Αγαθοκλής Αζέλης: Στις μυλόπετρες του χρόνου
2022 επιμέλεια Ελένη Μπούρα
εκδ. Μεταίχμιο σελ. 121
Της Νατάσας Παπουτσή
Τις αγαπώ τις ασπρόμαυρες φωτογραφίες. Μου ταιριάζει η αισθητική τους. Σου μιλάνε ήσυχα, χωρίς να φωνάζουν, σαν έναν σίγουρο συνομιλητή που σου απευθύνεται όμως με επιχειρήματα, που έχει θέση σαφή.
Δεν υπάρχουν χρώματα να κάνουν φασαρία, όλα επικοινωνούνται μέσα απ’ το παιχνίδι του φωτός με τις σκιές. Κι αν είναι και παλιές τις αγαπώ περισσότερο. Γιατί λένε ιστορίες πολλές για ανθρώπους αγαπημένους που ήταν κάποτε παιδιά, που τώρα μπορεί να μην τους έχεις κοντά σου ή να μην τους έχεις γνωρίσει ποτέ. Ήταν όμως αγαπημένοι των δικών σου αγαπημένων: η γιαγιά της γιαγιάς σου ή ο παιδικός φίλος του πατέρα σου…
Αυτή η φωτογραφία λοιπόν ‘’Στις μυλόπετρες του χρόνου’’ του Αγαθοκλή Αζέλη ήταν η αφορμή. Κι άρχισα να διαβάζω. Τριάντα περίπου μικρές ιστορίες. Ο συγγραφέας διηγείται, μιλά για την οικογένειά του ξεκινώντας απ’ τις αρχές του 20ου αιώνα και φτάνοντας μέχρι σήμερα. Ένα χωριό του Μετσόβου είναι το κέντρο του, εκεί βρίσκονται οι ρίζες του.
Μια βλαχόφωνη κοινότητα και η πορεία της στον χρόνο: πώς ήταν, πώς σκεφτόταν και τί ένοιωθαν οι άνθρωποι αυτοί. Από πού ξεκίνησαν και πού βρέθηκαν…
‘’Ό, τι είχε σωθεί μου φάνηκε σαν φωνή από έναν άλλο κόσμο κι έτσι αποφάσισα, με την ελπίδα ότι θα είχε να αφηγηθεί στα παιδιά μου, όταν εγώ θα έχω βουβαθεί οριστικά, μερικά θραύσματα έστω της ιστορικής αναγκαιότητας που ξερίζωσε τους προγόνους τους από το ορεινό τοπίο, ξεβράζοντάς τους στο άγριο οικοσύστημα της Αθήνας, στην οποία γεννήθηκαν και μεγάλωσαν’’ γράφει ο Αγαθοκλής Αζέλης.
Μαζί με τα παιδιά του πήρε και εμένα απ’ το χέρι. Ανεβήκαμε παρέα στη σοφίτα, ανοίξαμε τα παλιά σεντούκια και ξεφυλλίσαμε μαζί το φωτογραφικό άλμπουμ της οικογένειάς του. Έτσι ένοιωθα, ότι μου εμπιστευόταν τα οικογενειακά του μυστικά!
Γνώρισα τον Κόλα και τον Ντάσιο, τη Λένω και τον Μίσιο, την γιαγιά Βάγγιω και τη Φρειδερίκη και την κυρία Σύνα κι άλλους πολλούς: παππούδες, προπαππούδες, γιαγιάδες, εγγόνια, θείους και δασκάλους και φίλους παιδικούς. Κι όπως έφευγαν και ερχόταν τα πρόσωπα μέσα στα χρόνια άλλαξαν οι καιροί, τα ήθη, οι συνθήκες. Κοινός παρονομαστής μόνο ο θάνατος και η απώλεια!
Άνθρωποι που φεύγουν απ’ τον τόπο τους, εσωτερικοί μετανάστες στα μεγάλα αστικά κέντρα. Δίγλωσσοι, που προσπαθούν να επικοινωνήσουν αλλά και να διατηρήσουν την ντοπιολαλιά τους. Μιλούν βλάχικα στο σπίτι τους αλλά ελληνικά στα σχολειά, στις δουλειές και στις παρέες τους.
Η πορεία μιας βλαχόφωνης κοινότητας απ’ το χωριό στην πόλη. Στα χρόνια μετά την Μικρασιατική Εκστρατεία, τους Παγκόσμιους Πολέμους, την Κατοχή, τον Εμφύλιο, την Δικτατορία… μέχρι σήμερα. Με αξιοπρέπεια ακόμη και απέναντι στον θάνατο. Με λόγια σταράτα, χωρίς φωνές, ακόμη και απέναντι στην υπέρτατη απώλεια!
Γυναίκες, άντρες και παιδιά ‘’Στις μυλόπετρες του χρόνου’’…
Μου άρεσε πολύ το βιβλίο και σκέφτομαι για άλλη μια φορά πως η ουσία βρίσκεται συχνά στα ανθρώπινα, στα μπαούλα και στα κατάστιχα του καθενός μας, στις σκιές και στις σιωπές. Σε μια παλιά ασπρόμαυρη φωτογραφία…
