Μια βαθιά συγκινητική και συμβολική προσκυνηματική επίσκεψη πραγματοποίησε ο Σύλλογος Απανταχού Αποδήμων Σκαμνιωτών στο Δίστομο(16-5-2025), στο πλαίσιο των δράσεών του για την αναγνώριση της Σκαμνιάς ως Μαρτυρικού Χωριού. Η επίσκεψη αυτή δεν ήταν απλώς μια τυπική κίνηση· ήταν κατάδυση στη μνήμη και στη συλλογική πληγή που δεν ξεθωριάζει με τον χρόνο.
Στο Μαυσωλείο του Διστόμου, αποτίθηκε φόρος τιμής στους πάνω από 200 αμάχους που σφαγιάστηκαν από τα ναζιστικά στρατεύματα κατοχής στις 10 Ιουνίου 1944, σε ένα από τα πιο αποτρόπαια εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας που συνέβησαν στην Ελλάδα της Κατοχής. Το χρονικό της σφαγής παρουσίασε με συγκλονιστικό τρόπο ο εθελοντής του Μαυσωλείου, κ. Χρήστος Παπανικολάου.
Ανάμεσα σε στάχυα και αμπέλια, θερίστηκαν άνθρωποι, παιδιά, ζώα. Στους 223 εκτελεσμένους, ανάμεσά τους, πενήντα τέσσερα παιδιά. Τα στρατεύματα των Ες Ες, αφού περικύκλωσαν το χωριό και ζήτησαν από τους κατοίκους να παραμείνουν στα σπίτια τους, μπήκαν στα σπίτια και δεν δίστασαν να ξεκοιλιάσουν εγκυμονούσες και να σφαγιάσουν βρέφη. Η φρίκη δεν έχει λέξεις – έχει κραυγές που δεν ξεχνιούνται. Ο Fritz Lautenbach , ο λοχαγός των Ες-Ες, ήταν μόλις 26 χρονών… Ο Hans Zampel, ο επικεφαλής της σφαγής, ομολόγησε την έκταση των θηριωδιών, αλλά δικαιολογήθηκε ότι εκτελούσε διαταγές ανωτέρων…
Στην ανάβαση προς το οστεοφυλάκιο, η μία πλάκα ακολουθεί την άλλη. Και ο κόμπος στο λαιμό ανεβαίνει σιωπηλά… Ονόματα, ηλικίες, οικογένειες ξεκληρισμένες. Μέσα στο Μαυσωλείο, τα κρανία «μιλούν». Ορισμένα έχουν ακόμη οπές από τις σφαίρες.
Ο δήμαρχος Διστόμου, κ. Ιωάννης Σταθάς, μίλησε για τη διαφορά του Διστόμου από άλλα μαρτυρικά χωριά. Δεν ήταν απλά εκτελέσεις. Ήταν μαζική σφαγή αμάχων ως εκδίκηση για την Αντίσταση. Ήταν μεθοδολογία τρόμου. «Η μνήμη δεν είναι μόνο τιμή – είναι και αγώνας», είπε. Και αναφέρθηκε στον διαρκή – και άνισο – αγώνα για τις γερμανικές αποζημιώσεις. Από τη μία πλευρά, σύλλογοι και επιστήμονες. Από την άλλη, μια Πολιτεία που σωπαίνει εκεί που δεν πρέπει.
Ο ίδιος, ως Αντιπρόεδρος του Δικτύου Μαρτυρικών Πόλεων και Χωριών «Ελληνικά Ολοκαυτώματα», δήλωσε ανοιχτά τη στήριξή του στο αίτημα του Συλλόγου για την αναγνώριση της Σκαμνιάς ως Μαρτυρικού Χωριού. Η συνάντηση αυτή ήταν συνέχεια της συνάντησης στη Λάρισα στις 3 Μαΐου 2025, στο πλαίσιο της Ημερίδας «Μαρτυρικοί τόποι: Μνήμη και Εκπαίδευση / Μαρτυρικά χωριά της Θεσσαλίας».
Στο Δίστομο ήταν παρών και ο Σκαμνιώτης πρόεδρος της Τοπικής Κοινότητας Αμπελώνα του Δήμου Τυρνάβου, Δημήτρης Θεοχαρίδης. Η παρουσία του προσέδωσε πρόσθετο συμβολισμό στην προσπάθεια του Συλλόγου να μεταφέρει τη φωνή της Σκαμνιάς ως κομμάτι αυτής της συλλογικής ιστορικής μνήμης… Παρόντες ήταν επίσης, η πρόεδρος του Συλλόγου Τούλα Μουγδή και τα μέλη του Δ.Σ Κώστας Αλεξανδρής, Γιάννης Μουργκάσης και Ηλίας Πνευματικός.
Αποτύπωμα της επίσκεψης είναι η φωτογραφία της 19χρονης Μαρίας Παντίσκα από την αναμνηστική αφίσα που δόθηκε στο Σύλλογο από το Μουσείο Θυμάτων Ναζισμού. Η φωτογραφία της, τραβηγμένη το 1944 και δημοσιευμένη στο αμερικανικό περιοδικό LIFE, το απόσπασμα του οποίου αναπαρήγαγε ο Σύλλογος για την ενημέρωση των συμμετεχόντων στην επίσκεψη, αποτυπώνει όχι μόνο τη θλίψη, αλλά και την αξιοπρέπεια ενός ολόκληρου λαού.
Η Μαρία Παντίσκα, την οποία φωτογράφησε ο φωτορεπόρτερ του Life, βρίσκοντάς την να πλένει ρούχα στη σκάφη, στην αυλή του σπιτιού της και παράλληλα να μοιρολογεί τους εννιά δικούς της ανθρώπους που ήταν θαμμένοι δίπλα της στην αυλή, έγινε αφίσα, φωνή και σύνθημα: Μνήμη – Διεκδίκηση – Ελπίδα. Ένα σύνθημα απέναντι στον φασισμό, τον ναζισμό και την ιδεολογία τους.
Για το Σύλλογο των απανταχού Αποδήμων Σκαμνιωτών, η επίσκεψη αυτή ήταν ένα προσκύνημα ψυχής, μια πράξη τιμής και μια δέσμευση: Πως η Ιστορία θα συνεχίσει να μιλιέται. Το Δίστομο είναι εδώ για να αφηγείται τη δική του μαρτυρική ιστορία για όσα δεν μπορούν και δεν πρέπει να ξεχαστούν. Το Δίστομο συνεχίζει να μιλά και για τις σιωπές του τώρα, για τις σφαγές της νέας τάξης αίματος του σήμερα…
