Με επιστολή της προς τους Ευρωπαίους ηγέτες, η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν, υπογραμμίζει τη συνεχιζόμενη δέσμευση της Ένωσης για την αντιμετώπιση των προκλήσεων της μετανάστευσης, με έμφαση στην εφαρμογή του Συμφώνου για τη Μετανάστευση και το Άσυλο, την ενίσχυση των εξωτερικών συνεργασιών και την καταπολέμηση του λαθρεμπορίου μεταναστών.
Η Πρόεδρος της Κομισιόν με τη σημερινή επιστολή της ενημερώνει τους ηγέτες ενόψει του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, του Ιουνίου. Αντικατοπτρίζει μια πολυδιάστατη προσέγγιση, αλλά εγείρει και ερωτήματα για την αποτελεσματικότητα και τις ηθικές πτυχές ορισμένων προτάσεων.
Πρόοδος και προκλήσεις στην εφαρμογή του Συμφώνου
Το Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο, που υιοθετήθηκε τον Ιούνιο του 2024, αποτελεί ορόσημο για την ευρωπαϊκή πολιτική μετανάστευσης. Με την πλήρη εφαρμογή του να προγραμματίζεται για τον Ιούνιο του 2026, η Επιτροπή αναφέρει σημαντική πρόοδο, αλλά τονίζει την ανάγκη για εντατικοποίηση των προσπαθειών.
Οι προκλήσεις περιλαμβάνουν τη βελτίωση των συνθηκών υποδοχής, την ενίσχυση της ικανότητας για διαδικασίες στα σύνορα και την επιχειρησιακή αναβάθμιση του Eurodac.
Η χρηματοδότηση ύψους € 4,6 δισ. υποστηρίζει αυτές τις προσπάθειες, αλλά η επιτυχία εξαρτάται από τη συνεργασία των κρατών-μελών.
Η πρόταση για τη δημιουργία μιας ευρωπαϊκής λίστας «ασφαλών χωρών προέλευσης», συμπεριλαμβανομένων χωρών όπως η Αίγυπτος και η Τυνησία, καθώς και η απλοποίηση της έννοιας της «ασφαλούς τρίτης χώρας», στοχεύουν στην επιτάχυνση των διαδικασιών ασύλου.
Ωστόσο, τέτοιες πολιτικές μπορεί να προκαλέσουν ανησυχίες για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ιδίως αν η διέλευση από μια τρίτη χώρα θεωρηθεί επαρκής για την απόρριψη αιτήσεων ασύλου. Η ισορροπία μεταξύ αποδοτικότητας και δικαιοσύνης παραμένει κρίσιμη.
Συνεργασίες και γεωπολιτικές προκλήσεις
Η κ. Φον Ντερ Λάιεν τονίζει τη σημασία των διεθνών συνεργασιών για τη μείωση της παράνομης μετανάστευσης. Η ΕΕ συνεχίζει να επενδύει σε σχέσεις με χώρες όπως η Τυνησία, η Αίγυπτος και η Λιβύη, μέσω χρηματοδοτήσεων και επιχειρησιακής υποστήριξης για τη διαχείριση συνόρων και την καταπολέμηση του λαθρεμπορίου. Η μείωση των παράνομων διελεύσεων κατά 21% το πρώτο εξάμηνο του 2025 είναι ενθαρρυντική, αλλά η αύξηση κατά 7% στη Κεντρική Μεσόγειο και 173% στις αφίξεις στην Ελλάδα από την Ανατολική Λιβύη υπογραμμίζουν την πολυπλοκότητα του ζητήματος.
Η συνεργασία με τη Λιβύη, όπου η πολιτική αστάθεια επιδεινώνει τη μετανάστευση, εγείρει ηθικά διλήμματα. Η υποστήριξη των λιβυκών αρχών για επιχειρήσεις διάσωσης και διαχείριση συνόρων είναι απαραίτητη, αλλά η πιθανή εκμετάλλευση της μετανάστευσης για πολιτικούς σκοπούς απαιτεί προσεκτική διπλωματία.
Παράλληλα, η ενίσχυση των εθελοντικών επιστροφών (10.900 το 2025 από τη Βόρεια Αφρική) και οι συμφωνίες με χώρες όπως η Μαυριτανία και το Μαρόκο δείχνουν πρόοδο, αλλά η χαμηλή συμμόρφωση σε επαναπατρισμούς, όπως στη Σενεγάλη, παραμένει πρόκληση.
Καταπολέμηση του λαθρεμπορίου και ενίσχυση της νόμιμης μετανάστευσης
Η παγκόσμια συμμαχία για την καταπολέμηση του λαθρεμπορίου Μεταναστών, που ξεκίνησε το 2023, ενισχύει τη διεθνή συνεργασία, με έμφαση στην παρακολούθηση χρηματοροών, την πρόληψη και τη συνεργασία με ψηφιακές πλατφόρμες.
Η χρήση τεχνητής νοημοσύνης για την ανάλυση δεδομένων αποτελεί καινοτομία, αλλά απαιτείται επαγρύπνηση για την προστασία της ιδιωτικότητας, σημειώνει η Πρόεδρος της Κομισιόν.
Παράλληλα, η ΕΕ προωθεί τη νόμιμη μετανάστευση μέσω πρωτοβουλιών όπως το «Choose Europe for Science» και οι Συνεργασίες Ταλέντων με χώρες όπως η Τυνησία και η Ινδία. Η δημιουργία του EU Talent Pool και η Στρατηγική για τις Βίζες θα διευκολύνουν την προσέλκυση εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού, αντιμετωπίζοντας τις ελλείψεις στην αγορά εργασίας και ενισχύοντας τη συνεργασία με τρίτες χώρες.
Υποστήριξη σε Ουκρανία και Συρία
Η επιστολή αναγνωρίζει την αλληλεγγύη της ΕΕ προς τους Ουκρανούς πρόσφυγες, προτείνοντας παράταση της προσωρινής προστασίας για έναν ακόμη χρόνο και μια συντονισμένη μετάβαση.
Για τη Συρία, η ΕΕ υποστηρίζει την επιστροφή περίπου μισού εκατομμυρίου προσφύγων, μέσω ανθρωπιστικής βοήθειας και άρσης οικονομικών κυρώσεων, αλλά η βιωσιμότητα αυτών των επιστροφών εξαρτάται από την πολιτική σταθερότητα και την ανοικοδόμηση.
Εν κατακλείδι, η επιστολή της Φον Ντερ Λάιεν αποτυπώνει μια φιλόδοξη, αλλά πολύπλοκη ατζέντα για τη μετανάστευση.
Η ΕΕ επιδιώκει να συνδυάσει αυστηρούς ελέγχους με ανθρωπιστικές δεσμεύσεις, αλλά – όπως επισημαίνεται – η επιτυχία εξαρτάται από τη συνεργασία των κρατών-μελών, την αποτελεσματική εφαρμογή του Συμφώνου και την ηθική διαχείριση των εξωτερικών συνεργασιών.
