Η ιστορία της Πλατείας Ταχυδρομείου μέσα από το ημερολόγιο 2026 του Ομίλου Φίλων της Θεσσαλικής Ιστορίας

Του Θωμά Κυριάκου

Την περασμένη Τρίτη, 9 Δεκεμβρίου, παρουσιάσαμε, στο Γαλλικό Ινστιτούτο Λάρισας, το 4^ο ετήσιο ημερολόγιο του Ομίλου Φίλων της Θεσσαλικής Ιστορίας, σε επιμέλεια της Φωτοθήκης Λάρισας.

«Φέτος, ο Όμιλος Φίλων Θεσσαλικής Ιστορίας συμπλήρωσε 38 χρόνια δημιουργικής ύπαρξης — 38 χρόνια γεμάτα αγάπη για τον τόπο, σεβασμό για την ιστορία του και πίστη πως η γνώση δεν είναι πολυτέλεια, αλλά πνευματική ανάγκη. Από το ξεκίνημά του μέχρι σήμερα, ο Όμιλος διαμορφώθηκε ως μια μεγάλη οικογένεια ανθρώπων που μοιράζονται το ίδιο πάθος: να κρατήσουν ζωντανή τη συλλογική μνήμη της Λάρισας και της Θεσσαλίας.

Αυτά τα χρόνια, δεν περιοριστήκαμε στη θεωρητική προσέγγιση της ιστορίας. Καταθέσαμε έμπρακτο έργο. Διοργανώσαμε δώδεκα συνέδρια, που συνέβαλαν ουσιωδώς στην επιστημονική έρευνα της περιοχής μας. Εκδώσαμε τόμους πρακτικών που αποτελούν σήμερα πολύτιμα εφόδια για κάθε μελετητή. Προσφέραμε στο κοινό δεκάδες διαλέξεις, παρουσιάσεις, εκδηλώσεις, επισκέψεις, συναντήσεις μνήμης· μικρές εστίες φωτός μέσα στον χρόνο, που φώτισαν γνωστές και άγνωστες όψεις του παρελθόντος. Και μέσα από όλες αυτές τις δράσεις, δημιουργήσαμε κάτι πιο σημαντικό από οποιοδήποτε γεγονός ή έκδοση: δημιουργήσαμε έναν ζεστό, ανθρώπινο άυλο χώρο όπου η ιστορία γίνεται εμπειρία, διάλογος, μοιρασμένη συγκίνηση. Έναν χώρο όπου η μνήμη της πόλης δεν αρχειοθετείται — καλλιεργείται.

Μία από τις πιο πρόσφατες και εμπνευσμένες πρωτοβουλίες του Ομίλου —που γεννήθηκε από μια όμορφη ιδέα του φίλου Γιώργου Χατζούλη— είναι η έκδοση των ετήσιων ημερολογίων, μικρών λευκωμάτων μνήμης που ανασύρουν τη Λάρισα του χθες μέσα από πολύτιμα φωτογραφικά τεκμήρια, γενναιόδωρη προσφορά της Φωτοθήκης του Ομίλου», ανέφερε στην εναρκτήρια ομιλία της η κα Βάσω Νούλα, αρχαιολόγος Μ.Α. – πρόεδρος του Ομίλου Φίλων Θεσσαλικής Ιστορίας.

Πριν προχωρήσουμε στην παρουσίαση του ημερολογίου, θα ήθελα να κάνω μια μικρή αναφορά στην ομάδα της Φωτοθήκης. Η Φωτοθήκη δημιουργήθηκε πριν 10 χρόνια περίπου, τον Οκτώβριο του 2015, από μια ομάδα Λαρισαίων οι οποίοι μεμονωμένα μέχρι εκείνη τη στιγμή συγκέντρωναν φωτογραφίες, χαρακτικά, βιβλία και άλλα αντικείμενα ή αρχεία, με κύριο αντικείμενο τη Λάρισα και την ευρύτερη περιοχή. Η ομάδα μας ανήκει στον Όμιλο Φίλων Θεσσαλικής Ιστορίας.

Ξεκίνησε αρχικά με έξι άτομα, τους: Γιώργο Γραβάνη, Αχιλλέα Καλτσά, Θωμά Κυριάκο, Θανάση Μπετχαβέ, Νικόλαο Παπαθεοδώρου και Βαγγέλη Ρηγόπουλο. Tο επόμενο διάστημα ενσωματώθηκαν στην ομάδα μας οι: Παναγιώτης Δομούζης, Δημόκριτος Ζερβάκης , Σπύρος Μπαρμπούτης, Γιώργος Τράντας και Γιώργος Χατζούλης, ενώ επίτιμο μέλος της ομάδας μας είναι ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Νίκος Βατόπουλος. Δυστυχώς εδώ και λίγους μήνες η Φωτοθήκη πενθεί για την απώλεια ενός συνοδοιπόρου της. Ενός καλού ανθρώπου, εργατικού, καλού οικογενειάρχη, που όλη του ζωή συνέλεγε ότι του κινούσε το ενδιαφέρον για την τοπική ιστορία, για την διατήρηση της ιστορικής μνήμης, όχι μόνο της Λάρισας αλλά και της ευρύτερης περιοχής. Πενθεί για την απώλεια του Θανάση Μπετχαβέ, στην μνήμη του οποίου αφιερώνεται το ημερολόγιο του 2026.

Στόχος της Φωτοθήκης είναι η ανεύρεση, ταυτοποίηση και παρουσίαση όλου του διάσπαρτου υλικού που υπάρχει για τη Λάρισα και την ευρύτερη περιοχή μέσω δημοσιεύσεων, εκθέσεων, βιβλίων και άλλων δραστηριοτήτων για να προβάλλουμε την ιστορία της. Μέχρι στιγμής έχουμε συγκεντρώσει έναν αρκετά μεγάλο αριθμό φωτογραφιών, σε αυθεντική και ψηφιακή μορφή, που χρονολογικά η αφετηρία τους είναι περίπου το 1881, χρονολογία απελευθέρωσης της Λάρισας από τους Τούρκους και φτάνουν μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1980 όταν η πόλη μας έχει πάρει περίπου την μορφή που γνωρίζουμε σήμερα. Το υλικό που συγκεντρώνουμε και διαρκώς αυξάνεται με τις δωρεές αρχείων από φίλους της Φωτοθήκης ή τις αγορές που κάνουμε μέσω διαδικτύου και οίκων δημοπρασιών από την Ελλάδα και το εξωτερικό, σκοπεύουμε να το δωρίσουμε στο Μουσείο Πόλης της Λάρισας όταν δημιουργηθεί και ελπίζουμε αυτό να γίνει σύντομα.

Στην πορεία αυτών των δέκα ετών, ως Φωτοθήκη, συμμετείχαμε σε διάφορες δράσεις:

Μια από τις δράσεις μας είναι και η έκδοση ετήσιου ημερολογίου η οποία ξεκίνησε το 2023, μετά από πρόταση του αγαπητού φίλου Γιώργου Χατζούλη, αποβλέποντας στην οικονομική ενίσχυση του Ομίλου Φίλων Θεσσαλικής Ιστορίας. Ημερολόγια που είναι πια συλλεκτικά.

Ξεκινήσαμε:

• το 2023 με αφιέρωμα στα αρχοντικά της παλιάς Λάρισας,

• το 2024 στον Πηνειό της Λάρισας

• το 2025 με θέμα τα προπολεμικά κτίρια της Κεντρικής πλατείας (ή πλατεία Θέμιδος).

Φέτος συνεχίζουμε με το ημερολόγιο του 2026 με αφιέρωμα στην πλατεία Ταχυδρομείου.

Πριν προχωρήσω στην παρουσίαση των φωτογραφιών του ημερολογίου θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά, εκ μέρους του Ομίλου Φίλων Θεσσαλικής Ιστορίας, τον γραφίστα κ. Γιάννη Πέτρου για την αφιλοκερδή επιμέλεια και των τεσσάρων ημερολογίων και την κα Χρύσα Βουλγαράκη για την αμέριστη βοήθεια για την πραγματοποίηση της παρουσίασης.

Αλήθεια, αν κάποιος διαβάσει τις ονομασίες, Πλατεία Ταγματάρχου Κωνσταντίνου Λώρη ή Ρήγα Φεραίου, Hereford, Δημητρίου Χατζηγιάννη ή Εθνάρχου Μακαρίου άραγε γνωρίζει ότι αναφέρεται στην ίδια ακριβώς πλατεία, στην πλατεία Ταχυδρομείου, αλλά σε διαφορετικές χρονικές περιόδους της Λάρισας;

Η πρώτη επίσημη ονομασία της πλατείας, τα πρώτα χρόνια μετά την απελευθέρωση της Λάρισας, ήταν πλατεία Ταγματάρχου Κωνσταντίνου Λώρη προς τιμήν ενός ηρωικού αξιωματικού που σκοτώθηκε κατά τη διάρκεια των πολεμικών συγκρούσεων του 1886 στα σύνορα.

Ο Κωνσταντίνος Λώρης γεννήθηκε το 1837 στο Προμύρι του Πηλίου. Μετά το 1854 κατετάγη εθελοντικά στον Ελληνικό Στρατό, φτάνοντας μέχρι τον βαθμό του ταγματάρχη. Έλαβε μέρος στην Κρητική Επανάσταση του 1866 και στην αντίστοιχη Θεσσαλική του 1878. Το 1886 ήταν διοικητής του 9^ου ευζωνικού τάγματος με έδρα το Ζάρκο. Σε μεθοριακές συγκρούσεις στην περιοχή της Άνω Κούτρας του Ζάρκου, τραυματίστηκε σοβαρά και μετά από τρεις ημέρες υπέκυψε στα τραύματά του. Η κηδεία του Λώρη πραγματοποιήθηκε με κάθε επισημότητα στη Λάρισα στον Άγιο Νικόλαο στη Λάρισα, ενώ ο ενταφιασμός του έγινε στο χώρο που βρίσκεται το παλιό Κτηνιατρείο της Λάρισας, στη συμβολή των οδών Ηρώων Πολυτεχνείου & Καρδίτσης και την επόμενη χρονιά το όνομά του δόθηκε στην πλατεία. [1]

Η αρχική της ονομασία και αυτή που έχει επικρατήσει μέχρι και σήμερα οφείλεται στην ύπαρξη, μετά την απελευθέρωση του 1881, του Ταχυδρομείου στη βορειοανατολική πλευρά της πλατείας εκεί που βρίσκεται σήμερα το Ξενοδοχείο «GRANT HOTEL».

Η θέση του Ταχυδρομείου, βρισκόταν επί χρόνια στο σημείο αυτό έδωσε την αφορμή να ονομασθεί η πλατεία ως Πλατεία Ταχυδρομείου, ονομασία η οποία ουδέποτε υπήρξε επίσημη. Η φωτογραφία περιλαμβάνεται στο ημερολόγιο που έχετε στα χέρια σας και θα αναφερθώ εκτενέστερα στη συνέχεια της παρουσίασης.

Επόμενη ονομασία ήταν Πλατεία Ρήγα Φεραίου, ονομασία που της είχε δοθεί το 1900, έπειτα από πρόταση του Δημοτικού Συμβουλίου. Η ονομασία αυτή διατηρήθηκε επίσημα μέχρι και τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια.

Ο Ρήγας Φεραίος (το πραγματικό του όνομα ήταν Αντώνιος Κυριαζής) γεννήθηκε το 1757 στο γειτονικό Βελεστίνο. Ήταν λόγιος, συγγραφέας, επαναστάτης και πρωτεργάτης του Νεοελληνικού Διαφωτισμού. Σπούδασε και εργάστηκε ως δάσκαλος και γραμματέας, ενώ στη Βιέννη ήρθε σε επαφή με τις ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης. Σχεδίασε ένα πολιτικό σύνταγμα για μια ελεύθερη, δημοκρατική πολιτεία και τύπωσε έργα όπως τη Χάρτα της Ελλάδος και τον Θούριο. Το 1798 συνελήφθη από τις αυστριακές αρχές και παραδόθηκε στους Οθωμανούς, οι οποίοι τον εκτέλεσαν στο Βελιγράδι μαζί με συντρόφους του. Θεωρείται πρόδρομος της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 και σύμβολο της ελευθερίας και της εθνικής ανεξαρτησίας. [2]

Το 1945 το Δημοτικό Συμβούλιο σε συνεδρίασή του απεφάσισε να την μετονομάσει σε Πλατεία Hereford από το όνομα μια μικρής πόλης της Αγγλίας, η οποία βοήθησε τη Λάρισα κατά τη διάρκεια της Κατοχής και τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια. Η Hereford είναι μια ιστορική πόλη στη δυτική Αγγλία, κοντά στα σύνορα με την Ουαλία.

Σύμφωνα με ανάρτηση των ΓΑΚ Λάρισας στο Facebook στις 11/8/2022, «Ο αρχειονόμος του Herefordshire Archive Service, τους έστειλε απόσπασμα ενός άρθρου της τοπικής εφημερίδας, με ημερομηνία 24 Νοεμβρίου 1950, στο οποίο περιλαμβάνεται τμήμα των πρακτικών του Δημοτικού Συμβουλίου Λάρισας με την απόφαση μετονομασίας της πλατείας. Τους ενημέρωσε επίσης ότι το ποσό που συγκεντρώθηκε ανερχόταν σε 1.700 λίρες, σημερινής αξίας περίπου 75.000 λιρών, και χρησιμοποιήθηκε για την αγορά εξοπλισμού, τη συντήρηση και στελέχωση του Ιατρείου Φυματίωσης.

Σύμφωνα με αυτά τα στοιχεία τα ΓΑΚ εντόπισαν το πρακτικό της συνεδρίασης του δημοτικού συμβουλίου (25 Νοεμβρίου 1945), όπου εκδηλώνεται η ευγνωμοσύνη της πόλης και αποφασίζεται η μετονομασία της πλατείας Ρήγα Φεραίου σε πλατεία Hereford.

Αυτή η παράλληλη έρευνα σε αρχειακές πηγές, απέφερε ήδη ένα άρθρο στην περιοδική έκδοση των φίλων της αρχειακής υπηρεσίας του Hereford. Σε αυτό περιγράφονται τα κριτήρια επιλογής «υιοθεσίας» της πόλης, όπως τα κοινά χαρακτηριστικά με το Hereford, η οδυνηρή κατάσταση της πόλης μετά τον σεισμό του 1941 και τους βομβαρδισμούς (χαρακτηριστικό είναι ότι Τούρκος ανταποκριτής είχε αναφερθεί στην κατάσταση της πόλης με τα λόγια «Ήταν σαν να είχα μπει στην κόλαση»), αλλά επισημαίνεται επίσης η τοποθεσία της πόλης και ο διάσημος ποταμός με την εκπληκτική του γέφυρα. Το «Ταμείο Ελληνικής Υιοθεσίας του Χέρφορντ» μετονομάζεται σε «Ταμείο Βοήθειας Λάρισας του Χέρφορντ», και η διαδικασία συγκέντρωσης χρημάτων ξεκινά στις 12 Ιουλίου 1944 με την ανοιχτή συζήτηση πρότασης υιοθεσίας της πόλης, και συνεχίζεται με άλλες εκδηλώσεις, πωλήσεις αντικειμένων και ιδιωτικές δωρεές.

Στη συνέχεια εξιστορείται η πορεία λειτουργίας του Ιατρείου Φυματίωσης και η διαχείριση του ποσού από την Βρετανική Πρεσβεία, ενώ εντυπωσιακή είναι η περιγραφή της παρουσίασης του δώρου γάμου (ενός σερβίτσιου τσαγιού) στη νοσηλεύτρια του Ιατρείου, Σοφία Παπαπούλου! Η εξάντληση του συγκεντρωμένου ποσού της υιοθεσίας τον Σεπτέμβριο του 1951 συνέπεσε με την θεραπεία του μεγαλύτερου αριθμού των νοσηλευομένων, επομένως το Ιατρείο τερμάτισε τη λειτουργία του. [3]

Μετά τον θάνατο του Δημητρίου Χατζηγιάννη τον Μάϊο του 1973 προτάθηκε από το Δημοτικό Συμβούλιο η μετονομασία σε Πλατεία Δημητρίου Χατζηγιάννη, προς τιμήν του δημάρχου που πρόσφερε σημαντικές υπηρεσίες στην πόλη.

Ο Δημήτριος Χατζηγιάννης και η σύζυγός του Μαρίκα στην είσοδο της κατοικίας τους.     Φωτογραφία Τάκη Τλούπα. Χρονολογία: 1970.

Ο Δημήτριος Χατζηγιάννης γεννήθηκε στη Χάλκη το 1887 και υπήρξε δήμαρχος Λάρισας. Εκλέχτηκε αρκετές φορές βουλευτής ενώ είχε διατελέσει επίσης υπουργός και υφυπουργός Γεωργίας. Εκλέχτηκε Δήμαρχος Λάρισας δύο φορές, το 1954 και το 1959. Το 1967 η δικτατορία έδιωξε τον εκλεγμένο, στις εκλογές του 1964, υποψήφιο με την ΕΔΑ, δήμαρχο Λάρισας, Αλέξανδρο Χονδρονάσιο και διόρισε το Δημήτριο Χατζηγιάννη. Δύο χρόνια αργότερα, μετά την απόφαση του Στυλιανού Παττακού να επιτραπεί η ρήψη αποβλήτων εργοστασίου στον ποταμό Πηνειό, ο Χατζηγιάννης προσέφυγε στο Συμβούλιο της Επικρατείας αλλά καθώς η εκδίκαση της προσφυγής του αναβάλλονταν διαρκώς και είχε φανεί η πρόθεση των αρχών να προχωρήσει η λειτουργία του εργοστασίου τελικά παραιτήθηκε.

Σημαντικότερα έργα του ως Δημάρχου θεωρούνται:

– Η επαναφορά της ροής των υδάτων του Πηνειού στην παλαιά κοίτη, γιατί η ανακουφιστική παράκαμψη που είχε δημιουργηθεί, είχε μειώσει μέχρις εξαφανίσεως τη ροή του ποταμού μέσα στην πόλη.

– Η ασφαλτόστρωση περίπου 600 δρόμων και η κατασκευή πολλών χιλιομέτρων πεζοδρομίων και κρασπεδόρειθρων.

–  Ξεκίνησε η κατασκευή του δικτύου των υπονόμων της πόλης, ένα πρόβλημα άλυτο μέχρι τότε. Έργο που συνεχίσθηκε και ολοκληρώθηκε μετά τη μεταπολίτευση, επί δημαρχίας Αριστείδη Λαμπρούλη.

– Ανέκτησε μετά από διαρκή αγώνα την κυριότητα έκτασης 2.500 στρεμμάτων στην περιοχή του Ακ Σαράι, της σημερινής Νεάπολης, η οποία είχε χαθεί από το 1884, όταν είχε παραχωρηθεί από την τότε δημοτική αρχή στο δημόσιο δωρεάν έκταση για τη δημιουργία στρατώνων και χώρος για την εκτέλεση των στρατιωτικών ασκήσεων. Η ανάκτηση του χώρου  επέτρεψε στον Δήμο να προσφέρει έναντι συμβολικής τιμής οικόπεδα για την εγκατάσταση χιλίων και πλέον απόρων και αστέγων οικογενειών της πόλης.

– Συνέβαλε στην εξαγορά από τη ΔΕΗ του κλάδου του ηλεκτροφωτισμού του ΟΥΗΛ με πολύ συμφέροντες όρους, στην οικοδόμηση του σημερινού δημαρχιακού μεγάρου, στην παραχώρηση του δημοτικού γηπέδου στο Αλκαζάρ ώστε να μετατραπεί σε εθνικό στάδιο, στην κατασκευή του Δικαστικού μεγάρου, του Γηροκομείου και άλλων μικρότερων αλλά σημαντικής αξίας έργων.
– Στόλισε την πόλη με μνημεία και προτομές, αναθέτοντας την εκτέλεσή τους σε εγνωσμένης αξίας καλλιτέχνες. Θα αναφέρουμε ενδεικτικά το μνημείο των πεσόντων στον λόφο της Ακρόπολης, έργο του γλύπτη Λάζαρου Λαμέρα [4] και ο ανδριάντας με το μνημείο του Ιπποκράτη, στην ομώνυμη συνοικία, έργο του Γεωργίου Καλακαλλά (1938-2021) από τον Τύρναβο, καθηγητή του Πολυτεχνείου.

– Επιπλέον με διάφορα άλλα έργα, όπως πάρκα, δενδροφυτεύσεις δρόμων, αθλητικές εγκαταστάσεις, παιδικές κατασκηνώσεις και πολλά άλλα, άλλαξε μέσα σε λίγα χρόνια τη φυσιογνωμία της Λάρισας, την προβίβασε αισθητικά, μορφολογικά και διοικητικά και την οδήγησε στην αφετηρία του δρόμου για τη διεκδίκηση της τρίτης σε μέγεθος και αξία πόλης της Ελλάδος.

Το σπίτι του, μετά το θάνατο του το 1973, κληροδοτήθηκε στο Δήμο. Έπειτα από πολλές περιπέτειες, οικοδομήθηκε με δαπάνες του Δήμου το «Χατζηγιάννειο Πνευματικό Κέντρο». Ενώ για την πλούσια βιβλιοθήκη, το πολύτιμο αρχείο και τους πίνακες ζωγραφικής, εκδηλώθηκε μετά τον θάνατό του έντονο ενδιαφέρον από πολλούς για την αγορά του. Ευτυχώς η πώλησή τους απετράπη την τελευταία στιγμή με παρέμβαση του τότε δημάρχου Αγαμέμνονα Μπλάνα και αγοράσθηκε από τον Δήμο. Δικαίως θεωρείται ένας οραματιστής δήμαρχος. [5]

Σήμερα η πλατεία επίσημα ονομάζεται Πλατεία Εθνάρχου Μακαρίου, για να τιμηθεί ο αγωνιστής αρχιεπίσκοπος Κύπρου Μακάριος, αλλά ελάχιστοι το γνωρίζουν ή το θυμούνται.

Ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Μακάριος Γ΄, κατά κόσμον Μιχαήλ Χριστοδούλου Μούσκος, υπήρξε πρωταγωνιστική μορφή στον αγώνα της ΕΟΚΑ (1955–1959) για την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Μετά την ανεξαρτησία του νησιού το 1960, εξελέγη πρώτος Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, αξίωμα που διατήρησε μέχρι τον θάνατό του, το 1977. Κατά τη διάρκεια της προεδρίας του προσπάθησε να ισορροπήσει ανάμεσα στις πιέσεις της Ελλάδας, της Τουρκίας και των μεγάλων δυνάμεων, προωθώντας παράλληλα την ενότητα και την ανεξαρτησία της Κύπρου. Αναγνωρίζεται ως εθνικός ηγέτης και πατέρας της Κυπριακής Δημοκρατίας, με σημαντική συμβολή στην πολιτική και εκκλησιαστική ιστορία του τόπου. [6]

Παρ΄όλα αυτά η πλατεία Εθνάρχου Μακαρίου έχει καθιερωθεί σαν Πλατεία Ταχυδρομείου και έχει συσχετισθεί με τα πάμπολλα καφέ που την περιτριγυρίζουν.

Η πλατεία περικλείεται από τέσσερις οδούς.

Ανατολικά από την οδό Αλεξάνδρου Παναγούλη. Η ονομασία της οδού πέρασε από πολλές αλλαγές μέχρι να της αποδοθεί το σημερινό της όνομα. Έτσι, στην ιστορική της διαδρομή, την συναντούμε αρχικά σαν Αχιλλέως, αφιερωμένη στον Ομηρικό ήρωα, στη συνέχεια ως Παύλου Στεφάνοβικ, Πρίγκηπος Ανδρέου, Διαδόχου Κωνσταντίνου, Βασιλέως Κωνσταντίνου και, από το 1978, Αλεξάνδρου Παναγούλη.

Ο Αλέξανδρος (Αλέκος) Παναγούλης (1939 – 1976) ήταν  Έλληνας πολιτικός και ποιητής. Σπούδασε στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο στη Σχολή Μηχανολόγων-Ηλεκτρολόγων. Δραστηριοποιήθηκε στον αγώνα κατά της Δικτατορίας των Συνταγματαρχών (1967-1974). Γνωστός για την απόπειρα δολοφονίας του δικτάτορα Γεωργίου Παπαδόπουλου στις 13 Αυγούστου 1968, αλλά και για την αντοχή του στα βασανιστήρια που ακολούθησαν. Στην μεταπολίτευση εκλέχθηκε βουλευτής με την Ένωση Κέντρου – Νέες Δυνάμεις. [7]

Βόρεια από την οδό Παπακυριαζή, ενώ η αρχική της ονομασία ήταν Μουσών.

Ο Ιωάννης Παπακυριαζής ήταν συνταγματάρχης του πεζικού. Ως αξιωματικός έλαβε μέρος στον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 και παρέμεινε αρκετά χρόνια στην Λάρισα και στους Βαλκανικούς πολέμους ως συνταγματάρχης – διοικητής του 4ου πεζικού συντάγματος Λαρίσης έλαβε μέρος σε πολλές μάχες. Κατά την επίθεση της 21ης Ιουνίου 1913 για την κατάληψη του χωριού Λαχανά, το οποίο κατείχαν οι Βούλγαροι, έπεσε ηρωικά μαχόμενος. Η πόλη της Λάρισας για να τον τιμήσει μετονόμασε την μέχρι τότε οδό Μουσών, σε οδό Συνταγματάρχη Ιωάννη Παπακυριαζή. [8]

Στη δυτική πλευρά από την οδό Φραγκλίνου Ρούσβελτ, στην μνήμη του 32^ου Αμερικανού Προέδρου, ενώ η προηγούμενη ονομασία της ήταν Φαρσάλων, γιατί οδηγούσε στην έξοδο της πόλης προς Φάρσαλα.

Στη νότια πλευρά από την οδό Πρωτοπαδάκη, ενώ δεν υπάρχει αναφορά για πριν από τη δεκαετία του 1920.

Ο Πέτρος Πρωτοπαδάκης ήταν πρωθυπουργός της Ελλάδας. Άρχισε να πολιτεύεται το 1902, διετέλεσε υπουργός Οικονομικών και Επισιτισμού και αργότερα Πρωθυπουργός στην κυβέρνηση συνασπισμού Γούναρη. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, δικάστηκε στη «δίκη των έξι» και καταδικάστηκε σε θάνατο. Εκτελέστηκε στο Γουδί το 1922. [9]

Η πλατεία Ταχυδρομείου τέμνεται στο μέσο της περίπου, από βορρά προς νότο, από την οδό Ασκληπιού, αφιερωμένη στον θεό της Ιατρικής που λατρευόταν σε όλο τον ελλαδικό χώρο κατά την αρχαιότητα. Τη δεκαετία του 1930 ονομάζεται Ιωάννη Μεταξά, προς τιμήν του Στρατιωτικού, Πολιτικού, Πρωθυπουργού και Δικτάτορα, ενώ το αρχικό της όνομα ήταν πάλι Ασκληπιού.

Εξώφυλλο: Το παλιό Συντριβάνι. Εκδόσεις: IRIS – Hassid. Χρονολογία: 1960 περίπου.

Για εξώφυλλο του ημερολογίου επιλέξαμε το παλιό σιντριβάνι. Η φωτογραφία παρουσιάζει μια γωνιά της πλατείας Ταχυδρομείου όπως ήταν πριν από 60 περίπου χρόνια. Με αρκετό πράσινο, δένδρα και στο μέσον το σιντριβάνι. Σήμα κατατεθέν της πλατείας. Το σιντριβάνι κατασκευάστηκε τη δεκαετία του ’50, με μέριμνα και δαπάνες του ΟΥΗΛ (Οργανισμός Υδρεύσεως Ηλεκτρισμού Λαρίσης), υλοποιώντας μια απόφαση που είχε ληφθεί το 1939, δηλαδή να προσφέρει ο ΟΥΗΛ στην πόλη μια γραφικότητα που έλειπε και να αποδείξει ότι ενδιαφέρεται όσο και ο Δήμος για την καλή της εμφάνιση. [10] Τα αρχιτεκτονικά σχέδια ήταν του Λαρισαίου αρχιτέκτονα Ελευθερίου Κολονέλου. [11]Εγκαινιάστηκε τον Οκτώβριο του 1954. Η ζωή του ήταν βραχεία. Έμεινε στη θέση του για 40 χρόνια περίπου, μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1990 όταν ανετέθη στη γλύπτρια Νέλλα Γκόλαντα η υλοποίηση της πρότασης της για τον «γλυπτό ποταμό».

Ιανουάριος: Πανοραμική άποψη των κτισμάτων μέρους της βόρειας πλευράς της πλατείας Ταχυδρομείου. Φωτογραφία του 1970-71. Από το αρχείο του κ. Γιώργου Κίττα.

Η λήψη της συγκεκριμένης φωτογραφίας έγινε από την ταράτσα της πολυώροφης οικοδομής η οποία βρίσκεται στη γωνία των οδών Πρωτοπαπαδάκη και Ασκληπιού. Η φωτογραφία εμφανίζει τρία επίπεδα. Το κάτω απεικονίζει την πλατεία Ταχυδρομείου έτσι όπως ήταν πριν τη σημερινή της διαμόρφωση.

Στο δεύτερο επίπεδο διακρίνεται μέρος από τα κτήρια της βόρειας πλευράς της πλατείας. Αριστερά διαγράφεται η οδός Ασκληπιού. Το πρώτο κτήριο είναι του Δημητρίου Πουλιάδη, για το κτίριο θα αναφερθούμε σε επόμενη φωτογραφία, όπως και για το γειτονικό του, του οδοντιάτρου Νικολάου Παρίση, που βρίσκεται δεξιά του.

Στη συνέχεια υπάρχει μια σειρά από χαμηλά κτίρια μέχρι την οδό Παναγούλη, τα οποία αρχικά υπάγονταν στο συγκρότημα του Ταχυδρομείου. Όταν κατά το 1930 οι υπηρεσίες του Ταχυδρομείου μετακόμισαν, τα κτήρια νοικιάσθηκαν σε πολλούς επαγγελματίες, από τους οποίους πιο ξακουστός υπήρξε ο Θανασάκης Παπαθανασίου, γνωστός και ως Πασσαδάκιας με την ομώνυμη ταβέρνα του. Το διάστημα 1948-1952 οι αδελφοί Νικόλαος και Νικήτας Μάρκας αγόρασαν σταδιακά τα τέσσερα μερίδια των κληρονόμων στους οποίους ανήκε το κτίσμα, μαζί με το αντίστοιχο οικόπεδο και δημιούργησαν το «Grand Hotel». Το τελευταίο κτήριο δεξιά είναι το αρχοντικό του δικηγόρου Νικολάου Καραστεργίου. Κτίσθηκε στις αρχές του 20ου αιώνα. Τελευταία ιδιοκτήτρια ήταν η Βίνα Μαντζανή. Κατεδαφίσθηκε την τρίτη ημέρα των Χριστουγέννων του 1999 και στη θέση του δημιουργήθηκε πολυώροφη οικοδομή.

Στο τρίτο επίπεδο, πίσω από το σπίτι του Παρίση και του Ταχυδρομείου διακρίνεται η καμπύλη σκεπή του κινηματοθεάτρου “Πάλλας“, έργο του σημαντικού Λαρισαίου αρχιτέκτονα Λευτέρη Κολονέλου, με έτος κατασκευής το 1936.

Ο Κολονέλος κατά την διάρκεια της προπολεμικής περιόδου έκτισε και άλλες όμορφες κατοικίες στη Λάρισα. Απ’ αυτές ελάχιστες επιβιώνουν μέχρι σήμερα, όπως και ο κινηματογράφος. Δεξιότερα ήταν η ισόγεια κατοικία της οικογένειας Παντοστόπουλου, την οποία είχε κτίσει στις αρχές του 20ου αιώνα ο περίφημος φωτογράφος-ζωγράφος της Λάρισας Ιωάννης Παντοστόπουλος. Πίσω απ’ αυτήν διακρίνεται η πολυκατοικία Κίττα, η οποία καταλαμβάνει τη γωνία Κούμα και Παναγούλη και βρίσκεται στο τελευταίο στάδιο κατασκευής της.

Τελευταίο κτήριο της φωτογραφίας είναι το εκπαιδευτικό συγκρότημα του Ιάκωβου Μπόκαρη, το οποίο στη φωτογραφία βρίσκεται δεξιότερα από την οικοδομή Κίττα. Ήταν ένα ιστορικό ιδιωτικό εκπαιδευτήριο από το οποίο αποφοίτησαν πολλές προσωπικότητες της σημερινής Λάρισας. Στα τέλη της δεκαετίας του 1990, ο χώρος αγοράστηκε από τον Χρ. Κακάτσιο, ιδιοκτήτη του ξενοδοχείου «ΑΣΤΟΡΙΑ», που βρίσκεται στην πλατεία Ταχυδρομείου, το κατεδάφισε και στη θέση του σήμερα υψώνεται πολυώροφο κτίριο όπου στεγάζεται εταιρεία ρούχων. [12]

Φεβρουάριος: Οικία Νικολάου Καραστεργίου, δικηγόρου και βουλευτή της Λάρισας στη γωνία των οδών Παναγούλη και Παπακυριαζή. Μεταπολεμική φωτογραφία λίγα χρόνια πριν κατεδαφιστεί.

Η φωτογραφία απεικονίζει το αρχοντικό του Νικόλαου Καραστεργίου, το οποίο βρισκόταν μέχρι πριν μερικά χρόνια στη γωνία των οδών Παναγούλη και Παπακυριαζή, με πρόσοψη προς την Παναγούλη. Ήταν ένα από τα πολλά αξιόλογα νεοκλασικά κτίσματα, που κοσμούσαν τη Λάρισα του 20ου αιώνα και είχε κατασκευασθεί από τον ιδιοκτήτη του για να στεγάσει την οικογένεια του.

Ο Νικόλαος Καραστεργίου ήταν δικηγόρος με καταγωγή από την Πελοπόννησο. Τον Οκτώβριο του 1881, μετατέθηκε στη Λάρισα, διορίσθηκε πρωτοδίκης και τον Αύγουστο του 1882 εγκατέλειψε οριστικά τον δικαστικό κλάδο και εργάσθηκε ως δικηγόρος. Το αρχοντικό είχε κτισθεί στις αρχές του 20ου αιώνα και ο αρχιτέκτονας μας είναι άγνωστος. Το κτίριο είχε άφθονα νεοκλασικά στοιχεία. Το χαρακτήριζε όμορφος εξώστης πάνω από την πόρτα της εισόδου, με μεταλλικά κιγκλιδώματα και μαρμάρινα φουρούσια, συμμετρικά ανοίγματα και στους δύο ορόφους, με διακοσμητικές παραστάδες και γείσο κάτω από τη σκεπή και μεταξύ των ορόφων.

Τελευταία ιδιοκτήτρια ήταν η Βίνα Μαντζανή. Το 1998, είχε ενδιαφερθεί για την αγορά του γνωστός Λαρισαίος ευπατρίδης, με την σκέψη να δημιουργήσει Μουσείο πόλης στο συγκεκριμένο οίκημα, αλλά οι προσπάθειες του δεν ευοδώθηκαν. Κατεδαφίσθηκε κάποια ανύποπτη στιγμή, την τρίτη ημέρα των Χριστουγέννων του 1999 και στη θέση του δημιουργήθηκε πολυώροφη οικοδομή.

Το 1998 η Επιτροπή Πολεοδομικού και αρχιτεκτονικού Ελέγχου “δεν ενέκρινε την κατεδάφιση της διωρόφου οικοδομής καθ’ όσον το κτίσμα είναι χαρακτηριστικό δείγμα της νεώτερης Ελληνικής αρχιτεκτονικής των αρχών του 20^ου αιώνα“, καθώς ανέφερε η απόφασή της. Όμως οι απαντήσεις τόσο του ΥΠΕΧΩΔΕ, όσον και του Υπουργείου Πολιτισμού ήταν αρνητικές και η γνωμάτευσή τους ανέφερε ότι “δεν θα προωθήσουν τον χαρακτηρισμό του υπ’ όψιν κτιρίου ως διατηρητέου, δεδομένου ότι δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις για την έκδοση της σχετικής Υπουργικής Αποφάσεως“. [13] Πρέπει να σημειωθεί ότι για την κατεδάφιση του κτιρίου είχαν εκφράσει έντονες διαμαρτυρίες πολλοί Λαρισαίοι πολίτες και τα μέλη του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων Λάρισας, τα οποία μάλιστα είχαν προτείνει την αγορά του κτιρίου από την τότε Δημοτική αρχή. Θυμάμαι ακόμη το τεράστιο πανό που είχαν αναρτήσει στους τοίχους του περιβόλου του κτιρίου οι αρχιτέκτονες της Λάρισας εναντίον της κατεδάφισης. Τελικά όμως οι διαμαρτυρίες αυτές δεν έφεραν το ποθούμενο αποτέλεσμα. Κατεδαφίσθηκε την τρίτη ημέρα των Χριστουγέννων του 1999 και στη θέση του δημιουργήθηκε πολυώροφη οικοδομή, στο ισόγειο της στεγάζεται κατάστημα γνωστής αλυσίδας αθλητικών ειδών .

Μάρτιος: Το Ταχυδρομείο-Τηλεγραφείο-Τηλεφωνείο. Διώροφο κτίσμα των αρχών του 20ου αι. Δεν άντεξε στον μεγάλο σεισμό του 1941. Επιστολικό δελτάριο του Φρ. Καλουτά από τη Σύρο. 1915 περίπου.

Το επιστολικό δελτάριο με τον τίτλο «Λάρισσα-Πλατεία Ταχυδρομείου», είναι του φωτογράφου Francois E. Caloutas (γαλλική απόδοση του Φραγκούλη Ευαγγέλου Καλουτά) που είχε φωτογραφείο στην Ερμούπολη της Σύρου. Το κτίριο του Ταχυδρομείου-Τηλεγραφείου που βρισκόταν στην βορειοανατολική γωνία της πλατείας Ταχυδρομείου, στη συμβολή των σημερινών οδών Παπακυριαζή και Παναγούλη. Το κτίριο κατασκευάσθηκε μετά τον πόλεμο του 1897. Ήταν διώροφο, με νεοκλασικά αρχιτεκτονικά στοιχεία στην πρόσοψη, η οποία έβλεπε στην πλατεία Ταχυδρομείου. Στο ισόγειο στεγαζόταν το Ταχυδρομείο και στον όροφο το Τηλεγραφείο και αργότερα όταν μπήκε στη ζωή μας το τηλέφωνο, το Τηλεφωνείο.

Μετά το 1930 το κτίριο αυτό των Τ.Τ.Τ  επειδή είχε υποστεί φθορές, κρίθηκε ακατάλληλο και το Ταχυδρομικό γραφείο μετακόμισε στο αρχοντικό του ιατρού και παλιού δημάρχου της Λάρισας Αχιλλέα Αστεριάδη, η οποία βρισκόταν στη γωνία των οδών Κούμα και Ασκληπιού, εκεί που σήμερα βρίσκεται το φαρμακείο του Βάη και στη σειρά μερικά άλλα καταστήματα και εκτείνονταν μέχρι την οδό Παναγούλη.

Από τον σεισμό του 1941 ο όροφος από το κτίριο της πλατείας Ταχυδρομείου καταστράφηκε και γκρεμίσθηκε, ενώ παρέμεινε σε λειτουργία το ισόγειο στο οποίο στεγάσθηκαν διάφορα καταστήματα και δίπλα του λειτούργησε η ταβέρνα «Τα Πασαδάκια». Μεταπολεμικά ολόκληρος αυτός ο χώρος πωλήθηκε από τους κληρονόμους των αδελφών ιδιοκτητών στους αδελφούς Μάρκα, οι οποίοι κατασκεύασαν στη θέση αυτή το ξενοδοχείο «Grand Hotel».

Πίσω από το κτίριο του Ταχυδρομείου μόλις διακρίνεται, ανάμεσα από τα δένδρα, ο μαντρότοιχος και μέρος από το αρχοντικό του Νικολάου Καραστεργίου. Στη συνέχεια στο βάθος διακρίνεται πάνω από μια συστάδα δένδρων το επιβλητικό κτίριο του Στεφάνοβικ-Σκυλίτση. Βρισκόταν στην γωνία Παπακυριαζή με 28^ης Οκτωβρίου, εκεί που  βρισκόταν το στρατιωτικό πρατήριο. Είχε κτισθεί από τον Παύλο Στεφάνοβικ-Σκυλίτση, πλούσιο Έλληνα τραπεζίτη από την Κωνσταντινούπολη, λίγα χρόνια μετά την προσάρτηση της Λάρισας στο Ελληνικό κράτος το 1881. Ο ιδιοκτήτης του, λίγους μήνες πριν από την ενσωμάτωση της Θεσσαλίας στο ελληνικό βασίλειο αγόρασε από Οθωμανούς γαιοκτήμονες τεράστιες αγροτικές εκτάσεις (περίπου 600.000 στρέμματα) στην περιοχή του θεσσαλικού κάμπου. Στη Λάρισα προσέφερε σημαντικά χρηματικά ποσά στο «Κουτλιμπάνειο» Δημοτικό Νοσοκομείο», στους τρεις κεντρικούς ναούς της πόλης, σε σχολεία και σε απόρους. Σε μία από αυτές τις ιδιοκτησίες του περιλαμβάνονταν και ο οικισμός Χατζήμισι, το σημερινό Στεφανοβίκειο, που πήρε το όνομα του από τον Στεφανοβίκ. Όπως αναφέρουν παλιοί κάτοικοι του χωριού, η μητέρα του Παύλου Στεφάνοβικ, η Ελένη Μαχαίρα, ήταν αυτή που τον παρότρυνε να παραχωρήσει χωρίς αντάλλαγμα την έκταση στους κατοίκους του Στεφανοβικείου. Και πράγματι ο Στεφάνοβικ δώρισε στο Ελληνικό Δημόσιο την έκταση, σ’ αναγνώριση δε αυτής της προσφοράς του, δόθηκε απ’ τους κατοίκους το όνομα του στο χωριό. Από το συγκεκριμένο οίκημα διασώζεται μόνο ο πετρόκτιστος αυλόγυρος, τα σιδερένια κιγκλιδώματα και η πλαϊνή περίτεχνη εξώπορτα από την πλευρά της οδού 28^ης Οκτωβρίου.

Προς το δεξιό μέρος της φωτογραφίας, πίσω από μια ομάδα δένδρων εξέχει ένα πυργοειδές κτίσμα με επάλξεις, το οποίο βρισκόταν επί της 28^ης Οκτωβρίου (τότε Κοραή) και ήταν το αρχοντικό του Ευστάθιου Ιατρίδη. Ο Ιατρίδης ήταν δικηγόρος, διπλωμάτης και σπουδαίος  επιχειρηματίας της Λάρισας, με πολλές ιδιοκτησίες στην περιοχή της Γούνιτσας. Δυστυχώς από το κτίσμα αυτό δεν εντοπίσθηκε καμιά φωτογραφία του έως σήμερα. Προπολεμικά κατεδαφίσθηκε. Σήμερα στη θέση του έχει κατασκευασθεί πολυώροφη οικοδομή.

Τέλος στο άκρο δεξιά και με πρόσοψη προς την πλατεία διακρίνεται μέρος διώροφης οικοδομής, η οποία διατηρήθηκε και μεταπολεμικά και στέγαζε το ξενοδοχείο «Τέμπη», για το οποίο θα αναφερθούμε στη συνέχεια. Σήμερα στη θέση του βρίσκεται το εγκαταλειμμένο από καιρό κτίριο του «Bodyline». [14]

Απρίλιος: Τα «Πασσαδάκια» του Θανασάκη Παπαθανασίου. Ξακουστή ταβέρνα της  Λάρισας, όπου συγκεντρώνονταν όλοι οι καλλίφωνοι νεαροί της Λάρισας. Αριστερά το σπίτι του οδοντίατρου Νικ. Παρίση. Φωτογραφία του 1940. Εύρημα από το διαδίκτυο της κας Αθανασίας Φαναράκη.

Η φωτογραφία εμφανίζει τον στρατιώτη Δημήτριο Κλάγκο, από την Άρτα, φορώντας την προπολεμική στολή του χωροφύλακα. Πίσω του η ταβέρνα ήταν του Θανασάκη Παπαθανασίου, που ήταν γνωστός σαν «Πασσαδάκιας». Βρισκόταν, όπως αναφέραμε σε προηγούμενη φωτογραφία, στη βόρεια πλευρά της πλατείας , ανάμεσα από το κτήριο του παλιού Ταχυδρομείου και το αρχοντικό του οδοντιάτρου Νικολάου Παρίση.

Ο ιδιοκτήτης της ταβέρνας «Πασσαδάκια» Αθανάσιος Παπαθανασίου γεννήθηκε στη Λάρισα το 1906. Με τη σύζυγο του έζησαν αρχικά στη Θεσσαλονίκη όπου εργάσθηκε ως επιπλοποιός. Ήρθε οικογενειακώς στη Λάρισα πριν το 1934. Εργάσθηκε ως επιπλοποιός, αλλά συγχρόνως ξεκίνησε να λειτουργεί ένα μικρό ταβερνάκι, δίπλα από το σημερινό εγκαταλειμμένο κτήριο του «Bodyline». Επειδή ο χώρος δεν επαρκούσε, το 1938 νοίκιασε το ισόγειο της φωτογραφίας. Από τις τέσσερις εισόδους που διέθετε το κτίσμα της ταβέρνας, το ένα ήταν χωρισμένο και ο Παπαθανασίου διατηρούσε εργαστήριο κατασκευής κιθάρας και επισκευής μουσικών οργάνων. Υπάρχουν διαφορετικές ερμηνείες για την επικράτηση του όρου «Πασσαδάκια». Η επικρατέστερη όμως είναι ότι όταν κάποτε ο Θανασάκης είχε ένα πρόβλημα υγείας και νοσηλεύθηκε στο νοσοκομείο, ο γιατρός του εντυπωσιάσθηκε τόσο πολύ από την μεγάλη ψυχική δύναμη με την οποία αντιμετώπισε το πρόβλημά του, ώστε τον αποκάλεσε «Πασσά». Το παρατσούκλι αυτό μεταδόθηκε και στα παιδιά του, τα οποία ο κόσμος έκτοτε τα αποκαλούσε «πασσαδάκια».

Το 1941 ο σεισμός της 1ης Μαρτίου και οι Ιταλικοί βομβαρδισμοί, κατέστρεψαν μαζί με το κτήριο του Ταχυδρομείου και την ταβέρνα. Η οικογένεια αναγκάσθηκε να εγκαταλείψει τη Λάρισα και να εγκατασταθεί στον Πυργετό, όπου έστησε πάλι ταβέρνα. Τον Δεκέμβριο του 1944 επανήλθε στη Λάρισα, διόρθωσε το οίκημα και το 1946 λειτούργησε ξανά την ταβέρνα. Όμως το μαγαζί δεν κατόρθωσε να επανακτήσει την προπολεμική του αίγλη. Το 1954 έκλεισε οριστικά, όμως η αγάπη του για τη μουσική διατηρήθηκε και δεν έσβησε παρά μόνον όταν πέθανε  το 1974. Σήμερα η εγγονή του, Μυρτώ Παπαθανασίου έχει κατακτήσει το παγκόσμιο μουσικό στερέωμα. [15]

Μάιος: Η οικία του Νικολάου Παρίση, από τους πρώτους επιστήμονες οδοντιάτρους της Λάρισας. Χρονολογία: περίπου 1935.

Το κτήριο του οδοντιάτρου Νικολάου Παρίση κτίσθηκε το 1931. Η οικογένεια στεγάσθηκε στον επάνω όροφο, ενώ στο ισόγειο λειτούργησε το οδοντιατρείο του. Το 1941 από τον σεισμό καταστράφηκε ο επάνω όροφος, το κτήριο διαμορφώθηκε ως ισόγειο και το 1952 προστέθηκε εκ νέου ο επάνω όροφος. Με την κατασκευή αυτή το κτήριο επανήλθε οικοδομικά στην αρχική του κατάσταση. Και αυτό κατεδαφίσθηκε τη δεκαετία του 1970 και στη θέση του κατασκευάσθηκε πολυώροφο κτήριο. [12]

Ιούνιος: Η κατοικία του εργολάβου οικοδομών Δημητρίου Πουλιάδη. Φωτογραφία του Τάκη Τλούπα. 1960.

Το αρχοντικό του Δημητρίου Πουλιάδη, βρισκόταν στην βόρεια πλευρά της Πλατείας Ταχυδρομείου, στη γωνία των σημερινών οδών Παπακυριαζή και Ασκληπιού. Ο Δημήτριος Πουλιάδης ήταν εργολάβος, ο οποίος εκτός από την κατασκευή ιδιωτικών κτηρίων αναλάμβανε και διάφορα δημόσια και δημοτικά έργα. Ήταν εμπειροτεχνίτης και πολλά από τα παλαιά κτίσματα της Λάρισας έγιναν με δικά του σχέδια, κατασκευή και επίβλεψη. Ένα από τα λίγα που σώζονται είναι το τριώροφο μέγαρο Αλεξάνδρου που βρίσκεται επί της οδού Βενιζέλου, απέναντι από το αρχαίο θέατρο, καθώς και το αρχοντικό Αλεξάνδρου επί της Παπακυριαζή.

Αρχιτεκτονικά το σπίτι του Πουλιάδη διέθετε πολλά νεοκλασικά στοιχεία, ήταν διώροφο με υπερυψωμένο υπόγειο. Πάνω από την είσοδο βρισκόταν ένας περίτεχνος εξώστης με μαρμάρινα φουρούσια και μεταλλικό κιγκλίδωμα. Ως χρονολογία κατασκευής αναφέρεται το έτος 1910.

Μετά τον θάνατο του Δημητρίου Πουλιάδη το αρχοντικό περιήλθε στην κυριότητα του ανεψιού του Αθανασίου Γουνιτσιώτη. Λόγω της καλής κατασκευής του ο σεισμός του 1941 δεν επέφερε στο κτίσμα σοβαρές ζημιές. Ο γιατρός Γεώργιος Κατσίγρας έγινε κάτοχος του αρχοντικού το 1952, με την προοπτική να το χρησιμοποιήσει σαν οικογενειακή του κατοικία. Την περίοδο εκείνη η χειρουργική κλινική του στεγαζόταν στο Μέγαρο Αλεξάνδρου, επί της οδού Βενιζέλου. Το 1955 απέναντι από το σπίτι που είχε αγοράσει ο Κατσίγρας έκτισε την ιδιωτική του κλινική. Το αρχοντικό το χρησιμοποιούσε ως αναρρωτήριο, όταν η κλινική ήταν κορεσμένη από ασθενείς, ενώ στο ημιυπόγειο στέγαζε τα πλυντήρια και στεγνωτήρια. Όμως το κτήριο αυτό έπειτα από την σεισμική δόνηση του 1953, κτυπημένο προφανώς και από τους προηγούμενους σεισμούς, παρουσίασε μεγάλες ρωγμές και θεωρήθηκε επικίνδυνο. Έμεινε για πολλά χρόνια ακατοίκητο και το 1978 ο ιδιοκτήτης το κατεδάφισε και οικοδομήθηκε, σε επαφή με την προηγούμενη πολυκατοικία, ένα νέο πολυώροφο κτήριο με κατασκευαστή τον αρχιτέκτονα Απόστολο Σταθακόπουλο. [16]

Ιούλιος: Η κλινική του Γεωργίου Κατσίγρα. Χρονολογία: περίπου 1955

Στη φωτογραφία βλέπουμε την χειρουργική κλινική του Γεωργίου Κατσίγρα στην αρχική της μορφή, χωρίς την προσθήκη του 3ου ορόφου. Στη γωνία αυτή μεταξύ των οδών Ασκληπιού και Παπακυριαζή τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια υπήρχε μια μάντρα και μέσα σ’ αυτήν υπήρχε ένα μικρό σπίτι. Ο χώρος ολόκληρος ήταν ιδιοκτησία του στρατηγού Ιωάννη Άρτη. Μέσα σ’ αυτόν τον ακάλυπτο χώρο στέγνωνε συνήθως τα ρούχα των πελατών του ο Θανάσης Βέργος, ο οποίος διατηρούσε καθαριστήριο και βαφείο από την πλευρά της οδού Κούμα.

Μετά τον πόλεμο στη θέση αυτή, όπως και στον χώρο της πλατείας Ταχυδρομείου είχαν αναπτυχθεί οι παράγκες που στέγαζαν τις υπηρεσίες του ΠΙΚΠΑ, την Ελληνική Μέριμνα και άλλες υπηρεσίες. Την έκταση αυτή αγόρασε ο Γεώργιος Κατσίγρας, ο οποίος σε σύντομο χρονικό διάστημα έκτισε την κλινική του, με σχέδια του Αρχιτέκτονα μηχανικού Ανδρέα Κριεζή, η οποία εγκαινιάσθηκε και λειτούργησε το 1955. [17]

Καταχώρηση σε εφημερίδα της Κατερίνης τον Σεπτέμβριο του 1956.

       Καταχώρηση σε εφημερίδα της Κατερίνης τον Σεπτέμβριο του 1956.

Το 1988 αγοράσθηκε από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, προστέθηκε ένας ακόμη όροφος και στεγάσθηκαν σ’ αυτό τα πρώτα γραφεία και εργαστήρια της Ιατρικής Σχολής. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το παρεκκλήσι της κλινικής, το οποίο ο Κατσίγρας το αφιέρωσε στον πατέρα του Ιωάννη, γι’ αυτό και τιμάται στον Ιωάννη τον Πρόδρομο. Το εκκλησάκι αυτό αποτελεί ένα μικρό μνημειακό σύνολο γιατί έχει αγιογραφηθεί και διακοσμηθεί από τον γνωστό ζωγράφο της Λάρισας Ζήση Τσαπράζη.

Αύγουστος: Πρακτορείο υπεραστικών αυτοκινήτων του Πράσσα. Φωτογραφία του Τάκη Τλούπα. Χρονολογία: 1960.

Πριν από το 1920 στο σημείο αυτό υπήρχε κάποιο διώροφο κτήριο, με αυλή επί της οδού Φαρσάλων (Ρούσβελτ), το οποίο λειτουργούσε ως ξενοδοχείο με το όνομα «Κατερίνη». Ήταν κατ’ ευφημισμόν ξενοδοχείο, γιατί στην πραγματικότητα ήταν ένα άθλιο κτήριο με την μορφή πανδοχείου, το οποίο φιλοξενούσε ως επί το πλείστον αρτίστες της εποχής, οι οποίες δούλευαν στα καφωδεία και τα καφέ σαντάν της Λάρισας και ουσιαστικά είχε καταντήσει οίκος ανοχής. Όταν το ξενοδοχείο «Κατερίνη» γκρεμίσθηκε, στη θέση του κτίσθηκε ένα διώροφο κτήριο. Στον επάνω όροφο είχε εγκατασταθεί αρχικά οδοντιατρείο, ενώ αργότερα στεγάσθηκε χαρτοπαικτική λέσχη.

Μεταπολεμικά στη θέση αυτή υπήρχε το πρακτορείο αυτοκινήτων Γεωργίου Νικ. Πράσσα, το οποίο εξυπηρετούσε με λεωφορεία την υπεραστική συγκοινωνία με Τρίκαλα, Καρδίτσα, Βόλο και Κοζάνη, όπως αναφέρει η επιγραφή στη φωτογραφία του Τάκη Τλούπα. Οι γιοί του Νικόλαος και Λάκης Πράσσας το μετέτρεψαν αργότερα σε πρατήριο καυσίμων. Στον επάνω όροφο του διπλανού οικήματος στεγάστηκε για ένα διάστημα το «Γαλλικό Ινστιτούτο της Λάρισας» και στο ισόγειο υπήρχε και το εστιατόριο “Λούκουλος“. [18]

Σεπτέμβριος: Αναμνηστική φωτογραφία από την δενδροφύτευση της πλατείας Ταχυδρομείου από τα μέλη του Δημοτικού Συμβουλίου και το προσωπικό του Δήμου. Στο βάθος διακρίνονται τα κτίσματα της νοτιοδυτικής πλευράς της πλατείας. Φωτογραφία του Γεωργίου Βαλσάμη. Χρονολογία: 1953 περίπου. Στο μέσον διακρίνεται ο Δημ. Μίχης, την φωτογραφία μας την παραχώρησε ο γιος του κ. Νικόλαος Μίχης.

Απέναντι από την οδό Πρωτοπαπαδάκη, επί της Ρούσβελτ, υπήρχε μια αποθήκη, στο σημείο αυτό σήμερα στεγάζεται κατάστημα ρούχων. Το 1933 περίπου νοικιάσθηκε από τον Μήτσο Βρεττόπουλο, παλαιότερα ιδιοκτήτη του ζαχαροπλαστείου “Κυβέλεια“, το οποίο βρισκόταν στην οδό Ακροπόλεως (Παπαναστασίου), απέναντι από το ξενοδοχείο «Divani Palace» και του καφεζαχαροπλαστείου “Πανελλήνιον” στη νότια πλευρά της Κεντρικής πλατείας. Ενώ μεταπολεμικά ήταν ο ιδρυτής και διαχειριστής του εξοχικού κέντρου “Αλκαζάρ” για πολλά χρόνια. Ο χώρος διασκευάσθηκε σε ζαχαροπλαστείο με την ονομασία «Αίγλη». Στο πίσω μέρος του καταστήματος υπήρχε χώρος ο οποίος χρησίμευε για εργοστάσιο Ζαχαροπλαστικής. Τα προϊόντα του εργοστασίου αυτού κυκλοφορούσαν με την φίρμα «Βρεττό» και ήταν εξαίρετα.

Στη γωνία των οδών Πρωτοπαπαδάκη και Ρούσβελτ υπήρχαν μερικά χαμηλά κτίσματα που χρησίμευαν για κατοικίες και ανήκαν στον Δημήτριο Βουρνάζο. Στη θέση τους ο ιδιοκτήτης ανήγειρε ισόγειο κατάστημα, όπου για πολλά χρόνια λειτούργησε καφεουζοπωλείο, σαν επιχείρηση του ίδιου ενώ χρησίμευσε και ως Πρακτορείο Αυτοκινήτων, πριν δημιουργηθούν τα ΚΤΕΛ. Αργότερα στο σημείο αυτό στεγάστηκε κατάστημα μηχανημάτων και μέχρι πριν λίγα χρόνια ένα από τα υποκαταστήματα της Αγροτικής Τράπεζας. Δίπλα από το καφενείο μέχρι τον πόλεμο του 1940 βρισκόταν το Βαφείο και Καθαριστήριο του Μακρή. Το οίκημα αυτό κατεδαφίσθηκε και στον ίδιο χώρο κατασκευάστηκε  το Ξενοδοχείο «ΑΣΤΟΡΙΑ» ιδιοκτησίας Χρ. Κακάτσιου, που εδώ και μερικά χρόνια σταμάτησε να λειτουργεί. [19]

Οκτώβριος: Γενική άποψη όλων των κτισμάτων της οδού Πρωτοπαπαδάκη. Φωτογραφία του Τάκη Τλούπα. Η λήψη έγινε από της συμβολή της Πρωτοπαπαδάκη με την Παναγούλη. Περίπου 1960.

Στη γωνία της Πρωτοπαπαδάκη και Παναγούλη, απέναντι από τον κινηματογράφο ΟΛΥΜΠΙΑ υπήρχε το μαγαζί του Δημήτρη Παπανικολάου, λειτουργούσε ως  Στιλβωτήριο, όπως βλέπουμε στη φωτογραφία πουλούσε και εφημερίδες. Δίπλα του ήταν το Καφέ-Μαγειρίο του Γεωργίου Μαραγκού, το οποίο εκείνη την εποχή είχε ξεκινήσει τη λειτουργία του και έμελλε να διαγράψει λαμπρή πορεία ως ένα από τα πρώτα σουβλατζίδικα της Λάρισας για 5 δεκαετίες, μέχρι το 2011 που έκλεισε οριστικά.[20] Στον επάνω όροφο στεγαζόταν κάποιο ξενοδοχείο. Αμέσως μετά ήταν το Πρακτορείο Φαρσάλων.

Νοέμβριος: Πανοραμική άποψη των κτισμάτων της ανατολικής πλευράς της Πλατείας Ταχυδρομείου. Φωτογραφία του Τάκη Τλούπα. Χρονολογία: αρχές 1960

Το πρώτο κτίριο δεξιά είναι το κινηματοθέατρο «Ολύμπια», από το οποίο διακρίνονται μόνον οι σκεπές με τα κεραμίδια. Δίπλα από τα «Ολύμπια» βρισκόταν μεταπολεμικά το κατάστημα ποδηλάτων του Δημητρίου Αντωνοπούλου, το οποίο σήμερα εξακολουθεί να λειτουργεί στον ίδιο δρόμο, κοντά στην διασταύρωση με την Ηπείρου από τους απογόνους του.

Αμέσως μετά ήταν η διώροφη κατοικία του ωρολογοποιού-χρυσοχόου Παπανικολάου. Πίσω ακριβώς από το σπίτι του Παπανικολάου είχαν τις αποθήκες των κρασιών οι αδελφοί Λαγαρία. Επικοινωνούσαν με είσοδο από μια μικρή πόρτα που οδηγούσε σε στενό διάδρομο, ο οποίος διατηρείται μέχρι σήμερα απλώς χρησιμοποιείται από τη νέα πολυώροφη οικοδομή που κατασκευάστηκε πριν από μερικά χρόνια. Στο ίδιο τετράγωνο και πίσω από τις αποθήκες των κρασιών είχαν κτίσει τα σπίτια τους οι αδελφοί Λαγαρία. Στη φωτογραφία διακρίνονται σε δεύτερο πλάνο τα δύο σπίτια. Το ένα είχε πρόσοψη στην οδό Κοραή, απέναντι από την εκκλησία των 12 Αποστολών. Το άλλο, το ψηλότερο, είχε πρόσοψη στην οδό 28ης Οκτωβρίου.

Στη συνέχεια βρισκόταν η περίφημη ταβέρνα «Τα πέντε Φ». Ιδρύθηκε λίγο μετά τον πόλεμο από τον Ξενοφώντα Φράγκου. Πίσω ακριβώς από την ταβέρνα διακρίνεται η σκεπή από το σπίτι του Μιχαήλ Πατέρα. Αμέσως μετά ήταν το ξενοδοχείο «Τα Τέμπη» που διαχειριζόταν ο Απόστολος Γιαταγάνας, για το οποίο θα αναφερθούμε στην τελευταία φωτογραφία του ημερολογίου.

Μετά το ξενοδοχείο ήταν μια αποθήκη καυσόξυλων και κάρβουνων. Το 1973 στη θέση της μάνδρας αυτής κτίσθηκε η γωνιακή πολυώροφη οικοδομή. Στη φωτογραφία, πίσω από την μάνδρα αυτή διακρίνεται μία μεγάλη διώροφη κατοικία. Το 1964, οπότε αγοράσθηκε από τον μαιευτήρα Χριστόφορο Σωτηρίου. Ο τελευταίος την κατεδάφισε και στη θέση του κτίσθηκε το πολυώροφο κτίριο που για πολλά χρόνια στέγασε μεταξύ άλλων και την Μαιευτική-Γυναικολογική Κλινική «Θεοτόκος».

Μεσολαβεί η οδός Παπακυριαζή και στην απέναντι ακριβώς γωνία βρισκόταν το αρχοντικό του δικηγόρου Νικολάου Καραστεργίου. Συμπερασματικά λοιπόν, απ’ όλα τα κτίρια που περιγράψαμε σ’ αυτή την πλευρά της πλατείας Ταχυδρομείου, το μόνο που έμεινε όρθιο μέχρι σήμερα είναι το κινηματοθέατρο «Ολύμπια». Όλα τα άλλα κατεδαφίσθηκαν και σήμερα στη θέση τους ορθώνονται πολυώροφα κτίρια, στριμωγμένα το ένα δίπλα στο άλλο, χωρίς καμία αισθητική ομορφιά. [21]

Δεκέμβριος: Το ξενοδοχείο «Τέμπη» του Απόστολου Γιαταγάνα. Φωτο-Στάρ Χριστοφορίδης. Χρονολογία: 1955 περίπου.

Το ξενοδοχείο «Τα Τέμπη» είχε πρόσοψη προς την σημερινή οδό Παναγούλη. Βασιζόμενοι στην αρχιτεκτονική του μορφή και στα βιογραφικά του κατασκευαστή και του πρώτου ιδιοκτήτη, πρέπει να κτίσθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1910. Ιδιοκτήτης ήταν ο ένας εκ των αδελφών Αντωνιάδη, ο Γεώργιος, ο οποίος εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του στο κτήριο αυτό. Κατασκευαστής ήταν ο εργολάβος Δημήτριος Πουλιάδης, ο οποίος, όπως αναφέρθηκε σε προηγούμενη φωτογραφία, είχε ανοικοδομήσει και άλλα σπουδαία κτίσματα στην πόλη.

Μετά το 1920 οι αφοι Αντωνιάδη πούλησαν το κτίριο της πλατείας Ταχυδρομείου, καθώς και την κατοικία του άλλου αδελφού στη σημερινή οδό Παπακυριαζή, στον έμπορο υαλικών Ιωάννη Αλεξάνδρου. Ο τελευταίος εγκατέστησε την οικογένειά του στο αρχοντικό της Παπακυριαζή, ενώ το κτήριο της πλατείας Ταχυδρομείου νοικιάσθηκε αργότερα στον Απόστολο Γιαταγάνα, ο οποίος μετέτρεψε τους δύο ορόφους σε ξενοδοχείο, ενώ στο ημιυπόγειο εγκαταστάθηκε η οικογένειά του.

Με τη είσοδο των Γερμανών στη Λάρισα επιτάχθηκε ο επάνω όροφος, ο οποίος στέγασε για ένα διάστημα την Γερμανική Στρατιωτική Αστυνομία. Στο ισόγειο ένα δωμάτιο είχαν καταλάβει τρεις Ιταλοί ηθοποιοί, οι οποίοι διασκέδαζαν με τις διάφορες παραστάσεις τους τα ιταλικά στρατεύματα στο κινηματοθέατρο «Πάλλας». Σε ένα άλλο δωμάτιο του ισογείου εγκαταστάθηκε η ΕΑΣΑΔ, μια οργάνωση δωσίλογων, η οποία συνεργαζόταν με τους Γερμανούς. Ανεξίτηλοι όμως έμειναν στη μνήμη όσων ζούσαν στην γύρω περιοχή οι απαγχονισμοί αντιστασιακών που γίνονταν στα δένδρα της πλατείας από τους Γερμανούς και τους Εασαδίτες.

Μεταπολεμικά το κτίσμα περιήλθε στην κατοχή κάποιου ναυτικού με το επίθετο Γκολφίνος. Ο Απόστολος Γιαταγάνας συνέχισε και μετά την αλλαγή της ιδιοκτησίας να λειτουργεί κανονικά το ξενοδοχείο μέχρι τον θάνατό του. Στη συνέχεια τη λειτουργία του ξενοδοχείου ανέλαβαν η γυναίκα του και ο γιος τους μέχρι το 1965 περίπου.

Μετά την διακοπή της λειτουργίας του ξενοδοχείου «Τέμπη», ο ιδιοκτήτης του το κατεδάφισε και στη θέση του κατασκεύασε πολυώροφη οικοδομή, την οποία λειτούργησε για αρκετά χρόνια και πάλι ως ξενοδοχείο «Γαλαξίας». Το ξενοδοχείο είχε αρχίσει να παρακμάζει, ειδικά μετά την ανέγερση του γειτονικού «Grand Hotel», και κάποια στιγμή σταμάτησε να λειτουργεί. Ο γιος του ιδιοκτήτη το πούλησε και με μια ειδική διαρρύθμιση των ορόφων οι νέοι ιδιοκτήτες στέγασαν τις εγκαταστάσεις της επιχείρησης «Bodyline». Τις τελευταίες δεκαετίες το κτίριο, εκτός των καταστημάτων του ισογείου, παραμένει εγκαταλελειμμένο. [20]

Ολοκληρώνοντας την παρουσίαση των φωτογραφιών του ημερολογίου του 2026 θα ήθελα να σταθώ στο εισαγωγικό σημείωμα του ημερολογίου, της κας Βάσως Νούλα, όπου αναφέρει: «Οι φωτογραφίες που φιλοξενούνται στις σελίδες αυτές δεν αποτυπώνουν μόνο κτήρια· φωτίζουν στιγμές του χρόνου που σημάδεψαν τη Λάρισα, ανασύρουν τη χαμένη της αρχιτεκτονική μορφή και αναδεικνύουν την άυλη κληρονομιά της – εκείνη που ζει μέσα στις μνήμες των ανθρώπων και στα ίχνη των δρόμων της.

Ο Όμιλος Φίλων της Θεσσαλικής Ιστορίας συνεχίζει με συνέπεια τη διαρκή του αποστολή: να διαφυλάσσει τη μνήμη της πόλης, να συγκεντρώνει, να φωτίζει και να προσφέρει ξανά στο κοινό πολύτιμα τεκμήρια του παρελθόντος, υπενθυμίζοντας πως η ιστορία δεν είναι μακρινό αφήγημα, αλλά ένα παρόν που εξακολουθεί να μας ορίζει.

Το ημερολόγιο αυτό είναι μια πρόσκληση να σταθούμε για λίγο μέσα στη ροή του χρόνου· να κοιτάξουμε πίσω, όχι με νοσταλγία μόνο, αλλά με ευγνωμοσύνη – γιατί κάθε φωτογραφία, κάθε θραύσμα μνήμης, είναι ένας ακόμη τρόπος να θυμόμαστε ποιοι είμαστε και από πού ερχόμαστε.»

 Υ.Γ. Το συλλεκτικό ημερολόγιο μπορείτε να το προμηθευτείτε από, το βιβλιοπωλείο «ΚΑΛΤΣΑΣ» στην οδό Παπαναστασίου 57 και από τα μέλη του Ομίλου Φίλων Θεσσαλικής Ιστορίας και της Φωτοθήκης Λάρισας.

Θωμάς Ζ. Κυριάκος

Πολ. Μηχανικός Τ.Ε.

Μέλος της Φωτοθήκης Λάρισας

thomask.larissa@gmail.com

[1] Κωνσταντίνος Λώρης, Wikipedia

[2] Ρήγας Φεραίος, Wikipedia

[3] Hereford, Γενικά Αρχείου του Κράτους – Νομού Λάρισας, ανάρτηση στο Facebook στις 11/8/2022.

[4] «Νοσταλγώντας την παλιά Λάρισα – Λόφος Ακροπόλεως», του Θωμά Κυριάκου, δημοσιεύθηκε στη Larissapress, στις 12 Απριλίου 2020.

[5] «Ιχνηλατώντας την παλιά Λάρισα – ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΧΑΤΖΗΓΙΑΝΝΗΣ (1888-1973) – Eνας οραματιστής Δήμαρχος – Β’», του Νικ. Παπαθεοδώρου, δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ στις 6 Φεβρουαρίου 2022

[6] Αρχιεπίσκοπος Μακάριος Κύπρου Γ΄, Wikipedia

[7] Αλέξανδρος (Αλέκος) Παναγούλης, Wikipedia

[8] Συνταγματάρχης Ιωάννης Παπακυριαζής, Wikipedia

[9] Πρωτοπαδάκης Πέτρος, Wikipedia

[10] «Λάρισα, Φως και Νερό» , Δρ. Ιωάννη Ρούσκα, 2023.

[11]«ΑΣΤΙΚΟΙ ΠΕΡΙΠΑΤΟΙ ΣΤΗ ΛΑΡΙΣΑ – Ελευθέριος Κολονέλος ο πρωτοποριακός αρχιτέκτονας της Λάρισας», του Θωμά Κυριάκου, δημοσιεύθηκε στη Larissapress, στις 8 Μαΐου 2021

[12] «Ιχνηλατώντας την παλιά Λάρισα – Η βόρεια πλευρά της πλατείας Ταχυδρομείου.», του Νικ. Παπαθεοδώρου, δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ στις 29 Ιουλίου 2018

[13] «ΛΑΡΙΣΑ. Μια εικόνα, χίλιες λέξεις… ΟΙΚΙΑ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΚΑΡΑΣΤΕΡΓΙΟΥ», του Νικ. Παπαθεοδώρου, δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ στις 2 Αυγούστου 2017.

[14] «ΛΑΡΙΣΑ. Μια εικόνα, χίλιες λέξεις…Η ΠΛΑΤΕΙΑ ΤΑΧΥΔΡΟΜΕΙΟΥ ΤΟ 1915», του Νικ. Παπαθεοδώρου, δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ στις 14 Μαρτίου 2018.

[15] «Ιχνηλατώντας την παλιά Λάρισα – Τα ΠΑΣΣΑΔΑΚΙΑ», του Νικ. Παπαθεοδώρου, δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ την 1 Απριλίου 2015

[16] «ΛΑΡΙΣΑ. Μια εικόνα, χίλιες λέξεις – ΤΟ ΑΡΧΟΝΤΙΚΟ ΔΗΜ. ΠΟΥΛΙΑΔΗ», του Νικ. Παπαθεοδώρου, δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ στις 10 Ιανουαρίου 2018.

[17] «ΛΑΡΙΣΑ. Μια εικόνα, χίλιες λέξεις…ΠΛΑΤΕΙΑ ΤΑΧΥΔΡΟΜΕΙΟΥ – ΚΛΙΝΙΚΗ ΚΑΤΣΙΓΡΑ», του Νικ. Παπαθεοδώρου, δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ στις 22 Σεπτεμβρίου 2021.

[18] «Ιχνηλατώντας την παλιά Λάρισα – Η ΔΥΤΙΚΗ ΚΑΙ ΝΟΤΙΑ ΠΛΕΥΡΑ ΤΗΣ ΠΛΑΤΕΙΑΣ ΤΑΧΥΔΡΟΜΕΙΟΥ – Α», του Νικ. Παπαθεοδώρου, δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ στις 17 Μαρτίου 2021.

[19] «Ιχνηλατώντας την παλιά Λάρισα – Η ΔΥΤΙΚΗ ΚΑΙ ΝΟΤΙΑ ΠΛΕΥΡΑ ΤΗΣ ΠΛΑΤΕΙΑΣ ΤΑΧΥΔΡΟΜΕΙΟΥ – Γ», του Νικ. Παπαθεοδώρου, δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ στις 31 Μαρτίου 2021.

[20] «Αυτά είναι τα δύο ιστορικά σουβλατζίδικα της Λάρισας – Από εκεί που ξεκίνησαν όλα…», της Εύης Μποτσαροπούλου, δημοσιεύθηκε στην ιστοσελίδα onlarissa.gr στις 23 Μαρτίου 2025.

[21] «Ιχνηλατώντας την παλιά Λάρισα – Ανατολική πλευρά ΠΛΑΤΕΙΑ ΤΑΧΥΔΡΟΜΕΙΟΥ», του Νικ. Παπαθεοδώρου, δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ στις 6 Αριλίου 2016.

[22] «Ιχνηλατώντας την παλιά Λάρισα – ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟΝ ΤΑ ΤΕΜΠΗ», του Νικ. Παπαθεοδώρου, δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ στις 30 Μαρτίου 2016.