Ένα τελευταίο «παράθυρο» για την ολοκλήρωση των σπουδών έμεινε ανοικτό για τους φοιτητές που έχουν ξεπεράσει το ανώτατο χρονικό περιθώριο φοίτησης στα ΑΕΙ, με τη θέσπιση ενός μηχανισμού τελευταίας ευκαιρίας, που νομοθετήθηκε την περασμένη Παρασκευή, με την ψήφιση του νομοσχεδίου του υπουργείου Παιδείας.
«Η Πολιτεία στέλνει το πολιτικό μήνυμα ότι αναγνωρίζει και επιβραβεύει τη συνεπή προσπάθεια, επενδύει στη διάσωση του εκπαιδευτικού κεφαλαίου που έχει ήδη παραχθεί, αλλά ταυτόχρονα θέτει ένα σαφές, μετρήσιμο όριο: ο επιπλέον χρόνος είναι μια τελευταία ευκαιρία να κερδηθεί ο αγώνας, όχι να επαναληφθεί», ξεκαθάρισε, μιλώντας στη Βουλή η υπουργός Παιδείας, Σοφία Ζαχαράκη.
Όπως σημείωσε, η νέα ρύθμιση «διασφαλίζει ότι όσοι έχουν προχωρήσει σημαντικά τις σπουδές τους, έχουν ευκαιρία να τις ολοκληρώσουν» και τη χαρακτήρισε «ρεαλιστική, ενισχυτική και παιδαγωγικά συνεπή».
Τι προβλέπει η νέα ρύθμιση για τους «αιώνιους» φοιτητές
Το νέο θεσμικό πλαίσιο για την ανώτατη διάρκεια φοίτησης και τις δυνατότητες ολοκλήρωσης σπουδών στα ΑΕΙ, όπως ψηφίστηκε, προβλέπει ότι όσοι φοιτητές έχουν ολοκληρώσει το 70% των μαθημάτων ή πιστωτικών μονάδων και έχουν συμμετάσχει σε εξετάσεις τουλάχιστον δύο φορές τα τελευταία δύο χρόνια, θα έχουν δικαίωμα ολοκλήρωσης σπουδών εντός δύο επιπλέον εξαμήνων, κατόπιν υποβολής αίτησης, εντός 30 ημερών από την έκδοση των βαθμολογίων της εξεταστικής περιόδου του Σεπτεμβρίου κατά την οποία συμπληρώνεται η ανώτατη χρονική διάρκεια φοίτησης.
Σημειώνεται ότι η ρύθμιση δεν επηρεάζει ενεργούς φοιτητές, ούτε όσους βρίσκονται εντός του νόμιμου χρονικού πλαισίου σπουδών (4+2 ή 5+3 έτη).
Από το υπουργείο τονίζεται ότι με αυτό τον τρόπο προσφέρεται «μια τελευταία, αλλά ρεαλιστική, ευκαιρία να μετατρέψουν το συσσωρευμένο εκπαιδευτικό τους κεφάλαιο σε πτυχίο». Από τη διαγραφή εξαιρούνται τα άτομα με αναπηρία άνω του 50%, ενώ προβλέπεται κατ’ εξαίρεση υπέρβαση της ανώτατης διάρκειας φοίτησης για σοβαρούς λόγους υγείας. Επιπρόσθετα, η πρόβλεψη για μερική φοίτηση αφορά σε γονείς παιδιών έως 8 ετών, εργαζόμενους (άνω των 20 ωρών εργασίας την εβδομάδα αποδεδειγμένα) και πρωταθλητές και αθλητές με εντατικό πρόγραμμα.
H ανακίνηση του ζητήματος από τους πρυτάνεις
Υπενθυμίζεται ότι, αν και, ήδη από το 2022, έχει θεσμοθετηθεί η Ανώτατη Διάρκεια Φοίτησης, ωστόσο, κατά το τελευταίο ακαδημαϊκό έτος, το τέλος του οποίου θα σήμαινε και την εφαρμογή μέσα στον Αύγουστο του 2025 του σχετικού νόμου περί διαγραφής όσων φοιτητών έχουν υπερβεί το ανώτατο όριο και, παρ’ όλο που προβλέπονται ήδη εξαιρέσεις, η πανεπιστημιακή κοινότητα είχε ανακινήσει το θέμα ήδη από υπουργίας Κυριάκου Πιερρακάκη, ζητώντας βελτιωτικές ρυθμίσεις, ως προς τις εξαιρέσεις του νόμου, αλλά και για τη θέσπιση μίας «δεύτερης ευκαιρίας» πριν από την οριστική διαγραφή.
Οι πρυτάνεις, οι οποίοι πραγματοποίησαν έκτακτη Σύνοδο την περασμένη Τετάρτη, εξέφρασαν ικανοποίηση που ελήφθησαν σε έναν βαθμό υπ’ όψιν οι προτάσεις τους στην τελική διαμόρφωση των άρθρων του νομοσχεδίου, ωστόσο επανέλαβαν στην ομόφωνη απόφασή τους την πρόταση να δίνεται η δυνατότητα στα πανεπιστήμια αιτιολογημένης αντιμετώπισης «ειδικών» περιπτώσεων φοιτητών που κινδυνεύουν με διαγραφή, εντός περιορισμένου ποσοστιαίου ορίου, που θα ορίζεται στο νόμο.
Οι αριθμοί
Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση της Εθνικής Αρχής Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΘΑΑΕ), η οποία αφορά την ακαδημαϊκή χρονιά 2023-24 και δημοσιεύθηκε τον περασμένο Ιούνιο, το σύνολο των ενεργών φοιτητών των ΑΕΙ ήταν 352.099. Παράλληλα, οι εγγεγραμμένοι φοιτητές ήταν συνολικά 703.857, κάτι που συνεπάγεται ότι οι μη ενεργοί φοιτητές, κατά την ίδια περίοδο, ανήλθαν στους 351.758.
Αξίζει να σημειωθεί, ότι τα παραπάνω αριθμητικά δεδομένα αφορούν τα 25 ΑΕΙ και τις τρεις Ανώτατες Στρατιωτικές Σχολές (ΑΣΕΙ) της Ελλάδας. Σύμφωνα με το υπουργείο Παιδείας, υπολογίζεται ότι με τη νέα ρύθμιση που προτείνεται, περίπου 290.000 ανενεργοί φοιτητές θα διαγραφούν από τα μητρώα τον ερχόμενο Σεπτέμβριο.
Το νομικό πλαίσιο
«Αιώνιοι», «παλιοί», «λιμνάζοντες», ή «ανενεργοί», οι φοιτητές που δεν έχουν πάρει πτυχίο ενώ έχουν ξεπεράσει το χρονικό όριο ανώτατης φοίτησης έχουν απασχολήσει τις πολιτικές ηγεσίες του υπουργείου Παιδείας εδώ και δεκαετίες.
Η Ανώτατη Διάρκεια Φοίτησης θεσμοθετήθηκε με τον ν. 4957/2022, αποκαλούμενο και ως «νόμο Κεραμέως» και οριζόταν ότι η ΔΑΦ για τα προγράμματα σπουδών διάρκειας 4 ετών ήταν τα 6 έτη (ν+2) και για τα 5ετή προγράμματα τα 8 έτη (ν+3). Μετά από τη συμπλήρωση της ανώτατης διάρκειας φοίτησης, ο νόμος ανέφερε ότι «το Διοικητικό Συμβούλιο του Τμήματος εκδίδει πράξη διαγραφής».
Από τα παραπάνω, ο νόμος προέβλεπε εξαίρεση για «σοβαρούς λόγους υγείας που ανάγονται στο πρόσωπο του φοιτητή ή στο πρόσωπο συγγενούς πρώτου βαθμού εξ αίματος ή συζύγου ή προσώπου με το οποίο ο φοιτητής έχει συνάψει σύμφωνο συμβίωσης».
Παράλληλα, προβλεπόταν το δικαίωμα μερικής φοίτησης, υπό προϋποθέσεις, το οποίο συνεπάγεται έως και διπλασιασμό του πραγματικού χρόνου φοίτησης, καθώς κάθε εξάμηνο μερικής φοίτησης προσμετράται ως μισό ακαδημαϊκό εξάμηνο. Επιπλέον, δινόταν η δυνατότητα στους φοιτητές που το επιθυμούν και δεν έχουν υπερβεί το ανώτατο όριο φοίτησης, να διακόψουν τις σπουδές τους, από ένα εξάμηνο έως το πολύ για 2 χρόνια.
Αξίζει να σημειωθεί, ότι τα όσα αφορούν τη μερική φοίτηση και τη διακοπή φοίτησης ισχύουν και με τη νέα ρύθμιση, του νέου νόμου. Ωστόσο, η πρώτη προσπάθεια διαγραφής «αιωνίων» φοιτητών έγινε ήδη από το 2007 (ν. 3549/2007), επί υπουργίας Μαριέττας Γιαννάκου. Στο άρθρο 14 του νόμου περιγραφόταν ότι «η ανώτατη διάρκεια φοίτησης στις προπτυχιακές σπουδές δεν μπορεί να υπερβαίνει τον ελάχιστο αριθμό εξαμήνων που απαιτούνται για τη λήψη του πτυχίου, σύμφωνα με το ενδεικτικό πρόγραμμα σπουδών του τμήματος, προσαυξανόμενο κατά 100%». Προβλεπόταν, επίσης, «σε εξαιρετικές περιπτώσεις» και με απόφαση της Συγκλήτου για τα πανεπιστήμια και της Συνέλευσης για τα τότε ΤΕΙ, «ύστερα από πλήρως αιτιολογημένη εισήγηση της Γενικής Συνέλευσης του Τμήματος και σχετική αίτηση φοιτητή ή σπουδαστή, η παράταση της ανώτατης διάρκειας φοίτησης του αιτούντος, μέχρι δύο (2) εξάμηνα».
Επιπλέον, ο «νόμος Γιαννάκου» έδινε το δικαίωμα στους φοιτητές να να διακόψουν τις σπουδές τους, με έγγραφη αίτηση, για όσα εξάμηνα, συνεχόμενα ή μη, επιθυμούν, και «πάντως όχι περισσότερα από τον ελάχιστο αριθμό εξαμήνων που απαιτούνται για τη λήψη πτυχίου σύμφωνα με το ενδεικτικό πρόγραμμα σπουδών». Τα εξάμηνα αυτά δεν προσμετρώνταν στην ανώτατη διάρκεια φοίτησης, ενώ οι φοιτητές ή σπουδαστές, που διέκοπταν τις σπουδές τους, έχαναν τη φοιτητική ιδιότητα καθ’ όλο το χρονικό διάστημα διακοπής των σπουδών τους, με τη λήξη της οποίας επανέρχονταν στο τμήμα τους.
Επόμενη προσπάθεια ρύθμισης αποτέλεσε ο ν. 4009/2011, επονομαζόμενος και «νόμος Διαμαντοπούλου». Ο νόμος καθόριζε ως «περίοδο κανονικής φοίτησης» τον ελάχιστο αριθμό των αναγκαίων για την απονομή του τίτλου σπουδών εξαμήνων, σύμφωνα με το ενδεικτικό πρόγραμμα σπουδών της σχολής, προσαυξημένο κατά τέσσερα εξάμηνα, (ν+2). Δινόταν, ωστόσο, η δυνατότητα εγγραφής στα εξάμηνα εφ’ όσον πληρούσαν τους όρους συνέχισης της φοίτησης που καθορίζονταν στον Οργανισμό κάθε ιδρύματος. Παράλληλα, ο νόμος προέβλεπε την αυτοδίκαια διαγραφή φοιτητών εφ’ όσον δεν είχαν εγγραφεί για δύο συνεχόμενα εξάμηνα.
Ακόμη, με τον «νόμο Διαμαντοπούλου» εισήχθη η πρόβλεψη για μερική φοίτηση, για όσους φοιτητές αποδεδειγμένα εργάζονταν τουλάχιστον 20 ώρες την εβδομάδα. Στα ΑΕΙ εναπόκεινταν οι ειδικότερες προϋποθέσεις και οι λεπτομέρειες για τη διαδικασία διευκόλυνσης της φοίτησης των φοιτητών με αναπηρία. Στον νόμο παρέμεινε η πρόβλεψη για διακοπή φοίτησης, με τη διαφορά ότι οι φοιτητές που διέκοπταν λόγω υγείας ή ανωτέρας βίας αποδεδειγμένα, δεν έχαναν τη φοιτητική τους ιδιότητα.
