Το μοναδικό στο Πήλιο σε μορφή πύργου μεσαιωνικό μνημείο, βρίσκεται λίγο πιο πάνω από τη διασταύρωση του κεντρικού αυτοκινητόδρομου Βόλου-Λεχωνίων με την οδική παράκαμψη που οδηγεί στον Άγιο Λαυρέντιο, και δίπλα στο παλιό ξωκκλήσι του Αγίου Νικολάου, στη λιόφυτη περιοχή Τσιφλίκια-Βροχιά.
Πρόκειται για ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον μνημείο της πηλιορείτικης ιστορίας, που πιθανότατα χτίστηκε την περίοδο της Καταλανοκρατίας (1311-1423) ή το αργότερο της Βενετοκρατίας στην περιοχή των Λεχωνίων (1403-1470), όταν δηλαδή οι Βενετοί, βάσει ειδικών συνθηκών που είχαν συνάψει με τους Τούρκους, κατείχαν και διαφέντευαν μία εδαφική ζώνη 5 μιλίων στα Λεχώνια.
Ωστόσο, κατά τον αρχιτέκτονα και μελετητή της πηλιορείτικης οικοδομίας Γιάννη Κίζη, τούτος ο πύργος πρέπει να είναι βυζαντινός άρα προγενέστερος της αναφερόμενης παραπάνω περιόδου και μάλιστα μοναστηριακός. Βέβαια, κατά τη γνώμη του καθηγητή Παύλου Μυλωνά, το χτίσμα αυτό μοιάζει πολύ με τον πύργο της Μονής Καρακάλλου στο Άγιο Όρος, γεγονός που τον έπεισε κι αυτόν και την αρχιτέκτονα ερευνήτρια Ρέα Λεωνιδοπούλου – Στυλιανού να τον τοποθετήσουν χρονολογικά ανάμεσα στα 1550 και 1600.
Δυστυχώς δεν σώθηκε καμιά κτητορική επιγραφή, κάποιο οικόσημο ή ένα οποιοδήποτε άλλο διακριτικό, απ’ αυτά που συνηθιζόταν τότε να μπαίνουν σε παρόμοιες κατασκευές. Κι όμως κτητορική επιγραφή θα πρέπει να υπήρχε σ’ αυτό το χτίσμα στα παλιότερα χρόνια. Βρισκόταν «επί της θύρας (του πύργου) ολίγον προς το βόρειον» και ήταν μια «ενεπίγραφος ορθογώνιος πλαξ», που την πρόλαβε «βέβηλος χειρ (και) εξέλειψε τα γράμματα διά σφύρας».
Γεροχτισμένο από αργές ανισοδομημένες πέτρες, που στη βάση του είναι μεγαλύτερες ως και ογκώδεις, και με υλικό συνδέσμου πλούσιο κονίαμα από ασβέστη και θηραϊκή γη (πορτσελάνα), το πυργοειδές αυτό χτίσμα θα πρέπει να ολοκληρώθηκε σε μία φάση.
Το ίδιο, στη δόμηση των χοντρών τοίχων του, ενισχύεται με πυκνές ξυλοδεσιές (χατήλια ή σιδερώματα τις λένε στο Πήλιο) που ήταν κάποτε, πριν σαπίσουν κι εξαφανιστούν εντελώς, εμφανείς στο εσωτερικό της τοιχοποιίας αλλά κρυφές, πίσω από την όψη της λιθοδομής, στις εξωτερικές όψεις.
Μοναδική δυνατότητα πρόσβασης-εισόδου στον πύργο παρέχεται από ένα μικρών σχετικά διαστάσεων άνοιγμα-πόρτα, που βρίσκεται στην ανατολική πλευρά του και σε ύψος 3 μ. από τη στάθμη του εδάφους. Και βέβαια είναι φανερό πως η είσοδος (και έξοδος) στον πύργο θα πρέπει να γινόταν από μία κρεμαστή ξύλινη σκάλα-αιώρα, που εύκολα αποσυρόταν στο εσωτερικό του μετά από κάθε χρησιμοποίησή της.
Στον τελευταίο όροφο του πύργου υπήρχαν και σώζονται κάποια ελάχιστα στοιχεία κατοικίας, και συγκεκριμένα ένα τζάκι και κάποιες εσοχές στους εσωτερικούς τοίχους. Στον ίδιο, εξάλλου, όροφο υπήρχαν και τα δύο μοναδικά μικρά παράθυρα του πύργου, ενώ τα υπόλοιπα, επίσης μικρά ανοίγματα που υπήρχαν και σ’ αυτόν και στον πρώτο όροφο, δεν ήταν τίποτα άλλο από πολεμίστρες και μάλιστα τουφεκίστρες.
Ολοκληρώνοντας την εσωτερική επισκόπηση του πύργου, σημειώνουμε ακόμα πως αυτός είχε εσωτερικά τρουλοειδές πέτρινο επιστέγασμα, στη βορειοανατολική γωνία του οποίου υπήρχε ένα μικρό άνοιγμα σαν γκλαβανή, το οποίο, βέβαια, επέτρεπε την έξοδο στο υπαίθριο δώμα (ένα είδος λιακωτού), που ήταν περιτριγυρισμένο και από τις τέσσερες πλευρές του με οδοντωτές επάλξεις, οι οποίες επαύξαναν την αμυντική θωράκιση του πύργου και τόνιζαν ακόμα περισσότερο τον αμυντικό του χαρακτήρα.
Στην ανατολική πλευρά του πύργου και πάνω ακριβώς από το άνοιγμα της μοναδικής πόρτας υπήρχε, και σώζεται ακόμα, μία μικρή και ορθογώνια προβολή, στηριγμένη πάνω σε, επίσης πέτρινα, φουρούσια που σχημάτιζαν αψιδωτή βάση.
Η κούφια εσωτερικά αυτή προεξοχή ήταν η γνωστή και αρκετά συνηθισμένη και στα μεταγενέστερα πυργόσπιτα – καταχύστρα ή ζεματίστρα η φόνισσα, από την οποία οι «φρουροί» του πύργου καταιόνιζαν, συνήθως με καυτό λάδι, τους όποιους επιτιθέμενους προσπαθούσαν να παραβιάσουν τη μικρή πόρτα και να εισβάλουν στον πύργο.
Το 2014 έγιναν για πρώτη φορά εργασίες υποστύλωσης στο εσωτερικό του κτίσματος, τοποθετήθηκε περιμετρικά μεταλλική σκαλωσιά ενώ τέλος έγινε τοποθέτηση συρματόσχοινων περίδεσης. Έκτοτε δεν έχει γίνει το παραμικρό ενώ ακόμα και η είσοδος είναι αφύλακτη με αποτέλεσμα ο οποιοσδήποτε εισέρχεται να διατρέχει σοβαρό κίνδυνο.
Στο βίντεο, ο αρχιτέκτονας Δημήτριος Καραγκούνης, Επίτιμος Προϊστάμενος του Τμήματος Αρχαιολογικών Έργων και Μελετών της ΕΦΑΛΑΡ σχολιάζει την σημερινή κατάσταση του μνημειακού συνόλου…
