Τα καλοκαίρια στην Ελλάδα γίνονται ολοένα και πιο σκληρά λόγω της κλιματικής αλλαγής, με συχνούς και σφοδρούς καύσωνες. Το περσινό καλοκαίρι ήταν το θερμότερο στην παγκόσμια ιστορία και στη χώρα μας ήταν το θερμότερο από το 1960. Πώς, όμως, αντιμετωπίζουμε αυτή την απειλή; Έχουμε όλοι πρόσβαση σε αποτελεσματική ψύξη;
Μια πρόσφατη έρευνα των «ΝΕΩΝ» φέρνει στο φως μια νέα πραγματικότητα: την «κλιματική ανισότητα». Σύμφωνα με την έρευνα, η οποία βασίζεται σε στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ (απογραφή 2021), το 41% των ελληνικών κατοικιών δεν διαθέτει σύστημα ψύξης.
Η αυξημένη ζήτηση ενέργειας και οι επιπτώσεις της
Η εκτεταμένη χρήση κλιματιστικών σε θερμά κλίματα ευθύνεται για έως και το 60% της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας το καλοκαίρι, ειδικά στα αστικά κέντρα. Αυτό, σε συνδυασμό με τις προβλέψεις της Greenpeace, που δείχνουν αύξηση της ζήτησης ρεύματος για κλιματισμό έως και 248% μέχρι το τέλος του αιώνα, οδηγεί σε εκτόξευση των τιμών. Αυτό το φαινόμενο δημιουργεί τη λεγόμενη «θερινή ενεργειακή φτώχεια».
Όπως εξηγεί η Φερενίκη Βαταβάλη του ΕΚΚΕ, το πρόβλημα είναι σύνθετο και περιλαμβάνει:
- Αύξηση της διάρκειας και της έντασης των καυσώνων.
- Ακριβό ρεύμα.
- Χαμηλή ενεργειακή απόδοση των σπιτιών.
- Υψηλό συντελεστή δόμηση σε πόλεις και οικισμούς.
«Όσοι πλήττονται από τη θερινή ενεργειακή φτώχεια, αντιμετωπίζουν παρόμοια προβλήματα και τον χειμώνα, γεγονός που υποδηλώνει την κοινή ρίζα των προβλημάτων», σημειώνει η Βαταβάλη.
Ποιοι επηρεάζονται περισσότερο από την “κλιματική ανισότητα”
Η έρευνα δείχνει ότι το 34% των νοικοκυριών ανέχεται τη ζέστη για να διατηρήσει χαμηλά τα έξοδα. Ο φόβος του υψηλού λογαριασμού ρεύματος οδηγεί πολλές οικογένειες να αποφεύγουν τη χρήση κλιματιστικού, εκθέτοντας την υγεία τους σε κίνδυνο. Όπως αναφέρει η Μαντώ Μπαμπούλα από το Ελληνικό Δίκτυο για την Καταπολέμηση της Φτώχειας, «η δροσιά δεν πρέπει να είναι πολυτέλεια».
Επιπλέον, τα στοιχεία δείχνουν ότι η θερινή ενεργειακή φτώχεια επηρεάζει δυσανάλογα τα χαμηλότερα κοινωνικοοικονομικά στρώματα και τις ευάλωτες ομάδες:
- 78% έχουν χαμηλό εκπαιδευτικό επίπεδο.
- 47% είναι άνεργοι.
- 95% αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες.
- 56% είναι γυναίκες.
- 65% των πληγέντων κατοικεί σε πόλεις, με την Αττική να συγκεντρώνει το 43%.
Σπίτια-μαγνήτες του καύσωνα
Μια παράλληλη έρευνα της Greenpeace, σε συνεργασία με το Ελληνικό Ινστιτούτο Παθητικού Κτιρίου, αποκαλύπτει τις θερμοκρασιακές συνθήκες σε διαφορετικού τύπου σπίτια κατά τη διάρκεια του καύσωνα του Ιουλίου.
Τα ευρήματα είναι αποκαλυπτικά
- Αμόνωτα σπίτια: Οι εσωτερικές θερμοκρασίες έφτασαν τους 30°-32°C.
- Σπίτια με ήπιες αναβαθμίσεις: Η θερμοκρασία δεν διαφοροποιήθηκε σημαντικά και σε μια περίπτωση στην Καλαμπάκα έφτασε τους 34°C.
- Σπίτια με σημαντικές αναβαθμίσεις: Η θερμοκρασία παρέμεινε σταθερή, μεταξύ 27° και 29°C.
- Παθητικά κτίρια: Διατήρησαν μια ιδανική θερμοκρασία, κατά μέσο όρο στους 26°C.
«Οι ήπιες ενεργειακές αναβαθμίσεις δεν προσφέρουν σημαντικό αποτέλεσμα. Τα σπίτια μας χρειάζονται ριζικές αναβαθμίσεις για να αντέξουν στις ακραίες θερμοκρασίες», τονίζει η Ηλέκτρα Μαντσίνι του ΕΙΠΑΚ.
Ο Νίκος Κουραχάνης, επίκουρος καθηγητής στο Πάντειο, προσδίδει στην ενεργειακή αποστέρηση έντονο ταξικό υπόβαθρο, τονίζοντας ότι η ενεργειακή κρίση πλήττει πρωτίστως τα υποτελή στρώματα που ζουν σε επισφαλείς κατοικίες, καθιστώντας την καλοκαιρινή ζέστη «υπαρξιακή απειλή». Η θερμική δυσφορία συνδέεται άμεσα με τη σωματική και ψυχική υγεία, επηρεάζοντας την ποιότητα ζωής και την παραγωγικότητα. Είναι σαφές ότι η ενεργειακή φτώχεια στην Ελλάδα είναι ένα σοβαρό ζήτημα κοινωνικής ανισότητας και δημόσιας υγείας που απαιτεί άμεση αντιμετώπιση.
