Γράφει ο κ. Γρηγόρης Παπαχαραλάμπους
Το 2024 είναι ένα σημαντικό έτος για τη δημοκρατία στην Ευρώπη σε πραγματικά δύσκολους καιρούς. Αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο, το 2024 είναι ένα σούπερ εκλογικό έτος.
Στις αρχές Ιουνίου 2024, περισσότεροι από 400 εκατομμύρια Ευρωπαίοι θα μπορούν να εκλέξουν το νέο τους κοινοβούλιο. Μετά από αυτό, θα οριστεί η νέα ηγεσία της Commission στις Βρυξέλλες. Εκλογές θα διεξαχθούν επίσης σε αρκετά κράτη μέλη της ΕΕ, καθώς και σε υποψήφιες προς ένταξη χώρες και στο Ηνωμένο Βασίλειο. Αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο τα αποτελέσματα των ψηφοφοριών που ήδη έγιναν είτε πρόκειται να γίνουν τους επόμενους μήνες, έχουν όλα μια γεωπολιτική διάσταση με τον δικό τους τρόπο που σαφώς επηρεάζουν και την ΕΕ. Οι πιο σημαντικές εκλογές, ωστόσο, θα πραγματοποιηθούν τον Νοέμβριο στις Ηνωμένες Πολιτείες, τον στενότερο σύμμαχο της Ευρώπης.
Δεν είναι λίγοι οι αναλυτές στην ΕΕ που ανησυχούν για το έτος των εκλογών – και τι μπορεί να ακολουθήσει μετά από αυτό. Όχι μόνο είναι αβέβαιο πώς θα προχωρήσουν οι ευρωπαϊκές εκλογές υπό την πίεση του πολέμου, των παγκόσμιων αναταραχών αλλά είναι δυσδιάκριτη και η βαρύτητα που θα μπορούσαν να έχουν τα ευρωσκεπτικιστικά κόμματα στα εθνικά κοινοβούλια, τις κυβερνήσεις και κατ’ επέκταση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, που ας μην ξεχνάμε ότι είναι νομοθετικό όργανο.. Και φυσικά ούτε λόγος για την προοπτική νίκης ΤΡΑΜΠ στις ΗΠΑ, γεγονός που θα δημιουργούσε ένα εντελώς ξεχωριστό πεδίο. Τούτων δοθέντων η νέα πολιτική ηγεσία της ΕΕ θα έχει να επιλύσει μια δύσκολη άσκηση ώστε να καταρτίσει και να συνεχίσει ένα πρόγραμμα εργασίας που να ανταποκρίνεται στις πολυσύνθετες προκλήσεις των καιρών, αλλά και στις υψηλές προσδοκίες των Ευρωπαίων πολιτών.
Σε έναν μεταβαλλόμενο κόσμο, η ΕΕ χρειάζεται ένα ελάχιστο επίπεδο εσωτερικής ικανότητας και συνοχής προκειμένου να προωθήσει τη δική της ανάπτυξη και παράλληλα να είναι σε θέση να ηγείται σε διεθνές επίπεδο. Ωστόσο, η Ευρώπη συγκλονίζεται από τον πόλεμο στην Ουκρανία και, μετά την πανδημία και την οικονομική κρίση, οι κοινωνικές προκλήσεις έχουν αυξηθεί λόγω του πληθωρισμού, της χαμηλής οικονομικής ανάπτυξης και των σφιχτών προϋπολογισμών σε όλες τις χώρες – μέλη. Πολλοί πολίτες ατενίζουν το μέλλον με ανησυχία, και όλο και περισσότεροι φοβούνται ότι η επόμενη γενιά θα ζήσει σε χειρότερη κατάσταση. Είναι προφανές ότι αυτές δεν είναι εύκολες συνθήκες για μετριοπαθείς step by step πολιτικές ούτε για χαλαρή δράση από την πλευρά των Κυβερνήσεων αλλά και των Κοινοτικών οργάνων
Κατά την άποψη μου το πολιτικό καθήκον των φιλοευρωπαϊκών κομμάτων και κυβερνήσεων είναι μεγάλο: πρέπει να απορρίψουν τις διοικητικές δυσλειτουργίες, να καταρτίσουν ένα νέο θετικό όραμα, να προσδιορίσουν τη σαφή διαδρομή για μια σύγχρονη Ενωμένη Ευρώπη. Βραχυπρόθεσμα μέχρι τον Ιούνιο του 2024, ένα από τα καθήκοντά τους θα είναι να πείσουν τους Ευρωπαίους ότι αυτές οι εκλογές είναι τόσο σημαντικές που πρέπει όλοι να συμμετάσχουν. Βέβαια παραδοσιακά, οι ευρωπαϊκές εκλογές δεν είναι δημοφιλείς, παρόλο που το 2019 η συμμετοχή ήταν πάνω από το 50% για πρώτη φορά. Υπάρχει κάτι που πρέπει να διδαχθούμε από αυτό: πριν από πέντε χρόνια, ειδικά οι νέοι πήγαν στις κάλπες σε μεγαλύτερους αριθμούς. Τότε πολλοί δήλωσαν ότι ψήφισαν γιατί ήθελαν να αποτελέσουν παράδειγμα για μια ισχυρή ΕΕ ενόψει του Brexit αλλά και για να εφαρμοστεί μια πιο φιλόδοξη ατζέντα για το κλίμα στην Ευρώπη. Ακριβώς εκεί βρίσκεται και η πρόκληση για τα ευρωπαϊκά κόμματα: είναι σημαντικό να δείξουν στην προεκλογική εκστρατεία τους ότι η επόμενη κοινοβουλευτική περίοδος θα καθορίσει την πορεία σε πολύ σημαντικά ζητήματα, ότι η ΕΕ έχει πολλά να προστατεύσει και πολλά να αναπτύξει. Οι νεότεροι θα διαδραματίσουν και πάλι ιδιαίτερο ρόλο το 2024 – εξάλλου μια μεγάλη ομάδα ανθρώπων θα ψηφίσει για πρώτη φορά. Αλλά δυστυχώς μόλις λίγες εβδομάδες πριν από τις εκλογές, είναι σαφές ότι το επίπεδο πληροφόρησης, για την σχεδιαζόμενη ατζέντα δράσης της ΕΕ, είναι χαμηλό και το αίσθημα συμμετοχής είναι ελάχιστα έντονο. Ας ελπίσουμε το κλίμα να αλλάξει έστω και τις τελευταίες ημέρες.
Από την άλλη τα τελευταία χρόνια το ποσοστό των ευρωσκεπτικιστικών κομμάτων, πολλά από τα οποία ζητούν τη συρρίκνωση ή ακόμη και τη διάλυση της ΕΕ, πολλαπλασιάστηκε. Αυτές οι φωνές είναι επίσης πολύ δυνατές και στην προεκλογική εκστρατεία για τις ευρωπαϊκές εκλογές και, όπως συμβαίνει συχνά, αφορούν περισσότερο εθνικά θέματα παρά ευρωπαϊκά καθήκοντα. Στις προηγούμενες ευρωεκλογές, πολλά από τα κόμματα τουλάχιστον έτρεξαν με ένα βασικό ευρωπαϊκό πρόγραμμα, ακόμη και αν κάποιες στρατηγικές εκστρατείας έμειναν προσκολλημένες στα εθνικά θέματα. Το 2024, φαίνεται να υπάρχουν οπισθοδρομήσεις σ’ αυτό το επίπεδο, μια που στα περισσότερα κράτη – μέλη επιλέγεται η «εθνικοποίηση» της προεκλογικής εκστρατείας για τις ευρωεκλογές.
Δυστυχώς όμως -κατά την άποψη μου-, και από την πλευρά των θεσμών η προετοιμασία για τις Ευρωεκλογές όφειλε να είναι περισσότερο ώριμη. Για άλλη μια φορά, οι ευρωπαϊκές εκλογές δεν είναι και τόσο ..ευρωπαϊκές: η ψηφοφορία διεξάγεται σε διαφορετικές ημέρες (από 6 έως 9 Ιουνίου) και η ηλικία των νέων που μπορούν να ψηφίσουν κυμαίνεται μεταξύ 16 και 21 ετών. Οι εθνικοί υποψήφιοι ψηφίζονται σε εθνικούς καταλόγους εθνικών κομμάτων, τα ευρωπαϊκά κόμματα δεν παρουσιάζονται πουθενά και δεν υπάρχουν υποψήφιοι (αναγνωρισμένες πανευρωπαϊκά προσωπικότητες) που μπορούν να ψηφιστούν σ’ όλα τα κράτη-μέλη. Και βέβαια δεν υπάρχει ακόμη ευρωπαϊκή πολιτική σφαίρα, υπό την έννοια ότι, ενόψει των μεγάλων πολιτικών ζητημάτων και κινδύνων, θα όφειλε να έχει διαμορφωθεί ένα κοινό πολιτικό αφήγημα για μια πανευρωπαϊκή προεκλογική εκστρατεία.
Αυτό έρχεται όμως σε αντίθεση με όσα διαμορφώνονται εδώ και αρκετό καιρό σε κοινωνικό επίπεδο. Σύμφωνα με το τελευταίο ευρωβαρόμετρο η κοινωνία, και ιδιαίτερα η νεότερη γενιά, «εξευρωπαΐζεται», η δικτύωση και η κινητικότητα αυξάνονται, το ERASMUS αναδεικνύεται σαν το πλέον επιτυχημένο πρόγραμμα της ΕΕ με πολυσύνθετα αποτελέσματα, ο ρόλος της Ένωσης στην οικονομία, και στην καθημερινότητα είναι πλέον ορατός παντού. Τα πρόσφατα στοιχεία δείχνουν ότι το 71% των νέων (83%στην Ελλάδα) δήλωσε ότι η ΕΕ διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην καθημερινή τους ζωή. Οι προσδοκίες από την Ευρωπαϊκή Ένωση αυξάνονται, αλλά το πολιτικό σύστημα στην Ευρώπη δείχνει να μην συμβαδίζει επιμένοντας πολλές φορές εθνικά και οι αντιευρωπαϊκοί παράγοντες το εκμεταλλεύονται όσο καλύτερα μπορούν. Στις 9 Ιουνίου αυτό πρέπει ν’ αλλάξει! Οι Ευρωπαίοι πολίτες έχουμε τη δυνατότητα με τη συμμετοχή μας και τις ποιοτικές επιλογές μας σε κόμματα και προσωπικότητες με αδιάλειπτο Ευρωπαϊκό προσανατολισμό, να στείλουμε μήνυμα για μια πιο ουσιαστική, πιο αποτελεσματική Ευρώπη.