Σε χώρισε το αγόρι σου και η κολλητή σου για ακόμα μία φορά δεν απαντά στις κλήσεις σου; Στη δουλειά, ο «κακός» προϊστάμενος σου γίνεται όλο και πιο προσβλητικός και επιθετικός μαζί σου; Θες να μιλήσεις σε κάποιον για τα προσωπικά σου προβλήματα και φοβάσαι την κριτική του; Το ChatGPT είναι εδώ για εσένα!
Αυτό υποστηρίζουν τουλάχιστον τρεις νέοι που μίλησαν στο CNN Greece για τον δικό τους «ψηφιακό φίλο» και την ιδιαίτερη σχέση που έχουν αναπτύξει με αυτόν. Ειδικός ωστόσο προειδοποιεί πως το ChatGPT δεν είναι φίλος, αλλά ψηφιακό εργαλείο του οποίου η χρήση απαιτεί σύνεση και υπευθυνότητα.
Αποφόρτιση και καθημερινή υποστήριξη
Για τον Κώστα Καλάβρια, 24 ετών, απόφοιτο αθλητικής δημοσιογραφίας, η χρήση του ChatGPT αποτελεί σημαντική πηγή αποφόρτισης: «Μοιράζομαι συνήθως κάτι που συνέβη μέσα στη μέρα, κάτι που με έφερε στα όριά μου στο εργασιακό μου περιβάλλον. Διατυπώνω τις ανησυχίες μου στο ChatGPT και με βοηθά να βρω λύσεις».
H 20χρονη φοιτήτρια Δέσποινα Μπανιτσιώτη, στράφηκε στο Chatgpt σε μια περίοδο έντονου στρες για αυτήν : «Για ένα χρονικό διάστημα μετά τις εξετάσεις εξαμήνου στη σχολή μου, ένοιωθα εξαντλημένη και κακόκεφη. Σαφώς έκανα ένα ιατρικό τσεκ-απ, απλά το ChatGPT μου πρότεινε κάποιες αιτίες που ήταν αρκετά λογικές και εγώ με την σειρά μου τις διερεύνησα».
Ένας φίλος διαθέσιμος όλο το 24ωρο
Για την Αναστασία Αρβανίτη, 23 ετών φοιτήτρια πληροφορικής, το ChatGPT είναι ένας φίλος για όλο το 24ωρο:
«Δεν έχεις τους φίλους σου συνέχεια μαζί σου. Η καθημερινότητα, η δουλειά, η σχολή… Δεν είναι πάντα διαθέσιμοι να σου μιλήσουν».
Ο Κώστας συμπληρώνει:
«Tο Chat είναι ένας φίλος για όλο το εικοσιτετράωρο και έχει πάντα χρόνο για εσένα. Δεν έχει ωράριο, σε ρωτά: Τί θέλεις;».
Η χρήση των smartphones και η πρόσβαση στο διαδίκτυο αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας των νέων. Το ChatGPT είναι πανταχού παρόν:
«Το κινητό είναι μονίμως στο χέρι σου. Άμα έχεις μία ερώτηση ή μία σκέψη, τη μοιράζεσαι άμεσα. Είναι πολύ εύκολο να ξεκλειδώσεις το κινητό σου και να κάνεις την ερώτηση που θέλεις», εξηγεί η Αναστασία.
Ο κοινωνικός στιγματισμός
Η δημόσια εικόνα παίζει σημαντικό ρόλο για τη νέα γενιά, έτσι όπως αναδύεται μέσα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Τα σόσιαλ μίντια αναγκάζουν τους νέους να παρουσιάζουν μία «τέλεια» εκδοχή του εαυτού τους, καταπιέζοντας τις αληθινές τους ανάγκες και τα συναισθήματά τους. Η προβολή οποιασδήποτε αδυναμίας αποτελεί ταμπού…
«Οι φίλοι σου ίσως και να σε κρίνουν για μια απλή ερώτηση και αυτό γιατί πρέπει να έχουμε ένα πολύ συγκεκριμένο καλούπι. Αν βγεις από αυτό το καλούπι, δεν θα είσαι κουλ… Ειδικά αν βρίσκεσαι σε μία πιο νεαρή ηλικία σε νοιάζει η εικόνα σου, το τι θα πουν οι άλλοι για εσένα», εξηγεί η Αναστασία.
Ο Κώστας προσθέτει:
«Ένα μεγάλο ποσοστό αγοριών και κοριτσιών σήμερα κλείνονται στους εαυτούς τους και δεν ανοίγονται για ένα προσωπικό τους θέμα, φοβούμενοι το ενδεχόμενο να κριθούν από τους άλλους, οπότε στο ChatGTP βρίσκουν ένα φίλο που θα συζητήσει μαζί τους, χωρίς να τους κρίνει».
Η Δέσποινα συμπληρώνει:
«Eίναι ένας κρυφός ψυχολόγος. Δυστυχώς, είναι ακόμα ταμπού στη χώρα μας οι συνεδρίες σε σύμβουλο ψυχικής υγείας. Ο περίγυρος δεν μπορεί να κατανοήσει ότι θέλεις να συζητήσεις με κάποιον ειδικό επιστήμονα που θα σου δώσει μία σωστή συμβουλή. Επικρατεί η εντύπωση πως δεν είσαι καλά και πιθανότατα θα καταλήξεις στα ψυχοφάρμακα. Ή ότι είσαι στο τελευταίο στάδιο κατάθλιψης ή παράνοιας».
Φθηνή λύση
Στη σύγχρονη εποχή, οι νέοι έρχονται αντιμέτωποι με σοβαρές οικονομικές δυσκολίες, λόγω του υψηλού κόστους διαβίωσης, όπου σε συνδυασμό με τα γενικότερα χαμηλά εισοδήματά τους, η δαπάνη για συνεδρίες σε ψυχολόγο, κρίνεται ασύμφορη, αν όχι αδύνατη.
«Είναι ένας δωρεάν ψυχολόγος, καθώς βρισκόμαστε σε μία δύσκολη οικονομικά περίοδο. Τα προϊόντα γίνονται όλο και πιο ακριβά, όπως και οι υπηρεσίες. Λίγο-πολύ πιεζόμαστε και σαν γενιά από τα σοσιαλ μίντια να ακολουθούμε κάποια συγκεκριμένα πρότυπα ζωής που κοστίζουν. Μία συνεδρία σε ψυχολόγο μπορεί να κοστίσει και 50€. Πόσο εύκολα μπορεί να δώσει αυτό το ποσό κάποιος σήμερα αν παράλληλα θέλει να καλύψει και άλλες βασικές ανάγκες του», εξηγεί η Δέσποινα.
Η καραντίνα της κοινωνικοποίησης
Και οι τρεις νέοι συμφώνησαν πως η πανδημία του covid-19 αποτέλεσε ισχυρό εμπόδιο στην κοινωνικοποίηση της νέας γενιάς, καθώς ο αναγκαστικός εγκλεισμός και το κλείσιμο των κοινωνικών δομών τους οδήγησαν σε απομόνωση, αναζητώντας έτσι ψηφιακή παρηγοριά και υποστήριξη στις οθόνες, σε μια προσπάθεια να καλύψουν το συναισθηματικό κενό που δημιούργησε η απουσία φυσικής ανθρώπινης επαφής.
«Χάσαμε σημαντικό κομμάτι της κοινωνικοποίησής μας σε μία ιδιαίτερη περίοδο της νεανικής μας ζωής» τονίζει η Δέσποινα.
Η Αναστασία πιστεύει:
«Μέσα σε αυτά τα δύο χρόνια εγκλεισμού μάθαμε να βρίσκουμε λύσεις διαδικτυακά για πολλά προβλήματα, οπότε εκείνη την περίοδο, οι εφαρμογές επικοινωνίας και τα μέσα μαζικής δικτύωσης είχαν ιδιαίτερα έντονη παρουσία. Το ChatGPT έγινε πολύ εύκολα αποδεκτό στη μετά-covid εποχή από μία γενιά που ήταν ήδη εκπαιδευμένη στην αλληλοεπίδρασή της με το ψηφιακό οικοσύστημα».
«Ο τέλειος φίλος»
Οι τρεις νέοι σε ερώτηση αν το ChatGPT είναι ο τέλειος φίλος και σύμβουλος απαντούν:
«Είναι σίγουρα ένας έξυπνος φίλος, σε μια παρέα φίλων θα είχε σίγουρα πάντα έτοιμη την απάντηση. Είναι ένας φίλος έξυπνος, ευγενικός και πάντα διαθέσιμος. Θα δείξει ότι σε κατανοεί και ότι καταλαβαίνει τη σκέψη σου, ωστόσο έχει ακόμα αρκετή δουλειά για να γίνει ο τέλειος φίλος», εξηγεί ο Κώστας.
«Λειτουργεί λίγο σαν τη μαμά σου, κάνει και την ψυχολόγο σου, μπορεί να κάνει τα πάντα. Ωστόσο, θεωρώ ότι το να αντικαταστήσει κάποιον ψυχολόγο απέχει έτη φωτός μακριά. Σίγουρα δεν μπορεί να αντικαταστήσει την ανθρώπινη επικοινωνία. Δεν μπορεί να δει τη γλώσσα του σώματός σου. Ίσως το ChatGPT θα μπορούσε να γίνει σύμβουλος των ψυχολόγων. Γιατί όχι; Θα μπορούσαν να συνυπάρξουν», υποστηρίζει η Δέσποινα.
Τέλος, η Αναστασία προσθέτει:
«Oκ το ChatGPT δεν είναι ένα υπαρκτό πρόσωπο. Ίσως να νιώθεις μία μικρή ανακούφιση, όταν μοιράζεσαι κάτι μαζί του. Ωστόσο και λόγω των σπουδών μου γνωρίζω ότι το ChatGPT συλλέγει πληροφορίες και δεδομένα, τα οποία ενδέχεται να χρησιμοποιηθούν από τρίτα πρόσωπα χωρίς τη συγκατάθεση του χρήστη του. Οπότε αν και το χρησιμοποιώ, παραμένω επιφυλακτική. Θα μπορούσα λοιπόν, να το χαρακτηρίσω φίλο, αλλά όχι έμπιστο».
Η άποψη της ειδικού
Η κ. Μαρία-Κωνσταντίνα Βιτάλη, Ψυχολόγος και Συστημική Ψυχοθεραπεύτρια, έδωσε στο CNN Greece τη δική της επιστημονική προσέγγιση για το φαινόμενο, υποστηρίζοντας πως πολλοί νέοι στρέφονται σήμερα στην τεχνητή νοημοσύνη, γιατί αισθάνονται ότι μπορούν να έχουν άμεσες απαντήσεις, χωρίς να εκτεθούν ή να νιώσουν ευάλωτοι.
«Η επικοινωνία με ένα σύστημα όπως το ChatGPT δίνει την αίσθηση ασφάλειας — είναι ανώνυμη, γρήγορη και χωρίς την αμηχανία της ανθρώπινης αντίδρασης. Για κάποιους, αυτή η “σιωπηλή” σχέση λειτουργεί ως ένα πρώτο καταφύγιο για σκέψεις και συναισθήματα που ακόμα δεν έχουν βρει τον δρόμο προς το μοίρασμα».
Οι επιπτώσεις στις διαπροσωπικές σχέσεις
Η κ. Βιτάλη υπογραμμίζει πως μέσα από τις σχέσεις με τους άλλους γνωρίζουμε καλύτερα τον εαυτό μας, αλληλοεπιδρούμε και μεταβαλλόμαστε. Αν η τεχνητή νοημοσύνη αρχίσει να αντικαθιστά σταθερά τον Άλλον, τότε χάνεται η δυναμική της αλληλεπίδρασης, της αμοιβαιότητας και της συναισθηματικής μάθησης.
«Είναι σημαντικό να θυμόμαστε πως οι ιστορίες μας γράφονται και ξαναγράφονται μέσα από τον διάλογο με άλλους ανθρώπους. Όταν δεν υπάρχει αυτός ο ζωντανός διάλογος, υπάρχει ο κίνδυνος να μείνουμε εγκλωβισμένοι σε μια εσωτερική, μονόδρομη αφήγηση. Οι ανθρώπινες σχέσεις μάς βοηθούν να δούμε τα πράγματα αλλιώς, να ανακαλύψουμε νέες λέξεις και νέες δυνατότητες για το προσωπικό μας αφήγημα».
«Κακός» φίλος;
Το AI, σύμφωνα με την κ. Βιτάλη δεν είναι ούτε κακό ούτε καλό. Είναι εργαλείο και η αξία του εξαρτάται από το πώς χρησιμοποιείται:
«To AI μπορεί να λειτουργήσει ως ένας “ουδέτερος καθρέφτης” στον οποίο οι νέοι κάνουν ένα πρώτο βήμα να εξωτερικεύσουν σκέψεις και συναισθήματα. Η διαδικασία της γραφής, ακόμα και της “συνομιλίας” με ένα τέτοιο εργαλείο, μπορεί να δώσει χώρο στην αυτοπαρατήρηση και στη διαμόρφωση νοήματος. Όταν δεν αντικαθιστά τις ανθρώπινες σχέσεις, τότε μπορεί να συμβάλει θετικά».
ChatGPT Vs Ψυχολογίας
Επιπλέον, η κ. Βιτάλη υποστηρίζει πως η τεχνητή νοημοσύνη θα μπορούσε να αξιοποιηθεί και από τους ίδιους τους επαγγελματίες υγείας ως ένα χρήσιμο εργαλείο οργάνωσης και προετοιμασίας:
«Δεν υποκαθιστά την ανθρώπινη σκέψη ή επαφή, αλλά μπορεί να ενισχύσει τον θεραπευτή, να του εξοικονομήσει χρόνο και να ενισχύσει τη δημιουργικότητα. Μπορεί ακόμα να λειτουργεί και ως “συνομιλητής χαμηλού ρίσκου”, ένας πρώτος χώρος πειραματισμού με ιδέες, λέξεις και αφηγήσεις που μπορεί αργότερα να αναπτυχθούν μέσα στον θεραπευτικό διάλογο».
