Τσουχτερά πρόστιμα στους παραβάτες, μεγάλες ποινές στις περιπτώσεις υποτροπής στις ίδιες παραβάσεις σε διάστημα πέντε ετών, κατηγοριοποίηση των παραβάσεων ανάλογα με τον βαθμό επικινδυνότητάς τους, αλλά και τιμωρία του οδηγού και όχι του οχήματος αποτελούν τις βασικές αρχές του νέου Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας (ΚΟΚ) που κατατέθηκε στη Βουλή τα ξημερώματα του Σαββάτου.
Οι κυρώσεις αφορούν κυρίως στον οδηγό και περιλαμβάνουν χρηματικό πρόστιμο, αφαίρεση άδειας οδήγησης, βαθμούς ποινής συστήματος Ελέγχου Συμπεριφοράς Oδηγών (Σ.Ε.Σ.Ο.) το γνωστό point system και όχι στο όχημα (αφαίρεση άδειας κυκλοφορίας).
Φιλοσοφία του νέου ΚΟΚ είναι οι κυρώσεις να είναι ανάλογες των παραβάσεων και κατατάσσονται ως προς την επικινδυνότητά τους σε:
αυτές που μπορεί να προκαλέσουν σοβαρό ατύχημα (όπως η παραβίαση ερυθρού σηματοδότη, η υπερβολική ταχύτητα ή η αντικανονική προσπέραση, η οδήγηση υπό την επήρεια αλκοόλ και η παραβίαση φωτεινής σηματοδότησης ή κινητού φράγματος προ ισόπεδης σιδηροδρομικής διάβασης). Οι παραβάσεις αυτές θεωρούνται οι κύριες αιτίες των τροχαίων ατυχημάτων, που οδηγούν σε σοβαρούς τραυματισμούς ή θανάτους.
λιγότερο επικίνδυνες παραβάσεις (όπως παράνομη στάθμευση και διοικητικές παραβάσεις και η οδήγηση χωρίς ο οδηγός να φέρει μαζί του τα νόμιμα έγγραφα).
Επιπλέον, προβλέπεται κλιμάκωση των κυρώσεων για τους οδηγούς που υποπίπτουν συχνά σε παραβάσεις. Χαρακτηριστική περίπτωση η χρήση του κινητού κατά την οδήγηση, για την οποία στην τρίτη υποτροπή προβλέπεται πρόστιμο ύψους 4.000 ευρώ και 8ετής αφαίρεση του διπλώματος οδήγησης.
Θα πρέπει μάλιστα να σημειωθεί πως ο νέος ΚΟΚ ορίζει σαφώς ότι για την διαπίστωση χρήσης ηλεκτρονικών συσκευών προβλέπεται η δυνατότητα άρσης του απορρήτου του περιεχομένου των επικοινωνιών και των δεδομένων θέσης και κίνησης.
Επιπλέον ο νέος ΚΟΚ μειώνει υπό προυποθέσεις το ανώτατο επιτρεπόμενο όριο ταχύτητας των οχημάτων εντός κατοικημένων περιοχών από τα 50 στα 30 χιλιόμετρα την ώρα, εκτός αν ορίζεται αλλιώς με ειδική σήμανση.
Μια σειρά παραβάσεων του Κ.Ο.Κ. χαρακτηρίζονται ως αντικοινωνικές και επιφέρουν επιπρόσθετα διοικητικά μέτρα. Στην ίδια κατεύθυνση λαμβάνονται άμεσα μέτρα για την διευκόλυνση της κυκλοφορίας των ατόμων με αναπηρία με την άμεση μετακίνηση οχημάτων που σταθμεύουν παράνομα σε ράμπες, ειδικούς χώρους και θέσεις στάθμευσης οχημάτων ατόμων με αναπηρία, ενώ ποινικοποιείται μια σειρά αδικημάτων υψηλής επικινδυνότητας, όπως:
η εν κινήσει χρήση κινητού τηλεφώνου με πρόκληση ατυχήματος,
η μη παραχώρηση προτεραιότητας σε σιδηροδρομικό όχημα,
η παραβίαση φωτεινής σηματοδότησης ή κινητού φράγματος προ ισόπεδης σιδηροδρομικής διάβασης,
η στάθμευση σε σιδηροδρομική διάβαση,
η οδήγηση υπό την επήρεια αλκοόλ και
η οδήγηση χωρίς δίπλωμα οδήγησης.
Συνολικά οι κατηγορίες παραβάσεων είναι τρεις:
Ε1, παραβάσεις χαμηλής επικινδυνότητας: προβλέπεται επιβολή προστίμου 30 ευρώ και αφαίρεση διπλώματος για 10 ημέρες.
Ε2, παραβάσεις μεσαίας επικινδυνότητας: προβλέπεται επιβολή προστίμου 150 ευρώ και αφαίρεση διπλώματος για 20 ημέρες.
Ε3, παραβάσεις υψηλής επικινδυνότητας και αντικοινωνική οδήγηση: προβλέπονται ποινές κακουργηματικού χαρακτήρα για σοβαρές παραβάσεις όπως υπερβολική ταχύτητα, παραβίαση σηματοδοτών και οδήγηση υπό την επήρεια αλκοόλ, εξαρτησιογόνων ή άλλων απαγορευμένων ουσιών. Προβλέπεται φυλάκιση έως 3 έτη αν προκύπτει κίνδυνος για ξένη περιουσία, φυλάκιση τουλάχιστον 1 έτους αν προκύπτει κίνδυνος για άνθρωπο, κάθειρξη έως 10 έτη για βαριά σωματική βλάβη ή σημαντική βλάβη σε κοινωφελείς εγκαταστάσεις, κάθειρξη τουλάχιστον 10 ετών για θάνατο ανθρώπου. Αν προκλήθηκε ο θάνατος μεγάλου αριθμού ανθρώπων, το δικαστήριο μπορεί να επιβάλει ισόβια κάθειρξη.
Στις αντικοινωνικές παραβάσεις για τις οποίες θα προβλέπονται οι πολύ αυστηρές ποινές, περιλαμβάνεται και η κίνηση στη ΛΕΑ, η στάθμευση σε θέση ΑμεΑ ή σε ράμπα ΑμεΑ.
Πιο σκληρός από τον ισχύοντα είναι ο νέος ΚΟΚ και για τους πεζούς παραβάτες καθώς προβλέπει αύξηση του προστίμου από 20 σε 30 ευρώ για την παραβίαση σηματοδότη πεζού. Επίσης ο Κώδικας εισάγει νέες ρυθμίσεις σχετικά με τη συμπεριφορά των οδηγών προς τους πεζούς ειδικά όσον αφορά την διάβαση των πεζών, ώστε σε περίπτωση που πεζοί χρησιμοποιούν τη διάβαση ή ετοιμάζονται να εισέλθουν σε αυτή, οι οδηγοί να υποχρεούνται να ακινητοποιούν το όχημά τους μέχρι να εξέλθουν της διάβασης οι πεζοί.
Παράλληλα εισάγεται η ρύθμιση της, υπό όρους, κίνησης μοτοποδηλάτων και μοτοσικλετών μεταξύ των λωρίδων κυκλοφορίας της ίδιας κατεύθυνσης (διήθηση) σε οδούς με τουλάχιστον δύο λωρίδες κυκλοφορίας κατά κατεύθυνση, εφόσον η ταχύτητά τους δεν υπερβαίνει τα 20 χιλιόμετρα την ώρα και τα λοιπά οχήματα είναι ακινητοποιημένα.
Βασικές παραβάσεις και οι ποινές
Παραβίαση ερυθρού σηματοδότη: Διατηρείται το πρόστιμο ύψους 700 ευρώ και το διοικητικό μέτρο της επιτόπου αφαίρεσης της άδειας οδήγησης για 60 ημέρες.
Μη χρήση προστατευτικού κράνους και ζώνης ασφαλείας και για τη μεταφορά ανηλίκων, χωρίς τη χρήση ειδικών μέσων συγκράτησης και προστασίας από τον οδηγό: προβλέπεται η επιβολή προστίμου 350 ευρώ και η αφαίρεση της άδειας οδήγησης για τριάντα 30 ημέρες αντί της αφαίρεσης της άδειας οδήγησης και πινακίδων για εξήντα 60 ημέρες, που ίσχύει τώρα.
Για τη μη χρήση προστατευτικού κράνους και ζώνης ασφαλείας από επιβάτη, το πρόστιμο από 50 ευρώ αυξάνεται σε 350 ευρώ.
Για την παράβαση της οδήγησης οδικών οχημάτων για επίδειξη ικανότητας, εντυπωσιασμό, ανταγωνισμό ή τέλεση αυτοσχέδιων αγώνων το πρόστιμο αυξάνεται από τα 700 ευρώ στις 2.000 ευρώ και το διοικητικό μέτρο της επιτόπου αφαίρεσης της άδειας οδήγησης από 30 ημέρες αυξάνεται στο 1 έτος «λόγω της ιδιαίτερα υψηλής επικινδυνότητας της πράξης και του αντικοινωνικού της χαρακτήρα».
Παραβίαση της πινακίδας Ρ-2 (Υποχρεωτική διακοπή πορείας, STOP): το διοικητικό πρόστιμο ανέρχεται σε 350 ευρώ και το διοικητικό μέτρο της αφαίρεσης της άδειας οδήγησης αυξάνεται από 20 σε 30 ημέρες.
Εάν από την παραβίαση της πινακίδας Ρ-2 προκληθεί ατύχημα, επιβάλλεται διοικητικό πρόστιμο ύψους επτακοσίων 700 ευρώ και αφαιρείται η άδεια οδήγησης για 60 ημέρες Πέραν των διοικητικών κυρώσεων, σε περίπτωση πρόκλησης ατυχήματος επιβάλλονται οι ποινές του Ποινικού Κώδικα για την επικίνδυνη οδήγηση, δηλαδή κάθειρξη έως 10 έτη, αν η πράξη είχε ως αποτέλεσμα τη βαριά σωματική βλάβη ή προκάλεσε σημαντική βλάβη σε κοινωφελείς εγκαταστάσεις και κάθειρξη τουλάχιστον 10 ετών, αν η πράξη είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο άλλου.
Αν προκλήθηκε ο θάνατος μεγάλου αριθμού ανθρώπων, το δικαστήριο μπορεί να επιβάλει ισόβια κάθειρξη.
Το πρόστιμο για αντικανονική προσπέραση διατηρείται στα 700 ευρώ και αυξάνεται το διοικητικό μέτρο της αφαίρεσης της άδειας οδήγησης από 20 ημέρες σε 30.
Για τη χρήση κινητού επιβάλλεται διοικητικό πρόστιμο ύψους 350 ευρώ και η κύρωση της αφαίρεσης της άδειας για 30 ημέρες αντί της προηγούμενης διοικητικής κύρωσης της αφαίρεσης της άδειας οδήγησης και των πινακίδων για 60 ημέρες. Ωστόσο σε περίπτωση υποτροπής εντός 5ετίας οι ποινές αυξάνονται σε 1.000 ευρώ πρόστιμο και αφαίρεση διπλώματος για 180 μέρες, ενώ εάν ο οδηγός υποπέσει στην παράβαση για τρίτη φορά το πρόστιμο αυξάνεται στα 2.000 ευρώ και το δίπλωμα αφαιρείται για ένα έτος. Στην επόμενη υποτροπή προβλέπεται αφαίρεση διπλώματος για 8 έτη και πρόστιμο 4.000 ευρώ.
Επιπλέον των διοικητικών κυρώσεων, εάν ο οδηγός γίνει υπαίτιος τροχαίου ατυχήματος, με το οποίο επήλθε βαριά σωματική βλάβη ή σημαντική βλάβη σε κοινωφελείς εγκαταστάσεις ή θάνατος ή θάνατοι μεγάλου αριθμού ανθρώπων επιβάλλονται οι ποινές του άρθρου 290Α ΠΚ για την επικίνδυνη οδήγηση που ορίζουν έως και ισόβια κάθειρξη εάν προκλήθηκε ο θάνατος μεγάλου αριθμού ανθρώπων.
Αλκοόλ
Σε ό,τι αφορά την κατανάλωση αλκοόλ, οι παραβάσεις κατατάσσονται ως εξής:
Στην κατηγορία Ε3-Β, εάν η συγκέντρωση οινοπνεύματος στο αίμα κυμαίνεται από 0,50 g/l έως 0,80 g/l. Προβλέπεται διοικητικό πρόστιμο 350 ευρώ και αφαίρεση της άδειας οδήγησης και των στοιχείων κυκλοφορίας του οχήματος για 30 ημέρες.
Στην κατηγορία Ε4 όπου στον παραβάτη επιβάλλονται διοικητικό πρόστιμο 700 ευρώ και η επιτόπου αφαίρεση της άδειας οδήγησης για 90 ημέρες, εάν η συγκέντρωση οινοπνεύματος στο αίμα είναι άνω του 0,80 g/l και μέχρι 1,10g/l.
Στην κατηγορία Ε4 οπότε και τιμωρούνται με φυλάκιση τουλάχιστον 2 μηνών, διοικητικό πρόστιμο 1.200 ευρώ και αφαίρεση, επί τόπου, της άδειας οδήγησης και των στοιχείων κυκλοφορίας για 180 ημέρες, εάν η συγκέντρωση οινοπνεύματος στο αίμα είναι άνω του 1,10g/l. Επιπλέον το όχημα απομακρύνεται επιτόπου. Στην περίπτωση αυτή η άδεια οδήγησης επιστρέφεται μετά την παρέλευση 6 μηνών, μόνο με την προσκόμιση αποδεικτικού καταβολής του διοικητικού προστίμου.
Υποτροπή
Βαρύτατες ποινές περιμένουν τους παραβάτες οδηγούς, οι οποίοι θα υποτροπιάσουν υποπέφτοντας στην ίδια παράβαση για δύο ή και περισσότερες φορές σε διάστημα πέντε ετών καθώς ο νέος ΚΟΚ εισάγει την έννοια της υποτροπής ορίζοντας σαφώς το χρονικό διάστημα υπολογισμού της υποτροπής.
Πιο συγκεκριμένα και ανάλογα με τη σοβαρότητα της παράβασης, προβλέπεται ότι σε περίπτωση διάπραξης δεύτερης φόρας της ίδιας παράβασης εντός διαστήματος πέντε ετών πρόστιμο 1.000 ευρώ και αφαίρεση της άδειας οδήγησης για 180 ημέρες. Σε περίπτωση διάπραξης για τρίτη φορά της ίδιας παράβασης μέσα σε διάστημα πέντε ετών από την αμέσως προηγούμενη διάπραξη στον παραβάτη οδηγό επιβάλλονται αυξημένο διοικητικό πρόστιμο 2.000 ευρώ και διοικητικό μέτρο της αφαίρεσης της άδειας οδήγησης έως ένα έτος.
Ιδιαίτερα αυξημένο διοικητικό πρόστιμο προβλέπεται για περίπτωση υποτροπής της παράβασης της οδήγησης με ταχύτητα που υπερβαίνει τα 200 χλμ την ώρα, καθώς επιβάλλεται πρόστιμο 4.000 ευρώ και αφαίρεση της άδειας οδήγησης για 1 έτος. Σε περίπτωση δεύτερης υποτροπής σε διάστημα πέντε ετών επιβάλλεται πρόστιμο 8.000 ευρώ και αφαίρεση της άδειας οδήγησης για οκτώ έτη.
Για τις ιδιαίτερα επικίνδυνες παραβάσεις, όπως είναι η οδήγηση υπό την επίδραση αλκοόλ άνω του ορίου 1,10 g/l, η εγκατάλειψη, η παραβίαση σηματοδότησης προ σιδηροδρομικών γραμμών, η παραβίαση ερυθρού σηματοδότη ή STOP με πρόκληση ατυχήματος, η χρήση κινητού με αποτέλεσμα την πρόκληση ατυχήματος, σε περίπτωση διάπραξης για δεύτερη φορά μέσα σε διάστημα ενός έτους επιβάλλεται αυξημένο διοικητικό πρόστιμο 2.000 ευρώ και αφαίρεση της άδειας οδήγησης για 4 έτη, με εξαίρεση την οδήγηση υπό την επίδραση αλκοόλ και την εγκατάλειψη, όπου η άδεια οδήγησης αφαιρείται για 7 έτη.
Σε περίπτωση δεύτερης υποτροπής σε διάστημα πέντε ετών από την αμέσως προηγούμενη διάπραξη επιβάλλεται διοικητικό πρόστιμο 4.000 ευρώ και αφαίρεση της άδειας οδήγησης για οκτώ έτη, με εξαίρεση την οδήγηση υπό την επίδραση αλκοόλ, που η άδεια οδήγησης αφαιρείται για 10 έτη και την εγκατάλειψη όπου η άδεια αφαιρείται δια βίου.
Σε περίπτωση διάπραξης της ίδιας παράβασης για τέταρτη φορά και για κάθε επόμενη φορά εντός πέντε ετών από τη διάπραξη της τελευταίας παράβασης, επιβάλλονται οι αυστηρότερες κυρώσεις αναλόγως με την παράβαση.
Επιπλέον, προστίθενται η υποχρέωση επανεκπαίδευσης και επανεξέτασης για την επαναχορήγηση της άδειας οδήγησης που αφαιρείται, στις προηγούμενες περιπτώσεις.
Τέλος, ορίζεται για τις παραβάσεις του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας, που επισύρουν ποινική κύρωση προβλέπεται κλιμάκωση τόσο των διοικητικών όσο και των ποινικών κυρώσεων σε περίπτωση που κάποιος υποπίπτει στις ίδιες παραβάσεις για πάνω από μια φορά
Τα 30 χλμ στις πόλεις
Με στόχο την προαγωγή της βιώσιμης αστικής κινητικότητας, όπως επισημαίνεται στον νέο ΚΟΚ, μειώνεται από την 1η Ιανουαρίου 2026 το ανώτατο επιτρεπόμενο όριο ταχύτητας όλων των οχημάτων εντός κατοικημένων περιοχών από 50 στα 30 χιλιόμετρα την ώρα υπό πολλές όμως προυποθέσεις. Ετσι, εξαιρούνται οι μονόδρομοι με τουλάχιστον δύο λωρίδες κυκλοφορίας διαχωριζόμενες με κατά μήκος διαγραμμίσεις και οι οδοί διπλής κατεύθυνσης με διαχωριστική νησίδα, καθώς και όπου ορίζεται άλλως με ειδική σήμανση. Μέχρι την 1η Ιανουαρίου 2026, πάντως, διατηρείται το γενικό όριο ταχύτητας των 50 χιλιομέτρων την ώρα.
Για την υπέρβαση των ανωτάτων ορίων ταχύτητας άνω των πενήντα χιλιόμετρων την ώρα επιβάλλεται πρόστιμο 700 ευρώ και αφαίρεση της άδειας οδήγησης για 60 ημέρες.
Όσον αφορά τους αυτοινητοδρόμους, για την παράβαση της κίνησης σε αυτοκινητόδρομο με ταχύτητα άνω των 160 χιλιομέτρων την ώρα, σε οδό ταχείας κυκλοφορίας με ταχύτητα άνω των 130 χιλιομέτρων την ώρα και στο λοιπό οδικό δίκτυο με ταχύτητα άνω των 120 χιλιομέτρων την ώρα, με την υπέρβαση να είναι άνω των ορίων αυτών, επιβάλλεται πρόστιμο 350 ευρώ και αφαίρεση της άδειας οδήγησης για ένα μήνα.
Προστασία των ΑμεΑ
Προβλέπεται η μετακίνηση των οχημάτων που σταθμεύουν παράνομα σε θέσεις ΑμεΑ να γίνεται άμεσα. Επίσης ορίζεται ότι όταν δεν ενεργείται αμέσως και επί τόπου από τον βεβαιούντα την παράβαση αφαίρεση της άδειας οδήγησης, αφαιρούνται επί τόπου τα στοιχεία κυκλοφορίας του οχήματος, με τη δυνατότητα να επιστραφούν στον κάτοχό τους, όταν ο δεύτερος θα προσκομίσει τη σχετική άδεια οδήγησης ή το συμφωνητικό μίσθωσης, εφόσον πρόκειται για οχήματα που είναι μισθωμένα από εταιρείες ενοικιαζόμενων αυτοκινήτων ή χρηματοδοτικής μίσθωσης (leasing).
Διευρύνεται η εν λόγω πρόβλεψη και για τις παραβάσεις που αφορούν στις απαγορεύσεις στάσης – στάθμευσης που τίθενται με πινακίδες και διαγραμμίσεις και για τις οποίες επιβάλλεται η αφαίρεση της άδειας οδήγησης.
Συγκεκριμένα, για την παράβαση της στάσης – στάθμευσης σε θέση όπου βρίσκεται κεκλιμένο επίπεδο (ράμπα) διάβασης ατόμων με αναπηρία ή οδηγός τυφλών και σε απόσταση μικρότερη από 0,50 μ. εκατέρωθεν αυτών, σε ειδικούς χώρους στάθμευσης οχημάτων ατόμων με αναπηρία ή σε χώρους στάθμευσης αποκλειστικά για συγκεκριμένο όχημα ατόμων με αναπηρία, εισάγεται πρόστιμο ύψους 150 ευρώ και το διοικητικό μέτρο της αφαίρεσης της άδειας οδήγησης διατηρείται στις 60 ημέρες, ενώ το όχημα απομακρύνεται επιτόπου.
Ειδικότερα στην περίπτωση στάθμευσης σε θέση ΑμεΑ αφαιρούνται και τα στοιχεία κυκλοφορίας για 60 ημέρες. Αντίστοιχα αυξάνεται το πρόστιμο από 37,50 σε 150 ευρώ για τις ίδιες παραβάσεις που γίνονται με πατίνια και άλλα οχήματα μικροκινητικότητας.
Παραβάσεις παρακώλυσης σιδηροδρόμου και τραμ
Βαριές είναι οι ποινές που προβλέπονται για τις παραβάσεις που παρεμποδίζουν την κίνηση του σιδηροδρόμου ή του τραμ.
Ειδικότερα, η μη παραχώρηση προτεραιότητας σε σιδηροδρομικά οχήματα επιφέρει πρόστιμο 1.200 ευρώ και διοικητικό μέτρο αφαίρεσης της άδειας οδήγησης για 60 ημέρες, ενώ επιβάλλεται και ποινή φυλάκισης από ένα 1 έως 5 έτη, εφόσον δεν τιμωρείται ήδη βαρύτερα η πράξη από τις διατάξεις του Ποινικού Κώδικα για τις επικίνδυνες παρεμβάσεις στη συγκοινωνία μέσων σταθερής τροχιάς.
Η παράβαση της μη παραχώρησης προτεραιότητας σε τροχιοδρομικά επιφέρει πρόστιμο 350 ευρώ και αφαίρεση της άδειας οδήγησης για 70 ημέρες. Για τη μη διευκόλυνση κυκλοφορίας τραμ, αυξάνεται το πρόστιμο από τα 75 στα 150 ευρώ και επιπλέον επιβάλλεται το διοικητικό μέτρο της αφαίρεσης της άδειας οδήγησης για συνολικά 60 ημέρες.
Για την παράνομη προσπέραση κινούμενου τραμ διατηρείται το ύψος του προστίμου στα 150 ευρώ και επιβάλλεται το διοικητικό μέτρο της αφαίρεσης της άδειας οδήγησης για συνολικά 60 ημέρες.
Ρύποι και ηχορρύπανση
Στον νέο ΚΟΚ προβλέπονται αυστηρότερες ποινές και για τις περιπτώσεις ρυπογόνων οχημάτων ή οχημάτων που προκαλούν όχληση με θόρυβο.
Συγκεκριμένα επέρχεται αναπροσαρμογή και κατηγοριοποίηση του κυρωτικού πλαισίου για τη μη επιτρεπτή εκπομπή ρύπων, θορύβου και παρενόχληση άλλων χρηστών των οδών, πεζών και των διαμενόντων. Για τα οχήματα που εκπέμπουν ουσίες ή προϊόντα βλαπτικά για την υγεία του ανθρώπου ή που ρυπαίνουν το περιβάλλον, πέραν των επιτρεπόμενων ορίων και που προκαλούν από την κίνηση και λειτουργία τους θόρυβο, πέραν των επιτρεπόμενων ορίων, αυστηροποιείται η κύρωση με την αύξηση του προστίμου από 100 ευρώ σε 350 ευρώ και την εισαγωγή διοικητικής κύρωσης αφαίρεσης της άδειας οδήγησης για 70 ημέρες και των στοιχείων κυκλοφορίας για 40 ημέρες.
