Το καλοκαίρι του 2020, εν μέσω πανδημίας, ο τότε διοικητής του ΟΠΕΚΕΠΕ Γρηγόρης Βάρρας αποφάσισε να πραγματοποιήσει δειγματοληπτικό έλεγχο σε 99 ΑΦΜ αγροτών και κτηνοτρόφων, που είχαν υποβάλει αιτήσεις για την είσπραξη κοινοτικών επιδοτήσεων.
Οπως κατέθεσε ενώπιον των Ευρωπαίων εισαγγελέων που διεξάγουν έρευνα για την υπόθεση, σκοπός του ήταν «να αποκτήσω ιδία άποψη και να λάβω τα κατάλληλα μέτρα περιορισμού της κλοπής κοινοτικών πόρων από τους νόμιμους δικαιούχους παραγωγούς και κτηνοτρόφους».
Η task force
Μέσα σε κλίμα καχυποψίας, ο κ. Βάρρας ανέθεσε τον έλεγχο σε μια μικρή ομάδα έμπιστων υπαλλήλων του οργανισμού, αποφεύγοντας –όπως ο ίδιος κατέθεσε στους Ευρωπαίους εισαγγελείς– να ενημερώσει σχετικά με αυτή του την πρωτοβουλία τις αρμόδιες διευθύνσεις, προκειμένου να μην υπάρξει παρέμβαση από τον τότε αντιπρόεδρο του ΟΠΕΚΕΠΕ Δημήτρη Μελά και να μην του ασκηθεί πίεση από παράγοντες εντός και εκτός του οργανισμού.
Ο μυστικός έλεγχος ανετέθη στην Παρασκευή Τυχεροπούλου, την υπάλληλο που η διοίκηση του οργανισμού εκδίωξε από τη θέση της επειδή έριξε φως στις παράνομες επιδοτήσεις και για την οποία πρόσωπα αναμεμειγμένα στο σκάνδαλο αναφέρονται σε τηλεφωνικές συνομιλίες τους.
Το πόρισμα που εκείνη συνέταξε μετά την ολοκλήρωση του ελέγχου στους 99 ΑΦΜ αποτελεί κομμάτι της δικογραφίας που έχει διαβιβαστεί στη Βουλή. Εχει ημερομηνία 23 Σεπτεμβρίου 2020, τίτλο «Εμπιστευτική συνοπτική έκθεση» και δημοσιεύεται σήμερα κατ’ αποκλειστικότητα από την «Κ».
Στην έκθεσή της η κ. Τυχεροπούλου αναφέρεται σε χαρακτηριστικά παραδείγματα, παραθέτοντας ονόματα, ΑΦΜ και τα ευρήματα του ελέγχου της. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα γυναίκας παραγωγού από το Ρέθυμνο, η οποία εμφανίζεται να μισθώνει σε τρεις παραγωγούς, επίσης από το Ρέθυμνο, βοσκοτόπια δήθεν ιδιοκτησίας της σε Τήλο και Αμοργό.
Από τον έλεγχο προέκυψε ότι τα μισθωτήρια συμβόλαια ήταν εικονικά, καθώς ποτέ στο παρελθόν η συγκεκριμένη δεν είχε δηλώσει τους τρεις αυτούς βοσκοτόπους ως ιδιοκτησίες της και αντ’ αυτού τα έτη 2018 και 2019 εισέπραττε επιδοτήσεις μέσω της «τεχνικής λύσης», για εκτάσεις δηλαδή εκτός Ρεθύμνου και φυσικά εκτός Τήλου και Αμοργού.
Αντίστοιχο παράδειγμα αφορά παραγωγό του Ρεθύμνου ο οποίος εμφανίζεται να νοικιάζει σε συντοπίτες του βοσκοτόπους δήθεν ιδιοκτησίας του σε Ιο και Aνδρο, την ώρα που ο ίδιος τη διετία 2018 και 2019 εισπράττει επιδοτήσεις μέσω της «τεχνικής λύσης», όχι δηλαδή για τις εκτάσεις που φέρεται να κατέχει, αλλά για εκτάσεις εκτός Κρήτης και εκτός Ιου και Aνδρου.
Γυναίκα παραγωγός από το Ρέθυμνο εμφανίζεται να μισθώνει σε τρεις παραγωγούς, επίσης από το Ρέθυμνο, βοσκοτόπια δήθεν ιδιοκτησίας της σε Τήλο και Αμοργό.
Μέσω τηλεφώνου
Σε κάποιες περιπτώσεις έγινε προσπάθεια να ελεγχθούν οι δηλώσεις ιδιοκτησίας μέσω τηλεφωνικής επικοινωνίας με αρμόδιους φορείς και παράγοντες σε περιοχές όπως τα Κύθηρα και η Τζια. «Μετά από τηλεφωνική επικοινωνία με αρμόδιους στην Κέα δεν εντοπίστηκε ή αναγνωρίσθηκε ως κάτοχος ιδιωτικών βοσκοτόπων στο νησί της Κέας», αναφέρεται στην «εμπιστευτική συνοπτική έκθεση» που συνέταξε τον Σεπτέμβριο του 2020 η Παρασκευή Τυχεροπούλου, σε συνεννόηση με τον επικεφαλής του οργανισμού Γρηγόρη Βάρρα.
Η δεύτερη κατηγορία ευρημάτων αφορά αυτό που στο πόρισμα περιγράφεται ως «carousel δικαιωμάτων». Τι σημαίνει αυτό; Ακολουθεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα: Το 2019 μια γυναίκα, τα πλήρη στοιχεία της οποίας αναφέρονται στην έκθεση, εμφανίζεται να νοικιάζει σε παραγωγό από το Ρέθυμνο βοσκότοπο ιδιοκτησίας της στη Φλώρινα. Ο Κρητικός παραγωγός εισπράττει επιδότηση από την Ε.Ε. για το 2019. Oμως, την επόμενη χρονιά που υποβάλλει νέα αίτηση για ενίσχυση για τον ίδιο ακριβώς βοσκότοπο, η έκταση εμφανίζεται να ανήκει σε άλλον ιδιοκτήτη, ο οποίος πάντως τυγχάνει και αυτός να είναι παραγωγός από το Ρέθυμνο.
Ενα άλλο, το τρίτο κατά σειράν, εύρημα αφορά το «real estate ιδιωτικών βοσκοτόπων», όπως περιγράφεται στην έκθεση: Τα περισσότερα ενοικιαστήρια έχουν συναφθεί με ελάχιστα ή μηδενικά μισθώματα. Μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα: κάτοικος Ηρακλείου νοικιάζει σε άλλη κάτοικο Ηρακλείου Κρήτης έναν βοσκότοπο 410 στρεμμάτων στην Κρήτη για δύο χρόνια αντί 60 ευρώ το έτος, ήτοι για 0,15 ευρώ το στρέμμα. Σε άλλη περίπτωση, κάτοικος Ηρακλείου μισθώνει σε συντοπίτη του βοσκότοπο 444 στρεμμάτων στην Καστοριά για δύο χρόνια αντί 60 ευρώ το έτος, δηλαδή για 0,14 ευρώ το στρέμμα.
Εικονικά και τα «φίλτρα»
Απευθυνόμενη στον πρόεδρο του ΟΠΕΚΕΠΕ η κ. Τυχεροπούλου επισημαίνει ότι η τυποποιημένη διαδικασία ελέγχου –στην οποία ο ελεγκτής σημειώνει σε έναν πίνακα 1 αντί για «Ναι» και 0 αντί για «Οχι»– δεν αναδεικνύει τις περιπτώσεις απάτης και παραθέτει δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα: «Για να γίνει αποδεκτό ένα έγγραφο πρέπει να υπάρχει σκαναρισμένο. Τυπικά, την τιμή 1 λαμβάνει οποιοδήποτε έγγραφο δεν είναι κενή (λευκή) σελίδα». Και αντίστοιχα: «Τυπικά ένα οποιοδήποτε έγγραφο ενοικιαστηρίου μπορεί να γίνει αποδεκτό, ανεξάρτητα από το ποιος είναι ο ιδιοκτήτης».
Ο δειγματοληπτικός έλεγχος στους 99 ΑΦΜ κατέληξε σε τρία κεντρικά συμπεράσματα. Το πρώτο απ’ αυτά ήταν ότι οι διασταυρωτικοί έλεγχοι και οι διαδικασίες που ακολουθούνται είναι γνωστά στους υποβάλλοντες τις αιτήσεις, ώστε να μπορούν να τα ξεπεράσουν τυπικά εύκολα.
Το δεύτερο συμπέρασμα αφορά τη διαπίστωση ότι όλοι οι βοσκότοποι που εμφανίζονται ως ιδιωτικοί, στην πλειονότητα των 99 ΑΦΜ που ελέγχθηκαν ήταν δημόσιοι. «Δημιουργούνται πολύ σοβαρά ερωτηματικά, όπως το πώς η υπηρεσία δέχεται a priori όλες αυτές τις επαναλαμβανόμενες πράξεις χαρακτηρισμού δημόσιων βοσκοτόπων ως ιδιωτικές, χωρίς να συμβουλευτεί έστω δειγματοληπτικά τα κατά τόπους δασαρχεία ως αρμόδιες υπηρεσίες που τηρούν αρχείο ιδιωτικών βοσκοτόπων», αναφέρεται στο εμπιστευτικό έγγραφο που αποκαλύπτει η «Κ».
Στην ίδια ενότητα των συμπερασμάτων η κ. Τυχεροπούλου έθεσε ένα ακόμη κρίσιμο ζήτημα: πώς φαινομενικά οι παραγωγοί γνωρίζουν με ακρίβεια και από απόσταση τις χαρτογραφικές συντεταγμένες των εκτάσεων που δηλώνουν ως ιδιωτικές; «Χωρίς τη συνδρομή χειριστών της “τεχνικής λύσης” και του χαρτογραφικού υποβάθρου αυτό είναι αδύνατο στις περισσότερες περιπτώσεις», παρατηρεί. Με βάση τα συμπεράσματα του ελέγχου ο πρόεδρος του ΟΠΕΚΕΠΕ προχώρησε με εγκύκλιο σε αλλαγή της διαδικασίας ελέγχου. Ωστόσο, στα τέλη του 2020 ο κ. Βάρρας υποχρεώθηκε σε παραίτηση, όπως ο ίδιος καταγγέλλει, από τον τότε υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης Μάκη Βορίδη, με τους διαδόχους του να επαναφέρουν τη διαδικασία ελέγχου στο προηγούμενο, περισσότερο ελαστικό, καθεστώς. Η κ. Τυχεροπούλου, αντιστοίχως, συνέχισε τους ελέγχους, με αρκετούς από τους φακέλους να διαβιβάζονται στην τακτική Δικαιοσύνη και να οδηγούν στην άσκηση ποινικών διώξεων.
