Επιμέλεια – Φωτογραφία: Δημήτρης Καστανάρας // LarissaPress
Η πανέμορφη Αγιάσος αποτελεί έναν γραφικό οικισμό που μέχρι σήμερα διατηρεί αναλλοίωτα τα παραδοσιακά του χαρακτηριστικά. Η κωμόπολη της Λέσβου βρίσκεται σε απόσταση 27 χλμ. από την πόλη της Μυτιλήνης, είναι χτισμένη σε υψόμετρο 460 μέτρων, στις πλαγιές του βουνού Όλυμπος στην ενδοχώρα του νησιού και αποτελεί πραγματική έκπληξη για τους επισκέπτες της.
Χαρακτηρισμένη ως παραδοσιακός οικισμός, η Αγιάσος ξεχωρίζει για την παραδοσιακή αρχιτεκτονική της, τα πολύχρωμα σπίτια και τα λιθόστρωτα γραφικά καλντερίμια που ενδείκνυνται για βόλτες που σε μεταφέρουν σε άλλες εποχές.
Η ιστορία του χωριού ξεκινά πριν 12 αιώνες, την περίοδο της Βυζαντινής Εικονομαχίας. Ο ιερέας των ανακτόρων Αγάθων, προερχόμενος από τα Ιεροσόλυμα, έφτασε τότε στην περιοχή φέρνοντας μαζί του Τίμιο Ξύλο, μία εικόνα της Παναγίας και ένα χειρόγραφο Ευαγγέλιο. Εγκατέστησε εκεί τη σκήτη του και αυτός ο τόπος απέκτησε μεγάλη φήμη σε όλη τη Λέσβο για τους προσκυνητές. Σιγά σιγά η σκήτη του Αγάθωνα εξελίχθηκε σε μοναστήρι. Και το μοναστήρι σε οικισμό. Όλα αυτά χάρη στην περίφημη εικόνα της Βρεφοκρατούσας Παναγίας με την χαρακτηριστική επιγραφή «Μήτηρ Θεού Αγία Σιών». Σύμφωνα με την παράδοση από παραφθορά της επιγραφής προέκυψε το όνομα Αγιάσος.
Στις αρχές του 18ου αιώνα το χωριό αποκτά προνόμια με σουλτανικό φιρμάνι. Οι κάτοικοι της Αγιάσου απαλλάσσονται από την πληρωμή φόρων τόσο στο οθωμανικό κράτος όσο και στη δημογεροντία της Μυτιλήνης. Αυτό προκαλεί μαζική μετανάστευση από ικανούς τεχνίτες από όλη τη Λέσβο που μετακομίζουν εκεί για να πωλούν αφορολόγητα τα προϊόντα τους. Το χωριό γνωρίζει τεράστια ανάπτυξη. Το φιρμάνι καταργήθηκε το 1783 αλλά η Αγιάσος έχει ήδη γίνει ξακουστή για τους τεχνίτες της και τα προϊόντα της. Όταν η Λέσβος πέρασε στην επικράτεια του ελληνικού κράτους, το 1912, το χωριό είχε παραπάνω από 7.000 κατοίκους!
Η σημερινή του αρχιτεκτονική εικόνα με τα πέτρινα σπίτια με τα χρωματιστά παράθυρα και μπαλκόνια είναι σε μεγάλο βαθμό συνέπειας της πυρκαγιάς του 1877 που κατέστρεψε μεγάλο μέρος του χωριού. Τα σπίτια ξαναφτιάχτηκαν και το χωριό απέκτησε την εικόνα που έχει σήμερα.
Περπατήστε στα σοκάκια της Αγιάσου, καθίστε σε κάποιο καφενείο, απολαύστε την ωραία αρχιτεκτονική και τα πολλά χρώματα στα σπίτια, ανηφορίστε στο κεντρικό πλακόστρωτο δρομάκι και επισκεφτείτε τον ναό της Παναγίας. Ο τρίτος στη συγκεκριμένη θέση, χτίστηκε εκεί το 1815 και προσελκύει κάθε χρόνο δεκάδες χιλιάδες προσκυνητές.
Το 1453 οι χριστιανοί κάτοικοι του χωριού βλέποντας πως η εικόνα έχει φθαρεί αρκετά λόγω του περάσματος του χρόνου ανέθεσαν σε αγιογράφο να δημιουργήσει ένα πιστό αντίγραφο της παλιάς και έκρυψαν μέσα την πρωτότυπη. Το 1838 η πρωτότυπη εικόνα βρέθηκε, όμως σε πολύ κακή κατάσταση. Η αποκατάσταση των φθορών που δημιούργησε ο χρόνος έγινε από ειδικό συντηρητή εικόνων. Η παλιά εικόνα τοποθετήθηκε από τότε σε ξύλινη θήκη με διπλό κρύσταλλο μέσα σε μαρμάρινο προσκυνητάρι μπροστά στο αντίγραφο εικόνισμα της Παναγίας που βρίσκεται στο τέμπλο.
Κάτι ακόμη που θα πρέπει να δείτε όταν επισκεφτείτε την Αγιάσο είναι το αναγνωστήριο. Πρόκειται για ένα από τα παλαιότερα και πιο ιστορικά πνευματικά κέντρα της χώρας. Ιδρύθηκε το 1894, την εποχή που το νησί ήταν υπό οθωμανική κυριαρχία και βοήθησε τα μέγιστα στη μόρφωση και την πολιτιστική ανάπτυξη του χωριού και της ευρύτερης περιοχής. Σήμερα διαθέτει βιβλιοθήκη με πάνω από 25.000 βιβλία, κινηματοθέατρο και λαογραφικό μουσείο στο οποίο μπορεί να μάθει κανείς πολλά για την ιστορία του χωριού και της Μυτιλήνης.
Η Πλατεία της Αγοράς με το νεοκλασικό καφενείο “Καφενταρία”, που βρίσκεται πάνω από την εκκλησία της Παναγίας είναι παραδοσιακό καφενείο ιδιοκτησίας Δήμου Αγιάσου. Χτίστηκε το 1857, καταστράφηκε από τη μεγάλη πυρκαγιά του 1877 και ανακαινίστηκε με τη χορηγία του Δημήτρη Μαλιάκα το 1879. Χώρος εξαιρετικά γραφικός, με πλακόστρωτο, βαθύσκιωτο πλάτανο και αναρριχητικά φυτά που γεφυρώνουν τους γύρω στενούς δρόμους, ο οποίος από τα πολύ παλιά χρόνια αποτελεί τον αφαλό του χωριού όπου χτυπά η καρδιά της κοινωνικής του ζωής.
Αξίζει να δοκιμάσετε τοπικά προϊόντα όπως κάστανα, λαδοτύρι, χάχλες (μια μορφή τραχανά που σερβίρεται σε σχήμα βαρκούλας), παξιμάδια, χόρτα του βουνού, ντολμαδάκια με ρύζι, κολοκυθοανθούς και άλλα. Και οπωσδήποτε να καθίσετε σε κάποιο από τα παραδοσιακά καφενεία του χωριού όπου ο ελληνικός καφές που θα πιείτε συνοδεύεται από γλυκό του κουταλιού!