Οι περίπου 47 χιλιάδες δικηγόροι που επαγγελματικά είναι δηλωμένοι στη χώρα μας είναι ένας αριθμός που δύσκολα είναι διαχειρίσιμος και δυσκολότερα προσφέρει τη δυνατότητα αξιοπρεπούς απασχόλησης σε όλους, με αποτέλεσμα χιλιάδες νέοι, κυρίως, να υποαμείβονται και ουσιαστικά να υποαπασχολούνται. Το πρόβλημα με τον υπερπληθυσμό των δικηγόρων είναι γνωστό από χρόνια, αποτελεί αντικείμενο προβληματισμών και διάφορων, κατά καιρούς, προσεγγίσεων, ενώ συνδέεται, κατά πολλούς, και με την προβληματική λειτουργία της Δικαιοσύνης.
Πολυπαραγοντικό πρόβλημα
Οπως κι αν έχουν τα πράγματα, το γεγονός είναι ένα. Η Ελλάδα διαθέτει περίπου 449 δικηγόρους ανά 100 χιλιάδες κατοίκους, ενώ ο μέσος όρος στην Ευρωπαϊκή Ενωση είναι μόλις 180 δικηγόροι! Ο πληθωρισμός δικηγόρων στη χώρα μας αποτελεί πολυπαραγοντικό πρόβλημα, η δε δημιουργία του πάει πολύ πίσω στον χρόνο, σχετίζεται με πολλά, την ανάπτυξη, τις κατευθύνσεις των σπουδών, την πατροπαράδοτη λογική «να γίνει το παιδί δικηγόρος ή γιατρός», την πολυνομία και πολλά ακόμα που δεν είναι του παρόντος.
Ομως το γεγονός ότι το δικηγορικό επάγγελμα, από τα δυσκολότερα και απαιτητικότερα όταν κάποιος ασκεί τη δικηγορία με επαγγελματικότητα, μαστίζεται λόγω της «υπερπροσφοράς» δικηγόρων είναι κάτι που ήδη απασχολεί, σύμφωνα με πληροφορίες του «Βήματος», στα σοβαρά την κυβέρνηση και πρωτίστως το αρμόδιο υπουργείο Δικαιοσύνης.
Θα αναρωτηθεί κανείς: Και τι μπορεί να κάνει το υπουργείο Δικαιοσύνης; Nα μειώσει τους δικηγόρους ή να τους αξιοποιήσει και πού; H απάντηση που δίνουν παράγοντες του υπουργείου είναι πως ασφαλώς δεν μπορεί να μειωθεί ο αριθμός τους, ούτε και να απασχοληθούν όλοι αύριο το πρωί. Ωστόσο, ήδη γίνεται επεξεργασία συγκεκριμένων μέτρων που θα αποτελέσουν με το νέο δικαστικό έτος από τον Σεπτέμβριο νομοσχέδιο, με το οποίο προσδοκάται να περιοριστεί στο εξής ο αριθμός των δικηγόρων και κυρίως να αναβαθμιστεί ποιοτικά το δικηγορικό επάγγελμα.
Κύπρος και Ελλάδα τα πρωτεία
Ο υπερβολικά μεγάλος αριθμός δικηγόρων στη χώρα μας, που δυστυχώς την κατατάσσει στη δεύτερη θέση στις χώρες Ευρωπαϊκής Ενωσης (πρώτη είναι η Κύπρος με 550 δικηγόρους σε αναλογία 100 χιλιάδων κατοίκων), καθιστά το πρόβλημα μεγαλύτερο καθώς ο μέσος ευρωπαϊκός όρος είναι κατά πολύ μικρότερος και, το βασικότερο, η ελληνική οικονομία δεν προσφέρεται για απασχόληση εξειδικευμένων δικηγόρων, όπως συμβαίνει σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, που και μικρότερο από εμάς αριθμό δικηγόρων διαθέτουν, αλλά και πολλές ευκαιρίες για την απασχόλησή τους.
Τι συμβαίνει σήμερα
Πώς γίνεται κάποιος δικηγόρος στην Ελλάδα; Δύσκολα, είναι η απάντηση, αλλά όχι ποιοτικά. Ας πάρουμε τα πράγματα όπως είναι. Για να γίνει κάποιος δικηγόρος, πρέπει να έχει τελειώσει τη Νομική ή αν έχει τελειώσει Νομική Σχολή στο εξωτερικό, να δώσει ειδικές εξετάσεις. Στη συνέχεια οφείλει να κάνει άσκηση (ασκούμενος δικηγόρος για 18 μήνες). Τώρα, αν η άσκησή του είναι πραγματική και εξοπλίζει τον νέο δικηγόρο με ουσιαστικές εμπειρίες είναι κάτι που σηκώνει πολύ μεγάλη συζήτηση, και πάντως στην πράξη οι ασκούμενοι τις περισσότερες φορές και υποαμείβονται, και υποαπασχολούνται (κάνουν δουλειές γραμματείας, υποδοχής, πηγαινοφέρνουν φακέλους, κρατούν τσάντες και λοιπά).
Ωστόσο, μετά τη 18μηνη άσκηση, που σε άλλους έχει δώσει σημαντικά εφόδια και σε άλλους όχι, για να γίνει κάποιος δικηγόρος δίνει εξετάσεις, οι οποίες διενεργούνται κάθε χρόνο σε πανελλαδική κλίμακα (αυτό έγινε τα τελευταία χρόνια). Αν δεν περάσει κάποιος υποψήφιος με την πρώτη, θα περάσει με πολύ μεγάλες πιθανότητες με τη δεύτερη. Πάντως, η συντριπτική πλειοψηφία όσων δίνουν εξετάσεις θα γίνουν δικηγόροι, δηλαδή θα εγγραφούν σε κάποιον δικηγορικό σύλλογο και θα ασκήσουν το δικηγορικό επάγγελμα.
Κόβονται κάποιοι στις εξετάσεις, κυρίως τα τελευταία χρόνια, αλλά όχι πολλοί. Παλιότερα περνούσαν όλοι. Η συνέχεια στην άσκηση του δικηγορικού επαγγέλματος, δύσκολου και πολύ απαιτητικού, όποια εξειδίκευση κι αν έχει ο δικηγόρος, είναι περίπου η εξής: ύστερα από κάποια χρόνια ο δικηγόρος μπορεί να δικάσει υποθέσεις και στο Εφετείο και έπειτα από κάποια άλλα και στον Αρειο Πάγο. Γίνεται δηλαδή παρ’ Αρείω Πάγω, αλλά αυτές οι επαγγελματικές αναβαθμίσεις, που είναι σοβαρές, ουσιαστικά γίνονται χωρίς κάποια πραγματική αξιολόγηση.
Αυστηρές εξετάσεις
Και πάμε στην κατάσταση που επικρατεί σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες και στο ποια μέτρα εξετάζει ήδη το υπουργείο Δικαιοσύνης. Ο υπουργός Γιώργος Φλωρίδης με τον υφυπουργό του Ιωάννη Μπούγα (δικηγόροι και οι δύο) προσανατολίζονται σε σημαντικές αλλαγές στο δικηγορικό επάγγελμα. Στη Γαλλία, οι δικηγόροι είναι 70 χιλιάδες, 100 ανά 100 χιλιάδες κατοίκους. Στη Γερμανία είναι 160 χιλιάδες, 200 περίπου ανά 100 χιλιάδες κατοίκους, στη γειτονική μας Ιταλία το κοντέρ ανεβαίνει, οι δικηγόροι είναι 250 χιλιάδες (πέντε φορές πάνω από εμάς) και η αναλογία τους στις 100 χιλιάδες κατοίκους είναι 400 δικηγόροι, λίγο λιγότεροι από τη χώρα μας. Για τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ενωσης, τα είπαμε παραπάνω. Είναι 180 δικηγόροι για 100 χιλιάδες κατοίκους. Η διαφορά μας από τον μέσο όρο της ΕΕ δεν χρειάζεται σχόλια.
Οι αλλαγές
Τι μελετά τώρα η κυβέρνηση; Πρώτα απ’ όλα ρυθμίσεις ώστε στο εξής να γίνουν οι εξετάσεις για την άσκηση του δικηγορικού επαγγέλματος πραγματικές εξετάσεις, από επιτροπή με καθηγητές πανεπιστημίου και δικαστικούς. Επιπλέον, και αυτό είναι εξαιρετικό σημαντικό, θα προβλεφθεί ότι κατά την άσκηση της δικηγορίας οι δικηγόροι θα αξιολογούνται από επιτροπές (ακόμα δεν έχουν λάβει οι νέες ρυθμίσεις τελικές επεξεργασίες) προτού ανέβουν επαγγελματική βαθμίδα, δηλαδή να δικάζουν στο Εφετείο και πολύ περισσότερο στον Αρειο Πάγο ή τα άλλα ανώτατα δικαστήρια.
Οι νέες ρυθμίσεις πάντως, που αφορούν χιλιάδες δικηγόρους και χιλιάδες νέους που σπουδάζουν στις νομικές σχολές, πρόκειται να είναι έτοιμες το φθινόπωρο και αναμένονται με πολύ μεγάλο ενδιαφέρον. Αλλωστε το δικηγορικό επάγγελμα δεν αφορά μόνο όσους το ασκούν, αλλά το σύνολο της κοινωνίας που προσφεύγει σε νομικές υπηρεσίες η ποιότητα των οποίων είναι απαραίτητη και για τη λειτουργία της Δικαιοσύνης, και για την οικονομική ανάπτυξη της χώρας, και για την κοινωνική ειρήνη.
