Κιλελέρ σημαίνει ελώδης τόπος, βάλτος. Ένα κομμάτι γης «πνιγμένο» από γλυκό νερό. Το ιστορικό χωριό του θεσσαλικού κάμπου, ωστόσο, πριν από πολλά χρόνια, σαν σήμερα, «πνίγηκε» στο αίμα, όταν οι κάτοικοί του θέλησαν να αντισταθούν στα «στάσιμα νερά».
Ήταν 6 Μαρτίου 1910 όταν έλαβε χώρα η εξέγερση των αγροτών του Κιλελέρ. Τα αιματηρά επεισόδια εκείνης της ημέρας, που από εκείνο το μικρό χωριό εξαπλώθηκαν στη Λάρισα και σε άλλες πόλεις της Θεσσαλίας, αποτέλεσαν το πιο βίαιο και σημαίνον γεγονός κατά τη διάρκεια της αγροτικής μεταρρύθμισης στην Ελλάδα. Κράτησαν τρεις ημέρες και άφησαν πίσω τους τρεις νεκρούς.
Η Βουλή συζητούσε εκείνη την ημέρα το αγροτικό νομοσχέδιο. Και οι κολίγοι είχαν οργανώσει πανθεσσαλικό συλλαλητήριο στη Λάρισα. Βασικό αίτημά τους, η απαλλοτρίωση των τσιφλικιών.
Η οργή για τους τσιφλικάδες
Η Θεσσαλία είχε δοθεί στο Βασίλειο της Ελλάδος, μέσω της Συνθήκης της Κωνσταντινουπόλεως, το 1881. Ωστόσο οι αγροτικές περιοχές συνέχισαν για πολλά χρόνια να διοικούνται μέσω του συστήματος των τσιφλικιών που ίσχυε και στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Οι Τσιφλικάδες απολάμβαναν ένα ημιφεουδαρχικό καθεστώς. Καθώς οι συνθήκες διαβίωσης και εργασίας των αγροτών επιδεινώνονταν συνεχώς, οι διαμαρτυρίες γίνονταν ολοένα και πιο συχνές. Η οργή ξεχείλισε μετά τη δολοφονία προσωπικοτήτων όπως ο ακτιβιστής Μαρίνος Αντύπας.
Τα επεισόδια στο τρένο
Όλα άρχισαν όταν περίπου 200 αγρότες στον σταθμό του Κιλελέρ προσπάθησαν να επιβιβαστούν στο τρένο χωρίς εισιτήριο, αλλά τους εμπόδισαν. Οργισμένοι άρχισαν να εκτοξεύουν πέτρες. Το τρένο ξεκίνησε, αλλά δεν πρόλαβε να απομακρυνθεί πάνω από ένα χιλιόμετρο, όταν ξέσπασαν νέα επεισόδια. Ο σταθμάρχης ζήτησε την παρέμβαση της Χωροφυλακής και του Ιππικού. Οι δυνάμεις καταστολής άνοιξαν αρχικά πυρ για εκφοβισμό, αλλά στη συνέχεια στόχευσαν σε κολίγους. Τουλάχιστον 3 άνθρωποι έπεσαν νεκροί.
Για τις ταραχές συνελήφθηκαν και προφυλακίστηκαν δεκάδες άτομα. Πάνω από 60 παραπέμφθηκαν σε δίκη. Αθωώθηκαν όλοι στις 23 Ιουνίου της ίδιας χρονιάς.
Και η δικαίωση
Η δικαίωση δεν ήρθε με την αθώωση στη δίκη, αλλά όταν έγιναν τα πρώτα – έστω δειλά – βήματα για την επίλυση του αγροτικού ζητήματος, το 1911, επί πρωθυπουργίας Ελευθερίου Βενιζέλου.
Αν και προωθήθηκαν αρκετές ρυθμίσεις για την ενίσχυση των δικαιωμάτων των κολίγων από τη νέα κυβέρνηση, οι πολυπόθητες απαλλοτριώσεις, που είχε υποσχεθεί και προεκλογικά ο Βενιζέλος, δεν προχώρησαν.
Χρειάστηκε να περάσουν ακόμη 12 χρόνια για να αρχίσουν ουσιαστικές απαλλοτριώσεις τσιφλικιών, το 1923.
Σε σχετική δήλωση ο δήμαρχος Κιλελέρ Θανάσης Νασιακόπουλος σημειώνει:
Σήμερα συμπληρώνονται 114 χρόνια από τον ξεσηκωμό των αγροτών της Θεσσαλικής γης ενάντια στους τσιφλικάδες. Η σημερινή μέρα όμως δεν πρέπει να έχει μόνο επετειακό χαρακτήρα. Δεν αρκεί η θύμηση και η μνημόνευση του αγώνα τους. Είναι επιτακτικό το αίτημα να κάνουμε ένα βήμα μπροστά.
Σε αυτή τη δύσκολη συγκυρία για τους αγρότες πρέπει όλοι να αναλάβουμε τις ευθύνες που μας αναλογούν και να συνδράμουμε έτσι ώστε ο αγροτικός κόσμος να αντιμετωπίσει τα προβλήματά του και να προχωρήσει κι άλλο. Το οφείλουμε στους Θεσσαλούς που ξεσηκώθηκαν ενάντια στην αδικία στις 6 του Μάρτη του 1910. Το οφείλουμε στον Μαρίνο Αντύπα ο οποίος άφησε την πατρίδα του την Κεφαλονιά και τις σπουδές του στη Νομική σχολή Αθηνών για να έρθει στον τόπο μας και να αγωνιστεί για το δίκαιο των εργατών της γης. Το οφείλουμε στους νεκρούς της εξέγερσης του Κιλελέρ που, και αυτοί, όπως ο Αντύπας έδωσαν το αίμα για να έχουν οι κολίγοι μια καλύτερη θέση κάτω από τον ήλιο.
114 χρόνια μετά βρισκόμαστε εδώ για να θυμίσουμε, κυρίως στη νέα γενιά, τα πόσα οφείλει σε αυτούς που εξεγέρθηκαν ενάντια στην αδικία. Τα γεγονότα στο Κιλελέρ στις 6 Μαρτίου 1910 δεν εμφανίστηκαν από το πουθενά. Ήρθαν ως φυσικό επακόλουθο των άθλιων συνθηκών διαβίωσης των κολίγων και της απάνθρωπης μεταχείρισης που είχαν από τους γαιοκτήμονες. Ο σπόρος που έσπειρε ο Αντύπας είχε καρποφορήσει. Έστω κι αν χρειάστηκε αγρότες να πέσουν νεκροί διεκδικώντας τα δίκαια αιτήματά τους…
