Κείμενο φωτογραφίες Δημήτρης Καστανάρας // LarissaPress
Χαζεύοντας σε ένα παλαιοπωλείο τις προάλλες έπεσε το μάτι μου σε κάποια παλιά εικονογραφημένα κλασικά και comic και με γύρισαν χρόνια πίσω στην παιδική μου ηλικία. Σε χρόνια που δεν υπήρχαν κινητά και ηλεκτρονικά παιχνίδια, δεν υπήρχαν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης . Ήταν τα ωραιότερα χρόνια, αυτά της ανεμελιάς. Ήταν τα χρόνια που γυρνούσαμε στις αλάνες παίζοντας μπάλα με ότι βρίσκαμε ( κουτιά, μπουκάλια πλαστικά και όποιος είχε χρήματα αγόραζε μπάλα), κρυφτό, κυνηγητό, τσιλίκα, καπάκια. Τα καλύτερα χρόνια και ας μην υπήρχαν αυτές οι ανέσεις που υπάρχουν τώρα.
Ας δούμε όμως πότε ξεκίνησαν στην Ελλάδα τα περιοδικά αυτά.
Στην Ελλάδα, κυκλοφόρησαν για πρώτη φορά το 1951 από τις Εκδόσεις Πεχλιβανίδη, με βάση την αντίστοιχη αμερικανική σειρά. Αυτή η έκδοση εμπλουτίστηκε με ελληνικά θέματα και συνεργάστηκε με Έλληνες εικαστικούς και λογοτέχνες. Η σειρά αποτέλεσε σημαντικό κομμάτι της πολιτιστικής ζωής της χώρας για περίπου δύο δεκαετίες και συντρόφευσε πολλές γενιές παιδιών και εφήβων. Σήμερα, οι πρώτες εκδόσεις είναι συλλεκτικές.
1 Μαρτίου 1951
Ήταν η διασκευή των Αθλίων του Βίκτωρα Ουγκώ, και προκάλεσαν έντονες αντιδράσεις στην Ελλάδα, τόσο θετικές όσο και αρνητικές.
Ήταν το πρώτο κόμικ «αμερικάνικου» τύπου που έφτανε στη χώρα (που εκείνη την περίοδο περνούσε μια φάση γενικότερης «εισβολής» αμερικανικών καταναλωτικών αγαθών), όπως και το πρώτο που έβγαινε σε τετραχρωμία όφσετ («με 336 πολύχρωμες εικόνες», όπως έγραφε το εξώφυλλο).
Κόστιζε 4.000 δραχμές της τότε εποχής και η πρώτη έκδοση (90.000 αντίτυπα), που εξαντλήθηκε σε ελάχιστο χρόνο, ανατυπώθηκε δυο φορές τις επόμενες μέρες (σύμφωνα με την «Ατλαντίδα», πούλησε γύρω στο ένα εκατομμύριο αντίτυπα).
28 Φεβρουαρίου 1954
Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ατλαντίς, το πρώτο τεύχος του περιοδικού ΓΕΛΙΟ ΚΑΙ ΧΑΡΑ, όπου για πρώτη φορά στην Ελλάδα εκδίδονται μεταφρασμένα comics με ήρωες του Walt Disney (Ντόναλντ Ντακ, Μίκυ Μάους, Θείος Σκρουτζ, Πλούτο, Γκούφη, Τσιπ & Ντέηλ, κ.α.), αλλά και ανταγωνιστικών εταιρειών, όπως η Warner Bros (Μπαγκς Μπάννυ, Τουήτυ και Συλβέστρος, Ντάφυ Ντακ κ.α.), η M.G.M. (Τομ και Τζέρρυ), και η εκδοτική Western Printing (Μικρή Λουλού, Θείος Βίγλης).
Τυπωμένο εξ ολοκλήρου σε τετραχρωμία off-set, σε μια εποχή που το χρώμα ήταν σπάνιο από τον τύπο και τα περιοδικά “ποικίλης ύλης”, δημιούργησε πραγματική επανάσταση στον χώρο των παιδικών εκδόσεων comics. Με τρία μεγάλα διαλείμματα (1958-60, 1961-62, 1965-1966) το περιοδικό συνέχισε την κυκλοφορία του μέχρι και το 1970, εκδίδοντας συνολικά 603 τεύχη.
29 Ιουνίου 1961
Ο Μίκυ Μάους αποκτά για πρώτη φορά στη χώρα μας, τη δική του έκδοση, ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΟΥ ΜΙΚΥ ΜΑΟΥΣ, με συνήθη αναλογία κειμένων και comics 50/50. Το περιοδικό, δεν κατάφερε να πείσει το κοινό, με αποτέλεσμα να συμπληρώσει μόλις 26 τεύχη (ημερομηνία τελευταίου τεύχους 21-12-1961). Τη διεύθυνση του βραχύβιου περιοδικού είχε ο Άλκης Τροπαιάτης.
5 Ιουλίου 1961
Ο εκδοτικός οίκος Μ. Πεχλιβανίδης και Σια Α.Ε, που επίσης εξέδιδε τα ΚΛΑΣΣΙΚΑ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΑ και το ΓΕΛΙΟ ΚΑΙ ΧΑΡΑ, φέρνει για πρώτη φορά στην Ελλάδα τα comics της DC (τότε National Periodical Publications), σε ένα εβδομαδιαίο περιοδικό με τίτλο ΤΑ ΚΑΛΥΤΕΡΑ ΚΟΜΙΚΣ. Αυτό κυκλοφορούσε εναλλάξ τις τέσσερις εβδομάδες κάθε μήνα ως ΔΙΑΠΛΑΝΗΤΙΚΑ, ΠΑΡΑΞΕΝΑ, ΔΥΝΑΜΙΚΑ (ΥΠΕΡΑΝΘΡΩΠΑ στα πρώτα τεύχη) και ΕΚΠΛΗΚΤΙΚΑ, με κύριους πρωταγωνιστές, ήρωες όπως ο Αdam Strange (“Παράξενος Αδάμ”), ο Superman (“Υπεράνθρωπος” στα πρώτα τεύχη) και o Batman (ως “Νυκτερίδας” και “Άνθρωπος Νυχτερίδα”). Εκδόθηκαν συνολικά 136 τεύχη από τον Ιούνιο του 1961 μέχρι και το 1963.
5 Νοεμβρίου 1968
Ταξιδεύουν για πρώτη φορά στην Ελλάδα, από τις εκδόσεις Σπανός, οι σούπερσταρ των γαλλοβελγικών comics, Αστερίξ και ΤενΤεν! Η έκδοση ΑΣΤΕΡΙΞ ήταν εβδομαδιαία, κυκλοφορούσε κάθε Πέμπτη και τα τεύχη του επανακυκλοφορούσαν από ένα σημείο και μετά και κάθε Σάββατο. Βγήκαν συνολικά 80 τεύχη, ενώ από τις σελίδες του περιοδικού πέρασαν και χαρακτήρες όπως, μεταξύ άλλων, οι Ιζνογκούντ, Ούμπα Πα, Μπλούμπερυ, Τεν Τεν, Αχιλλέας Ταλόν.
Το 1978, τα δικαιώματα απέκτησε η Anglo-Hellenic Agency του Τάσου Ψαρόπουλου, ενώ από το 1989, οι ιστορίες του Αστερίξ κυκλοφορούν από τη Μαμούθ Comix.
1η Ιουλίου 1966
Οι ήρωες της Disney επιστρέφουν από τις εκδόσεις Τερζόπουλου (τρέχουσα επωνυμία: ΝΕΑ ΑΚΤΙΝΑ Α.Ε.) με την κυκλοφορία του ΜΙΚΥ ΜΑΟΥΣ, του γνωστότερου, δημοφιλέστερου και μακροβιότερου comic της εγχώριας εκδοτικής παραγωγής. Η επιρροή του ΜΙΚΥ ΜΑΟΥΣ στο συλλογικό ασυνείδητο ήταν τεράστια. Oλόκληρες γενιές μεγάλωσαν με τις περιπέτειες των ηρώων του, ενώ η παραποιημένη εκδοχή “μικυμάου” έγινε συνώνυμη των comics στην Ελλάδα, και με μάλλον υποτιμητική διάθεση για τα comics από τους μη γνωρίζοντες το είδος.
Ιούνιος 1969
Το περιοδικό ΜΠΛΕΚ κυκλοφόρησε για πρώτη φορά στην Ελλάδα σε εβδομαδιαία βάση, τον Ιούνιο του 1969 από τον δημιουργό του ΜΙΚΡΟΥ ΗΡΩΑ, Στέλιο Ανεμοδουρά, και η έκδοση ολοκληρώθηκε τον Ιούνιο του 1994. Τις δεκαετίες του 1970 και του 1980 ήταν ένα από τα πιο δημοφιλή εφηβικά περιοδικά.
Στην πρώτη περίοδό του (Ιούνιος 1969 – Δεκέμβριος 1975) το περιοδικό κυκλοφορούσε σε μικρή διάσταση. Περιλάμβανε, εκτός της κύριας ιστορίας, τις περιπέτειες του Ρίνγκο, του Τομ και του Παιδιού-Φάντασμα, ενώ τις επόμενες δύο δεκαετίες η θεματολογία πολλαπλασιάσθηκε και παρέλασε από τις σελίδες του πλήθος ιστοριών comics, τόσο Ευρωπαίων όσο και Αμερικανών δημιουργών.
Μεταξύ 1974-1978, ο Στέλιος Ανεμοδουράς (σενάριο) και ο Βύρωνας Απτόσογλου (σχέδιο) δημιούργησαν 7 πρωτότυπες ιστορίες για τον χαρακτήρα Μπλεκ, που δημοσιεύθηκαν αρχικά στο περιοδικό ΜΕΓΑΛΟΣ ΜΠΛΕΚ και κατόπιν στο ΝΕΟΣ ΔΥΝΑΜΙΚΟΣ ΜΠΛΕΚ. Από τον Μάρτιο του 2016, 42 χρόνια μετά την πρώτη τους ελληνική έκδοση, οι ιστορίες των Ανεμοδουρά & Απτόσογλου δημοσιεύονται στο ιταλικό περιοδικό IL GRANDE BLEK, γεγονός ενδεικτικό της αναγνώρισης της ποιότητάς τους, ακόμη κι αν αυτή ήρθε καθυστερημένα.
Δεκαετία του 1970
Τη δεκαετία του 1970, κυκλοφορούν επίσης νέα περιοδικά, που αποτέλεσαν σημαντικό κεφάλαιο για την πορεία των comics στην Ελλάδα. Το 1972 εμφανίζεται η ΜΑΝΙΝΑ, το 1973 η ΚΑΤΕΡΙΝΑ, ενώ το 1975, εμφανίζεται το ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΑΓΟΡΙ. Σε αυτά, δημοσιεύτηκαν ιστορίες κάθε ενδιαφέροντος όπως τα “Έμμα”, “Ο Κόσμος Της Πάττυ”, “Ρόυ Ρέις”, “Ελ Ζαμπάτο”, “Στρατός Τσέπης”, “Judge Dredd”
Μάϊος 1972
Εκδίδεται το πρώτο τεύχος του πολιτικού και πολιτιστικού περιοδικού ΑΝΤΙ, το οποίο φιλοξενούσε γελοιογραφίες και σκίτσα. Αμέσως μετά την κυκλοφορία του, το περιοδικό απαγορεύτηκε από τις Αρχές της Δικτατορίας, με αποτέλεσμα να επανέλθει με την πτώση της, το 1974, συνεχίζοντας αδιάκοπα την κυκλοφορία του κάθε 15νθήμερο, μέχρι και το 2008.
Το ΑΝΤΙ άνοιξε τον δρόμο για τα περιοδικά με ενήλικα comics της δεκαετίας του 1980 και αποτέλεσε το εναρκτήριο βήμα για δημιουργούς όπως ο Γιάννης Ιωάννου, ο Στάθης και ο Δημήτρης Χατζόπουλος, ενώ φιλοξενούσε και σκίτσα του Μποστ. Το ΑΝΤΙ βοήθησε να αντιμετωπίσουμε σοβαρά τα comics και άνοιξε τον δρόμο για ένα τεράστιο κεφάλαιο: το περιοδικό ΚΟΛΟΥΜΠΡΑ.
Ιούνιος 1976
Μεταφράζεται και κυκλοφορεί για πρώτη φορά στην Ελλάδα ένα comic της Marvel, από τις εκδόσεις Καμπανάς (Kabanas-Hellas). Πρόκειται για το MASTER OF KUNG-FU (ΜΑΣΤΕΡ ΚΟΥΝΓΚ ΦΟΥ, ο ελληνικός τίτλος), εγκαινιάζοντας έτσι μια εποχή μηνιαίων εντύπων, που έμειναν γνωστά ως τα “Περιοδικά Της Σκληρής Γενιάς”. Ακολούθησε πλήθος τίτλων (ΣΠΑΪΝΤΕΡ ΜΑΝ, ΚΑΠΤΑΙΝ ΑΜΕΡΙΚΑ, ΧΟΥΛΚ, ΕΚΔΙΚΗΤΕΣ, κ.α.), η αγορά, όμως, δεν μπόρεσε να τους στηρίξει, με εξαίρεση τον ΣΠΑΪΝΤΕΡ ΜΑΝ, που συνέχισε με αλλαγές σε συχνότητα έκδοσης και format, μέχρι και το 1992, όταν και σταμάτησε.
Φεβρουάριος 1981
Σημείο τομής για τα comics στην Ελλάδα, καθώς κυκλοφορεί το πρώτο τεύχος της BABEΛ, με εκδότες τους Νίκη Τζούδα, Σταύρο Τσελεμέγκο και Γιώργο Μπαζίνα (με τον Γιώργο Σιούνα να εισέρχεται το 1985). Στο περιοδικό, που έμελλε να γαλουχήσει γενιές αναγνωστών και να αποτελέσει σχεδόν συνώνυμο των “ενήλικων” comics στην Ελλάδα, θα δημοσιευτούν comics των Quino, Altan, Moebius, Enki Bilal, Milo Manara, Jordi Bernett, Enrique Sanchez Abuli, κ.α.
Συγχρόνως, όμως, στις σελίδες της ΒΑΒΕΛ θα δημοσιευτούν δουλειές σημαντικών εγχώριων δημιουργών, όπως οι Σπύρος Δερβενιώτης, Γιώργος Μπότσος, Γιώργος Τραγάκης, Λάζαρος Ζήκος, Φώτης Πεχλιβανίδης, Ηλίας Ταμπακέας, Soloup, Πέτρος Ζερβός, Λέανδρος, κ.α. Στο τεύχος #7, τον Σεπτέμβριο του 1981, δημοσιεύεται το πρώτο μέρος της ΤΣΙΓΓΑΝΙΚΗΣ ΟΡΧΗΣΤΡΑΣ του Γιάννη Καλαϊτζή και για πρώτη φορά ο ΚΟΚΚΟΡΑΣ του Αρκά. Αν και τυπικά μηνιαίο, στους 324 μήνες ζωής του περιοδικού εκδόθηκαν – λόγω παύσεων – 246 τεύχη, με το τελευταίο να κυκλοφορεί τον Ιούνιο του 2008.
Ιούνιος 1981
Η ΒΑΒΟΥΡΑ ήταν πολυθεματικό ελληνικό περιοδικό comics της δεκαετίας του 1980. Πρωτοκυκλοφόρησε το 1981 και ήταν αρχικά δεκαπενθήμερο, στη συνέχεια, όμως, έγινε εβδομαδιαίο και κυκλοφορούσε κάθε Παρασκευή. Είχε σαν υπότιτλο “Εβδομαδιαίο περιοδικό της πλάκας” και περιείχε ένα πλήθος από μικρές χιουμοριστικές ιστορίες, συνήθως μιας ή δύο σελίδων, οι οποίες ήταν κυρίως αγγλικής προέλευσης. Το εξώφυλλο ήταν έγχρωμο και το εσωτερικό του ασπρόμαυρο. Εκδότης του ήταν ο Νικόλαος Δεληγιώργης και διευθυντής ο Κώστας Μπαζαίος.
Οι ιστορίες ήταν κυρίως μεταφράσεις από αγγλικά περιοδικά, όπως τα ΒEANO, BUSTER και άλλα. Δεν έλειπαν, ωστόσο, και αναδημοσιεύσεις από ισπανικά κόμικς, όπως τα ZIPPY Y ZAPPE του Escobar και ΑΝΤΙΡΙΞ ΣΥΜΦΩΝΙΞ (Mortadelo y Filemón) και ΟΔΟΣ ΤΡΕΛΑΣ 13 (13, Rue del Percebe) του Francisco Ibáñez, το οποίο βρισκόταν στο οπισθόφυλλο κάθε τεύχους.
Η ΒΑΒΟΥΡΑ σημείωσε τεράστια επιτυχία στο νεαρό κόσμο της εποχής και ξεχώριζε από τα άλλα περιοδικά για το σουρεαλιστικό χιούμορ του. Η κυκλοφορία του συνέχισε μέχρι που πλησίασε τα 400 τεύχη (σε δύο περιόδους έκδοσης).
