Της Ειρήνης Παπουτσή
ΦΩΤΟ: Σπύρος Τσακίρης
Εικοσιπέντε ολόκληρα χρόνια συμπληρώνονται φέτος από τους ΝΑΤΟϊκούς βομβαρδισμούς και το αιματοκύλισμα στην πρώην Γιουγκοσλαβία, σε μια από τις χειρότερες τραγωδίες της σύγχρονης παγκόσμιας Ιστορίας και στη μεγαλύτερη στρατιωτική επιχείρηση στην Ευρώπη μετά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο.
Ήταν 24 Μαρτίου του 1999 όταν οι πρώτοι πύραυλοι που είχαν εκτοξευτεί από νατοϊκά πολεμικά πλοία στην Αδριατική έπληξαν συστήματα αεράμυνας στο Κόσοβο, το Μαυροβούνιο και τη δυτική Σερβία, για να ακολουθήσουν 78 ημέρες συνεχών βομβαρδισμών, τόσο στρατιωτικών όσο και πολιτικών στόχων.
Στην επιχείρηση, με έναρξη δίχως την έγκριση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, μετείχαν συνολικά 12 χώρες της βορειοατλαντικής συμμαχίας, ενώ ο τότε διοικητής των νατοϊκών δυνάμεων, στρατηγός Γουέσλι Κλαρκ, έλαβε τη σχετική διαταγή από τον τότε Γενικό Γραμματέα του ΝΑΤΟ, Χαβιέ Σολάνα.
Σύμφωνα με υπολογισμούς και επίσημες αναφορές κατά τη διάρκεια των βομβαρδισμών πραγματοποιήθηκαν πλέον των 2.000 αεροπορικών επιδρομών και χρησιμοποιήθηκαν πάνω από 1.000 πολεμικά αεροσκάφη, από τα οποία και εκτοξεύτηκαν συνολικά 420.000 βλήματα, πύραυλοι και βόμβες, ενώ από τα πλοία στην Αδριατική εκτοξεύστηκαν 1.300 πύραυλοι τύπου Κρουζ.
Το ΝΑΤΟ φέρεται να χρησιμοποίησε 37.000 βόμβες διασποράς που προκάλεσαν τους περισσότερους θανάτους μεταξύ του άμαχου πληθυσμού, όπως επίσης και βλήματα, τα οποία στην κεφαλή έφεραν ραδιενεργό υλικό και πιο συγκεκριμένα απεμπλουτισμένο ουράνιο. Μόνο στη Σερβία – εκτός του Κοσόβου – εντοπίστηκαν πάνω από δέκα σημεία που επλήγησαν με βλήματα απεμπλουτισμένου ουρανίου, τα οποία και έχουν καθαριστεί από το Ινστιτούτο Πυρηνικής Ενέργειας του Βελιγραδίου.
Αξίζει να σημειωθεί πως οι ανθρώπινες απώλειες εκείνων των ημερών δεν εξακριβώθηκαν ποτέ, ενώ η Σερβική κυβέρνηση υπολογίζει ότι κατά τη διάρκεια των βομβαρδισμών σκοτώθηκαν 2.500 άνθρωποι, εκ των οποίων οι 1008 ήταν ένστολοι (αστυνομικοί και στρατιωτικοί) και τραυματίστηκαν 12.500, μεταξύ των οποίων 2.700 παιδιά. Ανεξάρτητες πηγές, ωστόσο, που καταμετρούν και τα θύματα των βομβαρδισμών στο Κόσοβο, όπου η σερβική κυβέρνηση δεν έχει πρόσβαση, ανεβάζουν τον αριθμό των νεκρών σε περίπου 4.000.
Τεράστιες και οι υλικές ζημιές, κυρίως στη Σερβία, όπου σύμφωνα με επίσημα στοιχεία καταστράφηκαν συνολικά 25.000 κτίρια, όλες οι στρατιωτικές εγκαταστάσεις, 14 αεροδρόμια, δύο διυλιστήρια, το 1/3 των εργοστασίων ηλεκτροπαραγωγής και σχεδόν όλα τα εργοστάσια της χώρας, ενώ αχρηστεύτηκαν εκατοντάδες χιλιόμετρα του σιδηροδρομικού και οδικού δικτύου, δεκάδες γέφυρες και λοιπές υποδομές (σχολεία, νοσοκομεία, μνημεία κλπ.), με τη σερβική κυβέρνηση να εκτιμά πως οι υλικές ζημιές που υπέστη η χώρα φτάνουν στο ποσό των 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Από την πλευρά του το ΝΑΤΟ ουδέποτε ανακοίνωσε απώλειες, ωστόσο στο Μουσείο Αεροπορίας του Βελιγραδίου, εκτίθενται τα συντρίμμια του γνωστού και ως “αόρατου” αεροσκάφους F117, ενός F16, όπως και κάποιων μη επανδρωμένων αεροσκαφών, που κατέρριψε η γιουγκοσλαβική αεράμυνα.
Οι βομβαρδισμοί έληξαν στις 9 Ιουνίου 1999, με την υπογραφή της συμφωνίας του Κουμάνοβο, που προέβλεπε την ανάπτυξη ειρηνευτικών δυνάμεων στο Κόσοβο υπό τη διοίκηση του ΟΗΕ μέχρι να διευθετηθεί το καθεστώς αυτονομίας του Κοσόβου.
Σ.Σ. Θερμές ευχαριστίες στον φωτορεπόρτερ Σπύρο Τσακίρη για την ευγενική παραχώρηση των φωτογραφιών.