Του Αγαμέμνονα Αντωνούλη
Όσοι και όσες από εμάς είχαμε την τύχη να μεγαλώσουμε ή να εργαστούμε σε κάποια επαρχιακή πόλη, αντιλαμβανόμαστε από πρώτο χέρι τις προκλήσεις, τις προοπτικές και τα δεδομένα που αντιμετωπίζουν οι κάτοικοι της περιφέρειας.
Μιας περιφέρειας που γηράσκει υπό το βάρος των δυσμενών εξελίξεων στο δημογραφικό, που αγκομαχά στερούμενη στοιχειωδών υπηρεσιών και φυτοζωεί εξαιτίας της πρακτικής αδιαφορίας των κεντρικών κυβερνήσεων σε όλη την Ευρώπη και τον κόσμο για αυτήν. Η κατάσταση που έχει διαμορφωθεί και η εν δυνάμει εξέλιξή της, με κάποιες τάσεις ήδη να μας προειδοποιούν, μας υποχρεώνει να κινητοποιηθούμε και να μην περιοριστούν οι αγωνίες μας σε στείρους προβληματισμούς και κοινές διαπιστώσεις.
Η αλήθεια είναι ότι έχει χυθεί πολύ μελάνι και έχει δαπανηθεί πολύς χρόνος για να εξηγηθεί η εικόνα που αντικρίζουμε σήμερα. Φανταχτερά συνέδρια με εξέχουσες προσωπικότητες, στρογγυλές τράπεζες αποτελούμενες από επιστήμονες με βαριές περγαμηνές και αναρίθμητες ομιλίες πολιτικών και δημοσιολογούντων στο Κοινοβούλιο, σε τηλεοπτικές εκπομπές, στα καφενεία των χωριών. Ατελείωτες αναλύσεις, σχέδια επί σχεδίων, διακηρύξεις, περιοδείες, πάνελ, φύλλα excel και παρουσιάσεις τύπου Power Point. Αλλά, στ’ αλήθεια αντιμετωπίζεται η συγκεκριμένη «ασθένεια» με αυτά τα «φάρμακα»;
Βρισκόμαστε σε ανησυχητικό, σε κρίσιμο σταυροδρόμι: η πρόσφατη αλληλουχία γεγονότων με τα Ελληνικά Ταχυδρομεία αποτελεί έναν πολύ μικρό κρίκο στην ήδη μακρά αλυσίδα απαξίωσης και μιθριδατισμού που μεγαλώνει κρίκο τον κρίκο τα τελευταία χρόνια. Πρώτα έκλεισαν τα σχολεία σε μικρά χωριά, κατόπιν συγχωνεύτηκαν τα περιφερειακά ιατρεία με άλλα μεγαλύτερα Κέντρα Υγείας, ο σιδηρόδρομος έπαψε να αποτελεί σημείο αναφοράς σε Πελοπόννησο, Δυτική Μακεδονία, Θράκη και εσχάτως σε Δυτική Θεσσαλία και Μαγνησία. Και σαν να μην έφτανε αυτό, οι διαδοχικές κρίσεις —οικονομική, υγειονομική, ενεργειακή, κλιματική, και τώρα του κόστους ζωής— έδωσαν τη χαριστική βολή σε έναν ήδη εξουθενωμένο κοινωνικό ιστό.
Η κοινωνική συνοχή όμως δεν μπορεί να είναι προνόμιο των λίγων ή των αστικών κέντρων. Οφείλει να αφορά και να υπηρετεί πρώτα τον άνθρωπο. Σύμφωνοι, κανείς δε δικαιολογεί τη λειτουργία ζημιογόνων υπηρεσιών που πληρώνουμε στο τέλος της ημέρας όλοι οι φορολογούμενοι, με μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στα δημοσιονομικά της χώρας μας. Να συμφωνήσουμε όμως στο ότι δε δικαιολογείται να υπάρχει έστω κι ένας άνθρωπος που να μην έχει πρόσβαση στα απαραίτητα. Να συμφωνήσουμε ότι είναι ανεπίτρεπτο η ελληνική περιφέρεια να αντιμετωπίζεται ως παρίας και όλες οι θέσεις εργασίας, όλες οι βασικές υπηρεσίες, όλες οι επενδύσεις, όλα τα μέτρα κοινωνικής φύσης να κατευθύνονται ως επί το πλείστον στην πρωτεύουσα.
Στο πλαίσιο αυτό, είναι αδιανόητο να εμπίπτουν θεμελιώδη κοινωνικά αγαθά στη διαλεκτική του κόστους – οφέλους, όπως το νερό, το ηλεκτρικό ρεύμα, η στέγαση, η πρόσβαση στη δημόσια υγεία και σε ασφαλείς συγκοινωνίες. Η κοινωνική πολιτική που ασκεί το κράτος στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων του, είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την κοινωνία και τις ανάγκες της, όχι με λογιστικά τεχνάσματα ή τις δικαιολογίες περί ανυπαρξίας πόρων. Ανυπαρξία πολιτικής βούλησης ίσως.
Ποια είναι όμως η απάντηση; Με ποιον τρόπο θα στηρίξουμε την ελληνική περιφέρεια με μέτρα, όχι με ημίμετρα, ως κράτος που πασχίζει να λέγεται αναπτυγμένο, που θέλει να πιστεύει ότι ανήκει στο «κλαμπ» των ισχυρών της υφηλίου;
Η απάντηση, λοιπόν, δεν μπορεί να είναι άλλη από μια συνολική αναθεώρηση του διοικητικού μας μοντέλου. Μια ρηξικέλευθη, εμπροσθοβαρής και προπαντός ουσιαστική διοικητική επανάσταση, με μεταφορά καθοριστικών αρμοδιοτήτων και οικονομικών εργαλείων στη τοπική αυτοδιοίκηση, είναι η απάντηση στη δυστοπία της ελληνικής περιφέρειας.
Ένας νέος «Καλλικράτης» ή «Κλεισθένης», όχι ως τυπική μεταρρύθμιση, αλλά ως πράξη εθνικής ανασυγκρότησης. Μια διοικητική, οικονομική, πολιτική και κοινωνική αποκέντρωση που θα απονέμει στους ΟΤΑ α’ και β’ βαθμού την εργαλειοθήκη εκείνη, που θα τους επιτρέπει να ασκούν στο μέτρο του δυνατού πολιτική βασισμένη στις τοπικές ανάγκες και ανησυχίες. Προφανώς, δεν αναφέρομαι σε καίριες διαδικασίες που απαιτούν χρήματα και ανθρώπινο δυναμικό, όπως είναι η απονομή συντάξεων ή λόγου χάρη η είσπραξη των φόρων. Μια δέσμη αρμοδιοτήτων που δύναται να αναλάβει η τοπική αυτοδιοίκηση εμπεριέχει αναμφίβολα τους εξής τομείς: πολιτική προστασία, τουρισμός, υγεία και πρόνοια, περιβάλλον, υποδομές, έρευνα, στεγαστική πολιτική, ανώτατη εκπαίδευση. Οι περιφέρειες, οι δήμοι, οι κοινότητες αποτελούν διαχρονικά την ραχοκοκαλιά της ελληνικής κοινωνίας. Είναι οι άνθρωποι που γνωρίζουν καλύτερα από τον καθένα τις ανάγκες του τόπου τους, που έρχονται σε επαφή με τον πολίτη καθημερινά, πρόσωπο με πρόσωπο, όχι με την απρόσωπη ψυχρότητα ενός κεντρικού μηχανισμού, αλλά με το ανθρώπινο πρόσωπο της δημόσιας διοίκησης.
Μια δέσμη συνοδευόμενη από ένα ξεκάθαρο προγραμματικό και πραγματιστικό πλέγμα κινήτρων ανάπτυξης της επαρχίας. Χωρίς εξωραϊσμούς, χωρίς μεροληπτική αντιμετώπιση συγκεκριμένων περιοχών σε βάρος άλλων. Με ποιοτικές υπηρεσίες σε κάθε μικρή και μεγάλη πόλη της επαρχίας. Με σύγχρονες, ασφαλείς και φθηνές συγκοινωνίες. Με περιβάλλον ανθρώπινο, περισσότερο πράσινο, περισσότερο ανοιχτό. Με κατεύθυνση των επενδύσεων αποκλειστικά στην ελληνική περιφέρεια για μία τουλάχιστον δεκαετία. Με ενοίκια λογικά, που θα επιτρέπουν σε ιδιώτες και επιχειρήσεις να διαβιούν και να λειτουργούν αξιοπρεπώς. Μακρόπνοο; Σίγουρα, ποιο όραμα δεν είναι μακρόπνοο; Αν δεν είναι μακρόπνοο, δεν είναι όραμα. Νεφελώδες; Πιθανόν, αν δεν εξηγηθεί και εμπλουτιστεί επαρκώς. Ρεαλιστικό; Είναι στο χέρι της πολιτείας και της κοινωνίας να το επιτρέψουν.
Οι δύσκολες εποχές απαιτούν ριζικές λύσεις. Στην Αττική ήδη ξεκίνησε η συζήτηση για το έλλειμμα νερού, ερχόμενο να προστεθεί στο έλλειμμα κατοικιών, ανοιχτών χώρων αναψυχής και διαπροσωπικών σχέσεων. Ας δράσουμε προτού να είναι αργά, και οι επιπτώσεις της ερημοποίησης της περιφέρειας χτυπήσουν ταυτόχρονα τις πόρτες όλων μας.
Δεν είναι τυχαίο, πως όλες οι προηγμένες και οικονομικά ανεπτυγμένες δημοκρατίες της εποχής μας είναι κράτη με κεντρικό διοικητικό κορμό την ομόσπονδη λειτουργία τους: ΗΠΑ, Γερμανία, Ελβετία, Ρωσία, Καναδάς βασίζουν την επιτυχία τους στην αποκέντρωση και την αυτονομία των τοπικών θεσμών. Οι πόλεις και οι περιφέρειες εκεί έχουν λόγο, πόρους και ευθύνη. Και το αποτέλεσμα είναι ένα κράτος πιο αποτελεσματικό, πιο συμμετοχικό, πιο δίκαιο. Το στοίχημα είναι μεγάλο: να αποφασίσουμε αν θέλουμε μια χώρα συγκεντρωτική και άνιση ή μια Ελλάδα που αναπνέει παντού.
