Επιμέλεια – Φωτογραφία: Δημήτρης Καστανάρας // LarissaPress
Εντυπωσιάζει τον επισκέπτη το απολιθωμένο δάσος της Λέσβου, ενώ ο σχηματισμός του σχετίζεται με την έντονη ηφαιστειακή δραστηριότητα που έλαβε χώρα στη Λέσβο πριν περίπου 20 εκατομμύρια χρόνια!
Η δραστηριότητα αυτή δημιούργησε – εκτός από λάβα – και στάχτη, με συνέπεια την κάλυψη της χλωρίδας στην περιοχή, και μάλιστα σε ιδιαίτερα σύντομο χρονικό διάστημα. Η κάλυψη αυτή είχε ως συνέπεια την απομόνωση των οργανικών υλικών της χλωρίδας από την ατμόσφαιρα. Η ηφαιστειακή δραστηριότητα ακολουθήθηκε από τη δημιουργία υδροθερμικών διαλυμάτων, πλούσιων σε διοξείδιο του πυριτίου (SiO2). Τα διαλύματα αυτά εμπότισαν τη στάχτη που είχε καλύψει τους κορμούς των δένδρων, σηματοδοτώντας την έναρξη της απολίθωσής τους, καθώς η οργανική ύλη των κορμών σταδιακά αντικαταστάθηκε από το διοξείδιο του πυριτίου.
Η διαγένεση, όπως ονομάζεται αυτή η διαδικασία, έγινε υπό σχεδόν ιδανικές συνθήκες. Τα μορφολογικά χαρακτηριστικά των κορμών, όπως οι ετήσιοι δακτύλιοι, οι ανωμαλίες του εξωτερικού φλοιού κτλ. είναι διατηρημένα σε άριστη κατάσταση. Να θυμίσουμε εδώ ότι τότε δεν υπήρχε η θάλασσα του Αιγαίου, ήταν στεριά και το κλίμα ήταν τροπικό.
Το Απολιθωμένο Δάσος της Λέσβου είναι διατηρητέο μνημείο της φύσης από το 1985.
Το 1987 πραγματοποιήθηκαν οι πρώτες ανασκαφές στο Πάρκο Απολιθωμένο Δάσος Λέσβου, το πρώτο πάρκο που δημιουργήθηκε, ενώ από το 1997 πραγματοποιούνται συστηματικές ανασκαφές από το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου.
Το Μουσείο ιδρύθηκε το 1994 στο Σίγρι και έχει ως σκοπό τη μελέτη, ανάδειξη και προστασία του Απολιθωμένου Δάσους. Από το 2000, το Μουσείο είναι ιδρυτικό μέλος του δικτύου Ευρωπαϊκών Γεωπάρκων και το 2004 εντάχθηκε στο Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων της UNESCO. Υπάρχουν άλλες πέντε προστατευόμενες εκτάσεις, το πάρκο Πλάκας, το πάρκο Σιγρίου, το θαλάσσιο πάρκο της Νησιώπης και το πάρκο Χαμανδρούλα. Το 2012, ύστερα από σχετική εισήγηση, η περιοχή του προστατευόμενου γεωπάρκου επεκτάθηκε ώστε να περιλαμβάνει όλο το νησί της Λέσβου.
Η ευρύτερη περιοχή που βρίσκεται το απολιθωμένο δάσος, έκτασης 150.000 στρεμμάτων, απέκτησε το καθεστώς διατηρητέου μνημείου με το προεδρικό διάταγμα που εκδόθηκε τις 19 Σεπτεμβρίου 1985. Το διάταγμα όρισε πέντε πάρκα, τέσσερα χερσαία (θέση Παλή Αλώνια, Νησιώπη, Σίγρι και Χαμανδρούλα) και ένα θαλάσσιο στη θέση Λάφη, με έκταση 100 στρέμματα. Η συνολική έκταση των πάρκων ανέρχεται σε 516,5 στρέμματα. Σύμφωνα με το διάταγμα, το απολιθωμένο δάσος Λέσβου αποτελεί «ανεπανάληπτο δημιούργημα της φύσης και φυσική κληρονομιά της χώρας με σπάνια παλαιοντολογική και γεωμορφολογική αξία».
Το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου ιδρύθηκε το 1994 και βρίσκεται στο Σίγρι, στο δυτικό άκρο της Λέσβου. Η δημιουργία του Μουσείου συγχρηματοδοτήθηκε από την Ελληνική πολιτεία και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Το Μουσείο έχει ως στόχο τη μελέτη, έρευνα, ανάδειξη, συντήρηση και φύλαξη του Απολιθωμένου Δάσους της Λέσβου. Από το 2000, το Μουσείο είναι ιδρυτικό μέλος του δικτύου Ευρωπαϊκών Γεωπάρκων και το 2004 εντάχθηκε στο Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων της UNESCO. Το 2001 απέσπασε το πρώτο ευρωπαϊκό βραβείο από το Ευρωπαϊκό δίκτυο προστατευόμενων περιοχών eurocite για τη διαχείριση του απολιθωμένου δάσους Λέσβου.
Αν και η χλωρίδα του απολιθωμένου δάσους έχει μελετηθεί εκτενώς, λίγα είναι γνωστά για τη πανίδα του. Οι ερευνητικές εργασίες, που πραγματοποιήθηκαν από το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου το 1999 στην περιοχή του Γαβαθά Άντισσας, έφεραν στο φως τα οστά του πρώτου ζώου που βρέθηκε μέχρι σήμερα στην περιοχή του Απολιθωμένου Δάσους. Τα ευρήματα ανήκουν σε μεγάλο προβοσκιδωτό τις οικογένειας των δεινοθηρίων, προγονική μορφή των σημερινών ελεφάντων. Τα ευρήματα χρονολογήθηκαν με αρκετές μεθόδους και καθορίστηκε η κατώτατη ηλικία των 18,4 εκατομμυρίων ετών. Πρόκειται για το αρχαιότερο δείγμα δεινοθηρίου στην Ελλάδα, και δεδομένης της θέσης της Λέσβου, πιθανότατα και το αρχαιότερο στην Ευρώπη.
Η ύπαρξη του απολιθώματος σε ιζήματα κάτω από τα πρώτα ηφαιστειακά πετρώματα της Δυτικής Λέσβου, υποδηλώνει ότι το ζώο ήταν ένας από τους κατοίκους του υποτροπικού δάσους που υπήρχε στη Λέσβο αποδεικνύοντας έτσι τη μετακίνηση δεινοθηρίων από την Αφρική, προς την Ευρώπη μέσω της Μικράς Ασίας – Ελλάδας.
Η μελέτη του παλαιοπεριβάλλοντος της περιοχής πιστοποίησε ότι, το ζώο αυτό ζούσε στις παρυφές του Απολιθωμένου Δάσους κοντά σε μια μεγάλη λίμνη που υπήρχε εκεί πριν 20 περίπου εκατομμύρια χρόνια και τρεφόταν από την πλούσια βλάστηση του υποτροπικού δάσους.
Πηγή: Μουσείο Απολιθωμένου Δάσους
