Αν και το διαδίκτυο αποτελεί εξαιρετικό εργαλείο για την ψυχαγωγία ή την ενημέρωση και την εκπαίδευση, η υπερβολή στη χρήση του μπορεί να οδηγήσει στα επικίνδυνα μονοπάτια της βίας και παραβατικότητας. Αυτό ισχύει ειδικά για τους ανήλικους που δεν έχουν ακόμα αναπτύξει κριτική σκέψη, όπως λέει μιλώντας στο CNN Greece η καθηγήτρια Παιδιατρικής-Εφηβικής Ιατρικής ΕΚΠΑ και Εκπρόσωπος UNESCO, Άρτεμις Τσίτσικα.
Στο χειρότερο σενάριο, τα παιδιά με την ανεξέλεγκτη χρήση του διαδικτύου μπορεί να φθάσουν στο σημείο να υιοθετήσουν εκφράσεις ή πράξεις βίας καθώς λόγω της συχνότητας και της εξοικείωσης που συνεπάγεται, τα εντάσσει σε μια κανονική κατάσταση.
Για την ασφαλή περιήγηση των ανηλίκων στο διαδίκτυο και τα social media επιστημονικοί φορείς συμβουλεύουν τους γονείς για το περίπου πόση ώρα και από ποια ηλικία και μετά ένα παιδί μπορεί να απασχολείται με αυτά.
Όπως μας λέει η κ. Τσίτσικα, το διαδίκτυο είναι απαγορευτικό έως τα δύο έτη και στη συνέχεια, οι ώρες πλοήγησης αυξάνονται ανάλογα με την ηλικία.
Φυσικά σημαντικός είναι ο ρόλος των γονέων που χρειάζεται να έχουν ουσιαστική επικοινωνία και να εμπνεύσουν θετικά τα παιδιά.
Τα θετικά και τα αρνητικά του διαδικτύου
«Η διαδικτυακή ζωή είναι σημαντική για τα παιδιά και τους εφήβους και σίγουρα επηρεάζει την καθημερινότητά τους αλλά και τον τρόπο συμπεριφοράς, έκφρασης, αλλά και το αξιακό τους σύστημα! Παράλληλα βέβαια, χρειάζεται να λάβουμε υπόψη τις θετικές πτυχές και τις απεριόριστες δυνατότητες που παρέχει για εκπαίδευση, ενημέρωση, κοινωνικοποίηση και ψυχαγωγία. Δηλαδή, στον Δυτικό κόσμο δεν μπορούμε και δεν συστήνεται να μην χρησιμοποιούν τα παιδιά την τεχνολογία και να “χάνουν” όλες αυτές τις ευκαιρίες», υπογραμμίζει η κα Τσίτσικα και συνεχίζει:
«Η ψηφιακή ζωή ωστόσο “κρύβει” και ορισμένες παγίδες, αφού οι ανήλικοι δεν έχουν ακόμα πλήρως αναπτύξει και ολοκληρώσει τα φίλτρα κριτικής σκέψης και συνεπώς πολλές φορές μπορεί να επηρεαστούν με αρνητικό τρόπο».
«Για παράδειγμα κάποια ακατάλληλα ερεθίσματα ενδέχεται να απενεχοποιούνται λόγω της επαναληψιμότητάς τους. Δηλαδή ο ανήλικος, παρά το ότι αρχικά αντέδρασε και θεώρησε το ερέθισμα ακατάλληλο, στη συνέχεια λόγω συχνής επανάληψης εξοικειώνεται με αυτό (π.χ. εκφράσεις βίας και μίσους) και μπορεί να το μιμηθεί και να το “νορμαλοποιήσει” – να θεωρήσει δηλαδή ότι έτσι είναι τα πράγματα».
Η καθηγήτρια Παιδιατρικής – Εφηβικής Ιατρικής, εξηγεί πώς διαμορφώνεται μια κουλτούρα βίας που πολλές φορές οι ανήλικοι την αντιγράφουν και τη μιμούνται.
Επισημαίνει ακόμα τη σημασία του σχολείου, των εκπαιδευτικών, των γονέων ή άλλων σημαντικών ενηλίκων, καθώς μπορούν να λειτουργήσουν ως «”πόλοι” έμπνευσης» στη ζωή των παιδιών.
«Υπάρχουν μηνύματα στο διαδίκτυο που στοχεύουν στο εύκολο κέρδος, στην επιφανειακή προσέγγιση των πραγμάτων, στην εμφάνιση ως εργαλείο να κατάκτησης στόχων ή στην υπερβολική καλλυντική φροντίδα σε όλο και μικρότερες ηλικίες», σημειώνει η κ. Τσίτσικα.
Προειδοποιεί πως όλα αυτά μπορεί να έχουν επίπτωση στην μαθησιακή ζωή ή την καθημερινότητά των παιδιών καθώς «βλέπουμε δηλαδή παιδιά να μην μπορούν να συγκεντρωθούν καλά ή να έχουν μεγάλα ποσοστά υπερβατότητας, παχυσαρκίας,μειωμένης φυσικής δραστηριότητας, ή μεταβολικό σύνδρομο».
Πόση ώρα επιτρέπεται η ενασχόληση με το διαδίκτυο
Πόση ώρα όμως θα πρέπει να επιτρέπουν οι γονεις στα παιδιά τους να «σερφάρουν» στο διαδίκτυο ανάλογα με την ηλικία τους; Σύμφωνα με την ειδικό οι επιστημονικοί φορείς έχουν απαντήσει αυτό το ερώτημα.
«Η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιάτρων θέτει το όριο των 18 μηνών- ή και δύο
ετών, κάτω από το οποίο δεν θα πρέπει να χρησιμοποιείται καθόλου το
διαδίκτυο παρά μόνο για βιντεοκλήσεις για την επικοινωνία με την οικογένεια (π.χ.
γονέας που λείπει, παππούς, γιαγιά κ.α.)» εξηγεί.
Μετά τους 18 μήνες και σύμφωνα με την κ. Τσίτσικα έως τα τρία χρόνια, τα παιδιά μπορούν σταδιακά να χρησιμοποιούν παιχνίδια κατάλληλα για την ηλικία τους, με επιστασία, περίπου μια ώρα την ημέρα. «Σίγουρα πάντως, δεν συστήνεται χρήση κινητού τηλεφώνου», αναφέρει.
«Λέμε όχι στη χρήση κινητού κινητού σε ηλικίες κάτω των 10 ετών τουλάχιστον, και βάζουμε κάποια όρια σε μεγαλύτερες ηλικίες».
Για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, η καθηγήτρια τονίζει πως επιτρέπονται από το Γυμνάσιο και μετά. «Ωστόσο βλέπουμε και μικρότερα παιδιά να δίνουν ψευδή στοιχεία και να τα χρησιμοποιούν ακόμα και στο δημοτικό- ορισμένες φορές με τις ευλογίες και των γονέων», επισημαίνει.
Να μην γίνεται το διαδίκτυο ηλεκτρονική «νταντά» των παιδιών
Η κ. Τσιτσικά συμβουλεύει τους γονείς να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί στην προσχολική ηλικία και να μην μετατρέπουν το διαδίκτυο σε «ηλεκτρονική νταντά», δηλαδή ως μέσο για να φάει ένα παιδί, να μείνει ήσυχο ή να κοιμηθεί.
Σύμφωνα με την ειδικό τα παιδιά του δημοτικού, μπορούν να απασχοληθούν στο διαδίκτυο μία με δύο ώρες ημερησίως για λόγους ψυχαγωγίας και εκπαίδευσης, πάντα με επιστασία και χωρίς χρήση κινητού. Εκτός των άλλων επισημαίνει ότι πρέπει να προστατεύσουμε τα παιδιά αυτής της ηλικίας και από την ακτινοβολία των συσκευών, καθώς «παρ’ ότι θεωρείται ασφαλής, πρόκειται για αναπτυσσόμενο εγκέφαλο με ευαισθησία και χρόνια αθροιστικής χρήσης στο μέλλον».
Η σημασία της επικοινωνίας με τους εφήβους
Τα πράγματα είναι διαφορετικά με τα παιδιά που βρίσκονται στην εφηβεία. Η κ. Τσίτσικα αναφέρει ότι για να υπάρξει η απαραίτητη οριοθέτηση στη χρήση του διαδικτύου, πρέπει να υπάρχει και ουσιαστική επικοινωνία μεταξύ του παιδού και τον γονέων.
Εξηγεί ότι ενώ στις μικρές ηλικίες τα πράγματα είναι πιο εύκολα, στους εφήβους χρειάζεται «ουσιαστική επικοινωνία, συζήτηση και συμφωνίες», ενώ έχει σημασία και το πρότυπο που δίνουν οι ίδιοι οι γονείς.
«Οι γονείς χρειάζεται να έχουμε ουσιαστική επικοινωνία και συζήτηση μαζί τους και να τους δίνουμε το καλύτερο πρότυπο. Δηλαδή αν θέλουμε τα παιδιά μας να μας μιμηθούν, χρειάζεται να δώσουμε ένα μοντέλο, την βέλτιστη εκδοχή του εαυτού μας για να τα εμπνεύσουμε θετικά. Αυτό είναι πολύ σημαντικό στη γονεϊκότητα, και όσες θεωρίες και να πούμε αν δεν εφαρμόσουμε οι ίδιοι, δεν πείθουμε».
Τι χρειάζεται να γίνει
Κληθείσα να σχολιάσει τα μέτρα που περιλαμβάνει η Εθνική Στρατηγική για την αντιμετώπιση της βίας και Παραβατικότητας Ανηλίκωνπου ανακοίνωσε η κυβέρνηση, η κ. Τσιτσικά ανέφερε ότι τα εργαλεία που δίνονται είναι θετικά, ωστόσο απαιτείται να εμβαθύνουμε στις νέες προκλήσεις αλλά και στις ανάγκες των παιδιών στη σύγχρονη πραγματικότητα.
Προτείνει την ενίσχυση των γονέων αλλά και τις εκπαιδευτικής κοινότητας, επισημαίνει τη σημασία της ύπαρξης δομών «φιλικών» προς τα παιδιά και τους εφήβους, ενώ απαιτούνται και δράσεις για την ανάπτυξη δεξιοτήτων ζωής, προκειμένου να κατακτηθεί η ανθεκτικότητα (resiliense), «καθώς σε όλο και μικρότερη ηλικία καλούνται τα παιδιά να πάρουν αποφάσεις και να έχουν ευθύνη για τον εαυτό τους».
«Η πίεση που δέχονται για να κάνουν όλο και περισσότερα πράγματα, αλλά και η πίεση που δέχονται και οι γονείς είναι εξουθενωτικές και για τους δύο – ιδιαίτερα στο πλαίσιο συνεχών και αλλεπάλληλων κρίσεων από το 2008 και μετά (οικονομική κρίση, πανδημία, ενεργειακή και κοινωνική κρίση, πόλεμοι κλπ)», σημειώνει.
Καταλήγει επισημαίνοντας ότι «με γνώμονα το κοινό καλό, απαιτείται συνεργασία των φορέων και αξιοποίηση της επιστημονικής εμπειρίας και των ερευνητικών δεδομένων που έχουμε στη διάθεσή μας σήμερα».
Η κα Άρτεμις Κ. Τσίτσικα είναι Καθηγήτρια και Εκπρόσωπος UNESCO GHE/WHO Collaborating Centre Αναπλ. Καθηγήτρια Παιδιατρικής-Εφηβικής Ιατρικής ΕΚΠΑ Επιστ. Υπεύθυνος Μονάδας Εφηβικής Υγείας (Μ.Ε.Υ.) Β΄ Παιδιατρική Κλινική ΕΚΠΑ – Νοσοκομείο Παίδων “Π. & Α. Κυριακού” Διευθύντρια ΠΜΣ «Στρ. Αναπτυξιακής και Εφηβικής Υγείας» Πρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Εφηβικής Ιατρικής (ΕΕΕΙ)/UNESCO LoI Πρόεδρος της Επιτροπής Γνωμοδότησης για την διόρθωση του καταχωρισμένου φύλου
