Το καλοκαίρι είναι συνυφασμένο με τη χαλάρωση, τον ήλιο και τις στιγμές δροσιάς στη θάλασσα ή την πισίνα.
Όμως πίσω από την ανεμελιά που συνοδεύει τις καλοκαιρινές βουτιές, παραμονεύει ένας αόρατος κίνδυνος που συχνά περνά απαρατήρητος.
Κάθε χρόνο, χιλιάδες άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους μέσα στο νερό, συχνά σε απόσταση αναπνοής από τη στεριά, σε στιγμές που -με μία πρώτη ανάγνωση- μοιάζουν ασφαλείς.
ένας άνθρωπος χάνει τη ζωή του από πνιγμό κάθε 90 δευτερόλεπτα
Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι πνιγμοί προκαλούν περισσότερους από 320.000 θανάτους κάθε χρόνο, κατατάσσοντάς τους ως την τρίτη κυριότερη αιτία θανάτου από ακούσιο τραυματισμό, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Ο πραγματικός αριθμός ενδέχεται να είναι ακόμη υψηλότερος, καθώς πολλά περιστατικά δεν καταγράφονται ως πνιγμοί από τις αρμόδιες αρχές.
Με άλλα λόγια, είναι χαρακτηριστικό ότι ένας άνθρωπος χάνει τη ζωή του από πνιγμό κάθε 90 δευτερόλεπτα, ενώ αν συμπεριληφθούν όλα τα μη καταγεγραμμένα περιστατικά, η εκτίμηση ανεβαίνει σε έναν θάνατο κάθε 30 δευτερόλεπτα.
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία της Eurostat δείχνουν ότι σε ετήσια βάση σημειώθηκαν 4.810 θάνατοι από πνιγμό το 2022, αριθμός μειωμένος κατά 3,9% σε σχέση με το 2021. Πρόκειται για τη χαμηλότερη αναλογία πνιγμών ως ποσοστό επί των ατυχηματικών θανάτων από το 2011, οπότε και ξεκίνησε η σχετική καταγραφή. Ωστόσο, πίσω από αυτούς τους αριθμούς παρατηρούνται επαναλαμβανόμενα μοτίβα: οι άνδρες φαίνεται πως εκτίθενται συχνότερα από τις γυναίκες σε κίνδυνο πνιγμού, ενώ οι ηλικιωμένοι και τα μικρά παιδιά συγκαταλέγονται στις πιο ευάλωτες πληθυσμιακές ομάδες.
Σε επίπεδο κρατών, η Γαλλία κατέγραψε τον μεγαλύτερο αριθμό θανάτων με 784 περιστατικά, ακολουθούμενη από τη Γερμανία (542), την Πολωνία (535), τη Ρουμανία (472) και την Ισπανία (449). Στον αντίποδα, οι χώρες με τα λιγότερα θύματα ήταν το Λουξεμβούργο (1 θάνατος), η Μάλτα (3), η Κύπρος (13) και η Σλοβενία (25). Παρότι οι αριθμοί αυτοί δείχνουν μείωση σε σχέση με προηγούμενα έτη, οι πνιγμοί εξακολουθούν να αποτελούν σοβαρή απειλή για τη δημόσια υγεία.
Στην Ελλάδα, το φαινόμενο αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα λόγω της γεωγραφικής ιδιομορφίας και του τουριστικού χαρακτήρα της χώρας. Με πάνω από 13.000 χιλιόμετρα ακτογραμμής και έντονη δραστηριότητα στη θάλασσα κατά τους θερινούς μήνες, οι συνθήκες διευκολύνουν την πρόσβαση στη θάλασσα και κατ’ επέκταση την έκθεση στον κίνδυνο του πνιγμού.
Τα τελευταία χρόνια, περισσότεροι από 400 άνθρωποι κατά μέσο όρο χάνουν τη ζωή τους από πνιγμό κάθε χρόνο στη χώρα μας.
Σύμφωνα με στοιχεία του ΕΟΔΥ και της πρωτοβουλίας Safe Water Sports, σχεδόν 3,6 πνιγμοί ανά 100.000 κατοίκους καταγράφονται στην Ελλάδα ετησίως – ποσοστό υψηλό σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Ποιες ηλικίες είναι περισσότερο εκτεθειμένες στον κίνδυνο του πνιγμού;
Η συντριπτική πλειονότητα των περιστατικών αφορά άνδρες – με αναλογία περίπου 3 προς 1 σε σχέση με τις γυναίκες – και συμβαίνει κυρίως στη θάλασσα. Μόλις ένα ελάχιστο ποσοστό σημειώνεται σε πισίνες, λίμνες ή ποτάμια. Όμως εκείνο που προκαλεί ιδιαίτερη ανησυχία είναι η ηλικιακή κατανομή των θυμάτων. Το 81% των θανάτων στην Ελλάδα αφορά άτομα άνω των 60 ετών, ενώ το 2023 χάθηκαν τουλάχιστον 10 παιδιά από πνιγμό. Οι ηλικιωμένοι συνήθως επηρεάζονται ταυτόχρονα και από υποκείμενα νοσήματα ή μειωμένη φυσική κατάσταση, που τους καθιστούν πιο ευάλωτους, ειδικά όταν κολυμπούν μόνοι ή σε μη επιτηρούμενες από ναυαγοσώστες παραλίες.
Που συμβαίνουν οι πνιγμοί;
Οι πνιγμοί συμβαίνουν, κατά κύριο λόγο, κοντά στην ακτή. Πάνω από το 98% των θανατηφόρων περιστατικών σημειώνονται σε απόσταση μικρότερη των 50 μέτρων από τη στεριά. Πολλές φορές, μάλιστα, σε ακτίνα μόλις 10 μέτρων. Οι πιο επικίνδυνες ώρες φαίνεται πως είναι οι μεσημεριανές, κυρίως μεταξύ 12:00 και 15:00, ενώ το 33% των θανάτων καταγράφεται τον Ιούλιο – μήνας με τη μεγαλύτερη τουριστική κίνηση και τη μεγαλύτερη προσέλευση στις παραλίες.
Ένας κρίσιμος παράγοντας που συνδέεται με την πρόληψη του πνιγμού είναι η παρουσία ναυαγοσώστη.
Στην Ελλάδα, σχεδόν το 65% των θανάτων από πνιγμό συμβαίνει σε παραλίες χωρίς ναυαγοσωστική κάλυψη. Η έλλειψη εκπαίδευσης, η εσφαλμένη αίσθηση ασφάλειας και η μη τήρηση βασικών κανόνων επιτείνουν τον κίνδυνο. Σε πολλές περιπτώσεις, το θύμα είτε δεν γνώριζε καλό κολύμπι είτε υπερεκτίμησε τις δυνάμεις του, ενώ δεν είναι λίγα τα περιστατικά που σχετίζονται με την κατανάλωση αλκοόλ.
Είναι σημαντικό να τονιστεί πως ο πνιγμός μπορεί να συμβεί γρήγορα και αθόρυβα – σε λιγότερο από ένα λεπτό και σε ελάχιστο βάθος νερού.
Συχνά δεν υπάρχει κραυγή ή κίνηση πανικού, κάτι που τον καθιστά ακόμη πιο επικίνδυνο, ειδικά για τα παιδιά. Οι ειδικοί αναφέρουν ότι η εκπαίδευση στις βασικές δεξιότητες κολύμβησης, η εγρήγορση των συνοδών και η επιλογή οργανωμένων παραλιών μπορούν να λειτουργήσουν αποτελεσματικά ως μέτρα πρόληψης.
Πως μπορούμε να αποφύγουμε τον κίνδυνο
Η Ελλάδα έχει κάνει βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση τα τελευταία χρόνια, με την υποχρεωτική παρουσία ναυαγοσώστη σε πολυσύχναστες παραλίες και την ενίσχυση των εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Παρόλα αυτά, η ανάγκη για περαιτέρω ενίσχυση της πρόληψης παραμένει. Ο πνιγμός είναι ένα φαινόμενο που μπορεί να αποφευχθεί με σωστή πληροφόρηση, υπευθυνότητα και εφαρμογή απλών αλλά ουσιαστικών μέτρων ασφαλείας.
Καθώς βρισκόμαστε στην καρδιά του φετινού καλοκαιριού, η επαγρύπνηση γύρω από την αντιμετώπιση του κινδύνου πνιγμού είναι απαραίτητη.
Η πρόληψη και η σωστή ενημέρωση μπορεί να σώσει ζωές.
Το να γνωρίζουμε τους κινδύνους, να ενημερώνουμε τους οικείους μας και να ενισχύουμε την κουλτούρα ασφάλειας στο νερό είναι το πρώτο βήμα για να σταματήσουμε να μετράμε απώλειες που θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί.
