Σημαντικό βήμα για την ανασυγκρότηση του αγροτικού τοπίου στις παρακάρλιες περιοχές της Θεσσαλίας πραγματοποιείται με τη νέα πρωτοβουλία της Περιφέρειας Θεσσαλίας, η οποία προχωρά στη χρηματοδότηση (με 200.000 ευρώ), ερευνητικού έργου του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας (Σχολή Γεωπονίας) με στόχο την εκπόνηση ολοκληρωμένης μελέτης για την αναγέννηση των καλλιεργειών που επλήγησαν από τη θεομηνία Daniel.
Η χρηματοδότηση εντάσσεται στο πλαίσιο της Πρόσκλησης «Ενίσχυση των ερευνητικών υποδομών και του εξοπλισμού δημόσιων φορέων Έρευνας που εδρεύουν στη Θεσσαλία, στους τομείς προτεραιότητας της RIS3» και η Πράξη με τίτλο «Διερεύνηση μέτρων προστασίας οικοσυστημάτων περιοχής Λάρισας – Κάρλας της ΛΑΠ Πηνειού από κινδύνους πλημμυρών και ξηρασίας, και διασφάλιση αειφορίας και οικονομικής βιωσιμότητας των αγροτικών εκμεταλλεύσεων» είναι μία από τις 42 προτάσεις που εγκρίθηκαν και αφορούν στην παραγωγή εφαρμοσμένης έρευνας και συμβάλλουν στην ενίσχυση της δυναμικότητας και της αποτελεσματικότητας του περιφερειακού συστήματος καινοτομίας.
Η πρωτοφανής πλημμύρα που έπληξε τη Θεσσαλία τον Σεπτέμβριο του 2023 άφησε πίσω της ανυπολόγιστες ζημιές στον πρωτογενή τομέα, με χιλιάδες στρέμματα γόνιμης γης γύρω από τη λίμνη Κάρλα να καθίστανται ακαλλιέργητα ή να αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα αποστράγγισης και εδαφικής υποβάθμισης.
Ανταποκρινόμενη στις πιεστικές ανάγκες των αγροτών και των τοπικών κοινωνιών, η Περιφέρεια ενεργοποιεί τη συνεργασία με την επιστημονική κοινότητα, επενδύοντας σε τεκμηριωμένες λύσεις, μέσα από τ ερευνητικά προγράμματα που χρηματοδοτεί.
Η μελέτη που θα υλοποιηθεί από εξειδικευμένα εργαστήρια του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας προβλέπει την καταγραφή των επιπτώσεων της θεομηνίας στο έδαφος, την ποιότητα του νερού και τη δυνατότητα ανασύστασης των καλλιεργειών, με έμφαση σε σύγχρονες, βιώσιμες γεωργικές πρακτικές και καλλιέργειες με ανθεκτικότητα στην κλιματική αλλαγή. Παράλληλα, θα εξεταστούν μέτρα για τη βελτίωση των υποδομών αποστράγγισης και τη διαχείριση των υδάτων της ευρύτερης περιοχής της Κάρλας.
Η μελέτη θα περιλάβει και την ανάλυση του συνολικού προβλήματος της διαχείρισης των υδάτων της Θεσσαλίας που επηρεάζουν την υπό μελέτη περιοχή τόσο από πλευράς εξασφάλισης νερού άρδευσης, όσο και από πλευράς μείωσης των κινδύνων πλημμυρών, αλλά και την βελτίωση των συνθηκών λειτουργίας της τεχνητής λίμνης (ταμιευτήρα) ΚΑΡΛΑΣ και για την προστασία στις περιοχές πέριξ αυτής, ιδιαίτερα μετά τις πλημμύρες Daniel και Elias και τις καταστροφικές συνέπειές τους στην ευρύτερη περιοχή.
Σε δήλωσή του ο Περιφερειάρχης Θεσσαλίας, Δημήτρης Κουρέτας, επισήμανε: «Η αποκατάσταση των παρακάρλιων περιοχών δεν μπορεί να γίνει χωρίς επιστημονική τεκμηρίωση και μακροπρόθεσμο σχέδιο. Με τη συνεργασία του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, δίνουμε βάρος στη γνώση και την καινοτομία, ώστε να επαναφέρουμε τη γη στους ανθρώπους της, με όρους βιώσιμης ανάπτυξης και ανθεκτικότητας».
Ο καθηγητής στο Τμήμα Γεωπονίας, Φυτικής Παραγωγής & Αγροτικού Περιβάλλοντος της Γεωπονικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Νίκος Δαναλάτος, ο οποίος θα τρέξει το πρότζεκτ αναφέρει σχετικά: “Η παρούσα πρόταση αποσκοπεί στην ανάλυση της υπάρχουσας κατάστασης στην περιοχή γύρω από τη λίμνη Κάρλα (Βηβηϊδα) και τον ταμιευτήρα που έγινε στη θέση της, και στη διαμόρφωση ενός ολοκληρωμένου πλαισίου του συνόλου των παρεμβάσεων, έργων και δράσεων που κρίνονται αναγκαία για την βελτίωση των συνθηκών λειτουργίας της τεχνητής λίμνης (ταμιευτήρα) ΚΑΡΛΑΣ και για την προστασία στις περιοχές πέριξ αυτής, ιδιαίτερα μετά τις πλημμύρες Daniel και Elias και τις καταστροφικές συνέπειές τους στην ευρύτερη περιοχή. Το πρόγραμμα στοχεύει στην ανάλυση των μέτρων αποκατάστασης των καλλιεργούμενων εκτάσεων, τη διερεύνηση των δυνατοτήτων μελλοντικής θωράκισης της περιοχής από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, και την ανάπτυξη καλλιεργητικών πρακτικών που θα οδηγήσουν σε αναγέννηση των εδαφών, προστασίας τους από καταστροφές όπως η διάβρωση, μείωση του κόστους παραγωγής αλλά και νέες καλλιέργειες που θα εξασφαλίσουν εισόδημα που θα κρατήσει του αγρότες στις θέσεις τους.
Η πρόταση ενσωματώνει τις αρχές της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, της ανθεκτικότητας και της βιώσιμης ανάκαμψης για τις περιοχές και τις κοινότητες που επλήγησαν. Σε αυτή τη λογική γίνεται επανεξέταση των αρχών του βασικού σχεδιασμού στο σύνολο των υφισταμένων υποδομών, είτε για την αποκατάσταση όσων έχουν υποστεί ζημίες, είτε για την βέλτιστη λειτουργία και διασύνδεση μεταξύ τους, με στόχο την κοινωνική, οικονομική και περιβαλλοντική βιωσιμότητα σύμφωνα με την αρχή της «καλύτερης οικοδόμησης» (bulding back better). Η μελέτη θα περιλάβει και την ανάλυση του συνολικού προβλήματος της διαχείρισης των υδάτων της Θεσσαλίας που επηρεάζουν την υπό μελέτη περιοχή τόσο από πλευράς εξασφάλισης νερού άρδευσης όσο και από πλευράς μείωσης των κινδύνων πλημμυρών. Οι προτάσεις που θα κατατεθούν θα βασιστούν σε βέλτιστες διεθνείς πρακτικές προσαρμοσμένες στα πλαίσια των χωρών της ΕΕ.
Μέσα από συνεργατικές διαδικασίες με φορείς χάραξης πολιτικής, με τοπικές Αρχές και με ερευνητές, στο πλαίσιο που θα προκύψει θα προτείνονται εφαρμόσιμες στρατηγικές που θα βελτιώνουν την ικανότητα ανταπόκρισης και ανάκαμψης από κλιματικούς κινδύνους, συμβάλλοντας εν τέλει στην ανθεκτικότητα και την βιωσιμότητα των κοινοτήτων και του συνόλου των (δημόσιων και ιδιωτικών) υποδομών απέναντι σε κλιματικούς κινδύνους. Για την διαμόρφωση και τεκμηρίωση της πρότασης κρίνεται αρχικά απαραίτητη η καταγραφή των προβλημάτων που συνδέονται με το αντικείμενο του προγράμματος, η οποία συνοδεύεται με απολογιστικά στοιχεία (εκκρεμότητες από το παρελθόν, και ζητήματα που ανέκυψαν στις νέες συνθήκες κλπ.). Επιπλέον παρατίθενται πληροφορίες και υλικό που θα αποτελέσουν αντικείμενο διερεύνησης και υποβολής εναλλακτικών προτάσεων για την αντιμετώπισή τους”.
