υπάρχει σε κάθε συγκυρία, δεν τη φοβόμαστε αφού βρίσκει πάντα τον δρόμο της και τρόπους να παρέμβει και να εκφραστεί και καλό θα ήταν να υποστηρίζεται. Το ζητούμενο είναι να χρησιμοποιούμε τα εργαλεία της και σε προσωπικό επίπεδο, κάνοντάς την μέρος του ζητήματος».
Όντως εμπειρία αυτογνωσίας, ενσυναίσθησης και δημιουργικής έκφρασης το πρόγραμμα «ΟΠΩΣ ΕΙΜΑΙ», με τη Δέσποινα Μπουνίτση να στέκεται και στον ρόλο των εκπαιδευτικών σημειώνοντας το ενδιαφέρον της εκπαιδευτικής κοινότητας σχετικά με τη σύνδεση της θεατρικής εμπειρίας με την ψυχοκοινωνική ενδυνάμωση της νεολαίας, αλλά και τη δημιουργία πρωτότυπου εκπαιδευτικού υλικού που θα αξιοποιηθεί από πλευράς τους στα Γυμνάσια και τα Λύκεια του νομού μας.
«Η ανατροφοδότηση είναι μεγάλη. Έτσι, με τη λήξη του προγράμματος θα πραγματοποιηθεί μία δημόσια παρουσίαση στο “Συνεργείο”, με τη μορφή ανοιχτής εκδήλωσης, κατά την οποία οι ίδιοι οι έφηβοι θα παρουσιάσουν τα έργα τους προσθέτοντας καλλιτεχνικά τη φωνή τους στον διάλογο για την αποδοχή και την ισότητα. Παράλληλα, το εκπαιδευτικό υλικό που θα παραχθεί θα διανεμηθεί ως “εργαλείο” στους εκπαιδευτικούς όλων των σχολείων, προσφέροντας πρακτικά εργαλεία για συζήτηση και προβληματισμό μέσα στη σχολική τάξη, ενισχύοντας τη βιωσιμότητα του προγράμματος πέρα από τη διάρκειά του», περιγράφει.
«Αυτό που κάνουμε είναι ένας διάλογος. Θίγουμε και συζητάμε από το μικρό πείραγμα μέχρι την ακραία συμπεριφορά και ο καθένας – μέσω ρόλων – μπαίνει στη θέση όσων πράττουν, κρίνουν, κρίνονται ή απλώς παρατηρούν, ενώ ταυτόχρονα προσεγγίζουμε ακόμη και τις “φωνές” που μπορεί να υπάρχουν στο μυαλό του καθενός. Αίτημά μας ένα: Συμπεριληπτικές κοινωνίες, χαρούμενες και ασφαλείς», καταλήγει η Δέσποινα Μπουνίτση.
