Γράφει η Άννυ Ψάρρα
Στην Ελλάδα, η αρχή της φασιστικής κατοχής βρήκε τις γυναίκες κλεισμένες στο σπίτι, αποκλεισμένες από τον δημόσιο βίο και αφοσιωμένες στην οικογένεια, ενώ λίγες ήταν αυτές που μορφώνονταν και εργάζονταν. Ωστόσο, με την εκδήλωση των πρώτων κινήσεων αντίστασης, και την ίδρυση του ΕΑΜ ,οι γυναίκες άρχισαν να συμμετέχουν ενεργά και μαζικά με διάφορους τρόπους, στον αγώνα ενάντια στον φασισμό και την κατοχή .
Η ένταξη και η δράση των γυναικών στο ΕΑΜ, στην ΕΠΟΝ, στον ΕΛΑΣ, είχε να αντιμετωπίσει τους «σκοπέλους» των προκαταλήψεων και των αναχρονιστικών αντιλήψεων που κυριαρχούσαν για τη θέση και το ρόλο της γυναίκας στην κοινωνική ζωή και δράση, δηλαδή των απόψεων που θεωρούσαν ασυμβίβαστη με τη «γυναικεία φύση» τη συμμετοχή στη διαδήλωση, στην απεργία, πόσο μάλλον στον ένοπλο αγώνα.
Χρειάστηκε όμως μια γυναικεία πρωτοπορία που προετοίμασε το έδαφος για να ανάψει η φλόγα του αγώνα της οργάνωσης και της συσπείρωσης των γυναικών.
Μέσα από τις γραμμές του ΕΑΜ,του ΕΛΑΣ και της ΕΠΟΝ αναδείχθηκε η γυναίκα , σε συνειδητή αγωνίστρια για την απελευθέρωση της πατρίδας μας
Αρχικά οι γυναίκες στην μεγάλη τους πλειονότητα συμμετείχαν στην Εθνική Αλληλεγγύη.
Αργότερα οι γυναίκες πήραν μέρος στον ΕΛΑΣ και πολέμησαν με το όπλο στο χέρι. Στήριξαν τους αντάρτες, βοήθησαν στον ανεφοδιασμό τους με τρόφιμα, ρουχισμό και πυρομαχικά, τους πρόσφεραν κρυψώνα. ΄Εδωσαν τη μάχη της ενημέρωσης και της αφύπνισης του λαού, έγραψαν και μοίρασαν προκηρύξεις, συνθήματα στους τοίχους, ξεσήκωναν τις γειτονιές με τα «χωνιά».
Στον αγώνα της αντίστασης πλειοψηφούν οι γυναίκες της εργατικής τάξης και των φτωχών λαικών στρωμάτων.Παρά το γεγονός ότι το ζήτημα της χειραφέτησης αφορούσε και τις γυναίκες της αστικής τάξης τα παραδείγματα συμμετοχής τους στον απελευθερωτικό αγώνα είναι μεμονωμένα .Η πλειονότητα αυτών των γυναικών ακολούθησε την τάξη τους ,είτε συνεργάστηκε με τα στρατεύματα κατοχής ,είτε έμεινε άπραγη, περιμένοντας μια νέα νομή της αστικής εξουσίας.
Η γυναίκα μέσα στην μαζική πάλη της αντίστασης παίρνει δικαιωματικά την θέση που της αξίζει.
Το ίδιο συνέβη και κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου, οι γυναίκες μαζικά εντάχθηκαν στον Δημοκρατικό Στρατό σε ποσοστό 30%.
Όλη αυτή η μαζική συμμετοχή απέδειξε ότι η κατωτερότητα της γυναίκας ήταν ένας μύθος .
Μία νέα εποχή για τη θέση της γυναίκας στην Ελλάδα είχε ξεκινήσει, η οποία θα είχε μετέπειτα ,ως αποτέλεσμα τη χειραφέτησή και τη δυναμική της είσοδο στην πολιτική, κοινωνική και οικονομική ζωή της χώρας
Το επιστέγασμα της μαζικής απελευθερωτικής δράσης των γυναικών έρχεται το 1944 όταν η Π.Ε.Ε.Α. –Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης κατοχυρώνει με πράξεις (νόμους) την ισότητα αντρών και γυναικών.
Οι γυναίκες ψήφισαν για πρώτη φορά σε εκλογές στην Ελεύθερη Ελλάδα για την ανάδειξη του Εθνικού Συμβουλίου-κυβέρνηση του βουνού- ενώ τον Ιούλιο του 1944 εκλέγονται στα Κοινοτικά Συμβούλια , στις Επιτροπές Λαϊκής Αυτοδιοίκησης, στα Λαϊκά Δικαστήρια.
Μέσα από τις γραμμές του ΕΑΜ βρήκαν έκφραση και οι γυναίκες της διανόησης και των τεχνών, καθώς στρατεύτηκαν στην υπόθεση του αντιφασιστικού αγώνα ,πρώτα ως άνθρωποι με τη φυσική τους παρουσία και στη συνέχεια μέσα από το έργο τους. Η Ρόζα Ιμβριώτη βρίσκεται στους πρωτεργάτες της ίδρυσης της ΕΠΟΝ και αναλαμβάνει να παραδίδει μαθήματα σοσιαλισμού και αγωνιστικότητας στους νεαρούς ΕΠΟΝίτες. Στην πρώτη συντακτική επιτροπή της Νέας Γενιάς, του περιοδικού της ΕΠΟΝ, μετείχαν οι Ηλέκτρα Αποστόλου, Μαρία Σβώλου, Ρόζα Ιμβριώτη.Στην εφημερίδα Σοβιετικά Νέα, η συντακτική επιτροπή συμπεριλάμβανε γυναικεία ομάδα με τις Μέλπω Αξιώτη, Διδώ Σωτηρίου, Λιούντα Μάντακα, Έλλη Παππά. Ανάμεσα στις γυναίκες του θεάτρου που στρατεύτηκαν ,διακρίνουμε την Μαρίκα Κοτοπούλη, την Αλέκα Παΐζη, τη Μαλένα Ανουσάκη, την Ντιριντάουα (καλλιτεχνικό όνομα της Καίτης, Οικονόμου), την Ολυμπία Παπαδούκα .
Με την ίδρυση του ΕΑΜ, ιδρύεται και το ΕΑΜ Καλλιτεχνών, με πυρήνα μέλη της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών. ΄Eνα χρόνο αργότερα, , η Ηλέκτρα Αποστόλου συσπείρωσε στο ξύλινο καφενείο του Ζαππείου ,μεγάλη ομάδα χαρακτών, μελών του ΕΑΜ ως καλλιτεχνικό συνεργείο για τις ανάγκες της προπαγάνδας, τις προκηρύξεις, τις αφίσες και τα συνθήματα, όλα χαρακτικά σε ξύλο και λινόλαιουμ.
Οι χαράκτριες ,Βάσω Κατράκη και Λουκία Μαγγιώρου είναι από τα ιδρυτικά μέλη του ΕΑΜ καλλιτεχνών χάραξαν μαζί με άλλους αγωνιζόμενους καλλιτέχνες, ξυλογραφίες που χρησιμοποιήθηκαν ως προπαγανδιστικό υλικό εναντίον των κατακτητών.
Η Κατερίνα Χαριάτη –Σισμάνη απαθανάτισε με τα έργα της ,το κολαστήριο της Χίου, του Τρίκερι, της Μακρονήσου, τις συγκρατούμενές της .Διακόσια σκίτσα γυναικών αγωνιστριών.
Η ζωγράφος χαράκτρια Αννα Κινδύνη με συμμετοχή στο ΕΑΜ καλλιτεχνών ,φεύγει με το Ματαρόα στο Παρίσι όπου συνεχίζει μέσα από το έργο της,να καταγγέλει , την κατοχή, την πείνα, το μετεμφυλιοπολεμικό καθεστώς. Η πρώτη έκθεσή της, στο Παρίσι, συγκλονίζει, με αποτέλεσμα να γίνει αμέσως γνωστή σε όλη την Ευρώπη
Δυστυχώς ,το κράτος του δοσολογισμού, μετά τον πόλεμο και κυρίως μετά τον εμφύλιο ,θα σαρώσει όλα τα νομοθετημένα δικαιώματα των Ελλήνίδων, μαζί με τις άλλες λαικές κατακτήσεις.
Το πισωγύρισμα της χώρας ,σήμανε και το χαμό των δικαιωμάτων για τις γυναίκες, που έδωσαν το αίμα τους για μια διαφορετική κοινωνία ,εκδημοκρατισμού και ισότητας.
*Η Άννυ Ψάρρα είναι δημοτική σύμβουλος με τη Συμπαράταξη Λαρισαίων
