Συνέντευξη στον ΛΕΥΤΕΡΗ ΠΑΠΑΣΤΕΡΓΙΟΥ
Οι επιστημονικές προβλέψεις δεν χωρούν αμφισβήτηση: Μέσα στην επόμενη δεκαετία τα περιστατικά καρκίνου σε ολόκληρο τον κόσμο θα αυξηθούν σε σημαντικό ποσοστό. Η αλήθεια ωστόσο είναι πως δεν χρειάζονται οι παραπάνω προβλέψεις για να δημιουργηθεί φόβος. Η λέξη από μόνη της έχει δαιμονοποιηθεί καθώς για πολλούς αποτελεί συνώνυμο του θανάτου. Καθημερινά πολλαπλασιάζονται γύρω μας τα περιστατικά γνωστών και φίλων που ξεκινούν τη μάχη «με το κακό».
Πώς όμως προετοιμάζονται οι επιστήμονες για την μάχη με τον καρκίνο; Με ποια νέα όπλα ρίχνονται στον αγώνα για να νικήσουν την ασθένεια που φαντάζει ανίκητη; Πόσο αισιόδοξοι μπορούμε να είμαστε πως θα έρθει η στιγμή που ο καρκίνος θα έχει μετατραπεί σε μια χρόνια ασθένεια και όχι ένα διαβατήριο θανάτου;
Ο Παναγιώτης Βλαχοστέργιος, ένας Λαρισαίος ογκολόγος, που διαθέτει ένα από τα καλύτερα βιογραφικά που έχω διαβάσει σε σχέση με την ηλικία του, καλείται να με βοηθήσει να απαντήσω στα παραπάνω ερωτήματα και όχι μόνο. Τον συναντώ στο ΙΑΣΩ Θεσσαλίας και του ζητάω να μου διηγηθεί τη δική του διαδρομή, μέσα από την οποία αναδεικνύεται η επόμενη μέρα σε μια μάχη που δίνεται σε ολόκληρη την επιστημονική κοινότητα του πλανήτη. Μα πάνω απ’ όλα θέλω να καταλάβω τι είναι αυτό που ελκύει έναν νέο γιατρό να επιλέξει μια ειδικότητα που είναι γνωστό εξ αρχής πως δεν θα έχει πάρα πολλά χαμόγελα. Ή μήπως δεν είναι έτσι;
Η Ιατρική Ακριβείας στην Ογκολογία είναι πλέον κάτι που γίνεται στο εξωτερικό και σε ορισμένα Κέντρα στην Ελλάδα, όπως εδώ στο ΙΑΣΩ Θεσσαλίας. Δεν δίνουμε άκριτα χημειοθεραπείες σε όλους. Αξιοποιούμε όλο το εύρος των συστηματικών θεραπειών που περιλαμβάνουν εκτός της κλασικής χημειοθεραπείας, την ανοσοθεραπεία και τους βιολογικούς παράγοντες (μονοκλωνικά αντισώματα, αναστολείς κινασών, κλπ). Προσπαθούμε να δούμε ποιος θα ωφεληθεί, από ποιο φάρμακο και αν έχουμε έναν τρόπο, να προβλέψουμε από πριν ή κατά τη διάρκεια της θεραπείας, ώστε να μην ακολουθούμε τον καρκίνο, αλλά να βγούμε μπροστά του. Εξετάζοντας το αίμα ή τον όγκο του ασθενούς για να λάβουμε τα στοιχεία εκείνα που μπορούν να στηρίξουν τον σχεδιασμό της κατάλληλης, εξατομικευμένης θεραπείας για κάθε ασθενή ξεχωριστά.
Πώς ξεκίνησαν όλα; Γιατί επιλέξατε την ιατρική;
Ένας συνδυασμός λόγων με οδήγησε στην ιατρική. Από μικρός ήθελα να αισθάνομαι χρήσιμος στην κοινωνία, να βοηθάω. Ήμουν και παιδί της θετικής κατεύθυνσης, οπότε με τον καιρό διαμορφώθηκε μέσα μου η επιθυμία να γίνω γιατρός, αν και δεν έχω τέτοια αναφορά στην οικογένεια μου. Ωστόσο φτάνοντας στην Γ’ Λυκείου συνειδητοποίησα πως δεν θα μπορούσα να φανταστώ τον εαυτό μου σε άλλο επάγγελμα.
Και σπουδάζετε στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας…
Ναι, οι πρώτες μου σπουδές έγιναν στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Είναι αυτά τα χρόνια που ανακαλώ στη μνήμη μου με νοσταλγία και αγάπη. Το κλίμα στη Σχολή ήταν εξαιρετικό. Γνωριζόμασταν με όλους, διδασκόμασταν τα μαθήματα από τους ίδιους τους καθηγητές και έτσι λαμβάναμε ουσιαστικότερες εμπειρίες. Ήταν ένα κλίμα κολλεγίου, μιας οικογένειας.
Οπότε έρχεται η ώρα να επιλέξετε την ειδικότητα σας και επιλέγετε την Ογκολογία. Γιατί αυτή η επιλογή;
Με ενδιέφερε πάρα πολύ η καινοτομία, καθώς επίσης και η έρευνα. Μου αρέσουν τα δύσκολα και η Ογκολογία είναι ένας πολύ δύσκολος τομέας. Έχει μέσα του όλη την παθολογία συν την έρευνα και την καινοτομία. Μου άρεσαν πάντα οι μηχανισμοί που δουλεύουν τα διάφορα συστήματα του οργανισμού. Η εξελισσόμενη σκέψη, όχι τα στατικά πράγματα είναι αυτά που κατά τη γνώμη κινούν την επιστήμη και την πρόοδο.
Η Ογκολογία είναι ένας τομέας που είναι ταυτόχρονα πολύ απαιτητικός και στον οποίο υστερούμε σε σχέση με άλλους τομείς της ιατρικής. Στην Ογκολογία είμαστε ακόμα αντιμέτωποι με πάρα πολλές προκλήσεις. Για να αντιμετωπίσεις λοιπόν αυτές τις προκλήσεις, χρειάζεται συνεχώς να αυτοβελτιώνεσαι, να διαβάζεις, να κάνεις έρευνα. Αυτό το κομμάτι ήταν που μου κινούσε πάντα το ενδιαφέρον, με «ιντρίγκαρε», αν μου επιτρέπεται η έκφραση. Ήθελα λοιπόν να ασχοληθώ με κάτι που θα εξελίσσεται συνεχώς και για το οποίο εγώ δεν θα έχανα ποτέ το ενδιαφέρον μου. Κάτι που θα μου δημιουργούσε συνεχή δέσμευση. Γι’ αυτό και η επιλογή μου.
Από τη Λάρισα, τις σπουδές και την ειδικότητα σας, βρίσκεστε στην Αμερική. Να υποθέσω πως κι αυτό ήταν μια επιλογή σας…
Ναι, καλά το υποθέτετε!
Από τότε που κατάλαβα τον εαυτό μου, ήθελα αυτό που κάνω να το κάνω καλά. Να είμαι πρωτίστως εγώ ευχαριστημένος. Ήθελα πάντα αυτό που μαθαίνω να είμαι σε θέση να το κάνω πράξη και σε καμία περίπτωση να μην αισθάνομαι εγώ ο ίδιος ανασφαλής. Γι αυτό και με ενδιέφερε πάντα να μελετώ.
Θέλω επίσης να μαθαίνω από την καλύτερη δυνατή πηγή. Μετά το διδακτορικό μου και την ολοκλήρωση του γενικού μέρους της ειδικότητας της Παθολογικής Ογκολογίας (Εσωτερική Παθολογία και Αιματολογία) λοιπόν, έβλεπα πως δεν μπορούσα να εφαρμόσω όλα όσα μάθαινα. Δεν ήθελα να κάνω καμία έκπτωση, όσον αφορά την δική μου εκπαίδευση. Αποφάσισα λοιπόν να δώσω τρεις γύρους εξετάσεων στην Αμερική για να μπω στο Αμερικανικό Σύστημα Ιατρικής Εκπαίδευσης και Ειδίκευσης, αντιμετωπίζοντας στις εξετάσεις όλους τους Αμερικανούς πολίτες και άλλους υποψηφίους διεθνώς που μαχόταν για τον ίδιο σκοπό. Ξεκίνησα λοιπόν από την αρχή, έχοντας επιλεγεί σε ανταγωνιστική βάση από το Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης για την τριετή άσκηση στην Εσωτερική Παθολογία. Αφού έλαβα πιστοποίηση μετά από παναμερικανικές εξετάσεις από το Αμερικανικό Συμβούλιο Εσωτερικής Παθολογίας, ασκήθηκα στην ειδικότητα της Αιματολογίας και της Παθολογικής Ογκολογίας για τρία επιπλέον έτη στο Πανεπιστήμιο Cornell, λαμβάνοντας πιστοποίηση μετά από παναμερικανικές εξετάσεις από το Αμερικανικό Συμβούλιο Ιατρικών Ειδικοτήτων/Παθολογικής Ογκολογίας.
Γιατί γνώριζα πως εκεί, στη Μέκκα της Ιατρικής, θα γινόμουν καλύτερος. Θα γινόμουν αυτό που ήθελα. Εκεί μαθαίνεις να βάζεις τις γνώσεις σε μια σειρά. Το σύστημα είναι δομημένο έτσι ώστε να σε κατευθύνει σωστά. Με πιο απλά λόγια εκεί μαθαίνεις τα πάντα. Γίνεσαι πιο οργανωτικός και είναι το σύστημα που σε βοηθάει να βγάζεις τα χαρίσματα σου και τις κλίσεις σου. Εκεί αναγνωρίζεται πάντα ο καλύτερος, σε έναν αγώνα διαρκείας. Σε ολοκληρώνει σαν επιστήμονα και σου μαθαίνει τον τρόπο αναζήτησης της γνώσης, που είναι η μεθοδικότητα.
Ήταν λοιπόν μεγάλη η χαρά και η τιμή όταν άκουσα τους καθηγητές μου στην Αμερική να λένε «εσένα σε θέλουμε να μείνεις εδώ». Επίκουρος καθηγητής με τη δική μου ομάδα, δυο ιατρεία, συμμετοχή σε ερευνητικές ομάδες και στον σχεδιασμό μελετών. Στην Αμερική ποτέ δεν σταματάς να εξελίσσεσαι και να αυτοβελτιώνεσαι. Ποτέ δεν μπορείς να πεις πως «τώρα έφτασα κάπου και μπορώ να καθίσω». Είσαι σε διαρκή εγρήγορση γιατί πάντα υπάρχει κάποιος καλύτερος από σένα.
Ωστόσο είναι η ίδια η ζωή που μπορεί να ανατρέψει τα πάντα…
Ναι, φυσικά, όπως και στην περίπτωση μου, που για λόγους προσωπικούς και οικογενειακούς αποφάσισα να επιστρέψω στη Λάρισα.
Και από το Manhattan και το Brooklyn στο ΙΑΣΩ Θεσσαλίας λοιπόν. Γιατί εδώ;
Στο ΙΑΣΩ Θεσσαλίας επειδή είναι ένας χώρος που μου επιτρέπει να κάνω όσο το δυνατόν λιγότερες εκπτώσεις πάνω στο αντικείμενο μου, στον τρόπο που δουλεύω και που θέλω να εφαρμόσω όλες μου τις γνώσεις. Για τα δεδομένα της Λάρισας και της ευρύτερης περιοχής το ΙΑΣΩ αποτελεί μια όαση.
Συμμετέχοντας πλέον στην Α’ Παθολογική Ογκολογική Κλινική του νοσοκομείου…
Ακριβώς, στην Α’ Παθολογική Ογκολογική Κλινική μαζί με την κα Ριζούλη και τον κ. Παπατσίμπα, με τους οποίους αποτελούμε την ομάδα της κλινικής. Αντιμετωπίζουμε όλα τα είδη καρκίνου με όλες τις ειδικότητες διαθέσιμες στο ΙΑΣΩ Θεσσαλίας και με Ογκολογικό Συμβούλιο για την διαχείριση των περιστατικών. Συνεργαζόμαστε και με μεγάλα εξειδικευμένα κέντρα τόσο στην Αμερική όσο και στη Γερμανία, ενώ σιγά-σιγά ξεκινάμε τις μελέτες με τα δικά μας πρωτόκολλα στην προσπάθεια μας να προσφέρουμε καινοτόμες θεραπείες που δεν είναι ευρέως διαθέσιμες, σε ασθενείς που είτε έχουν εξαντλήσει το σύνολο των εγκεκριμένων θεραπειών είτε ενδιαφέρονται για εναλλακτικές με γνώμονα την εξατομικευμένη αντιμετώπιση και τη μοριακή στόχευση.
Επίσης ως ΙΑΣΩ Θεσσαλίας ξεκινάμε να εστιάζουμε και στην καταγραφή και τη μελέτη των περιστατικών της περιοχής σε μοριακό επίπεδο, με στόχο για να δούμε που βρισκόμαστε όσον αφορά τις συχνότερες μορφές καρκίνων και να συγκεντρώσουμε τα απαραίτητα στοιχεία που θα βοηθήσουν στην αποτύπωση ενός επιδημιολογικού και μοριακού χάρτη των νεοπλασιών στην περιοχή της Θεσσαλίας.
Στον τομέα αυτό είμαστε πίσω;
Ναι είμαστε πίσω και ως Θεσσαλία και ως Ελλάδα. Ευελπιστούμε πως με την πάροδο του χρόνου και με σκληρή δουλειά και έρευνα θα καλύψουμε ένα σημαντικό κενό, και με τα αποτελέσματα που θα λάβουμε και θα επεξεργαστούμε θα δώσουμε μεγαλύτερη ώθηση στην αντιμετώπιση των περιστατικών καρκίνου στην περιοχή μας και όχι μόνο.
Άρα, να υποθέσω πως ένας ασθενής με καρκίνο δεν έχει λόγο να μετακινηθεί για διάγνωση και θεραπεία σε άλλη πόλη της χώρας μας…
Όχι. Ένας ασθενής με καρκίνο από τη Λάρισα ή την Κεντρική Ελλάδα δεν έχει κανένα λόγο να ταξιδέψει σε άλλη πόλη πλέον για να αντιμετωπίσει τον καρκίνο.
Γιατί εξακολουθούμε να χάνουμε από τον καρκίνο, αν θεωρήσουμε πως η ασθένεια αυτή είναι ένα παιχνίδι μέσα από το οποίο καλούμαστε να βγούμε νικητές;
Εξακολουθούμε να χάνουμε από τον καρκίνο λόγω της πολυπλοκότητας της ασθένειας. Όσο πιο πολλά μαθαίνουμε κάθε μέρα για τον καρκίνο, όσες περισσότερες απαντήσεις λαμβάνουμε σε ένα ερώτημα που θέτουμε, τόσα περισσότερα ερωτήματα γεννιούνται. Ο καρκίνος είναι μια γενετική νόσος εξαιτίας της συσσώρευσης πολυάριθμων μεταλλάξεων, οι οποίες επιτρέπουν στα καρκινικά κύτταρα να διαφεύγουν του ελέγχου του τοπικού κυτταρικού περιβάλλοντος και ολόκληρου του οργανισμού. Η καρκινογένεση και η ανάπτυξης του καρκίνου είναι επομένως μια διαδικασία πολλών σταδίων με εγγενή πολυπλοκότητα και ετερογένεια.
Θα μου το εξειδικεύσετε, αν και εφόσον, είναι δυνατό κάτι τέτοιο;
Με την ανάπτυξη της βιοπληροφορικής έχουμε φτάσει πλέον στο σημείο να έχουμε πάρα πολλά μοριακά δεδομένα για τη γενετική σύνθεση διαφόρων μορφών καρκίνου. Έτσι, ως επιστήμονες καλούμαστε να κάνουμε τις κλινικές υποθέσεις για το πώς μπορούμε να τα αξιοποιήσουμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Ταυτόχρονα σχεδιάζονται συνεχώς νέοι τύποι μελετών που περιλαμβάνουν τον έλεγχο τέτοιων μοριακών αλλαγών οι οποίες καθιστούν τον καρκίνο «ευάλωτο» σε μια συγκεκριμένη θεραπεία.
Προσπαθούμε να στοχεύσουμε τέτοιες ομάδες ασθενών και να αναπτύξουμε τα κατάλληλα φάρμακα, αναγνωρίζοντας πως δεν μπορεί να υπάρξει ένα μόνο φάρμακο για όλους τους ασθενείς. Η γενετική ετερογένεια του καρκίνου κάνει πολλές φορές τη νόσο διαφορετική από εστία σε εστία ακόμα και μέσα στον ίδιο τον ασθενή.
Η Ιατρική Ακριβείας στην Ογκολογία είναι πλέον κάτι που γίνεται στο εξωτερικό και σε ορισμένα Κέντρα στην Ελλάδα, όπως εδώ στο ΙΑΣΩ Θεσσαλίας. Δεν δίνουμε άκριτα χημειοθεραπείες σε όλους. Αξιοποιούμε όλο το εύρος των συστηματικών θεραπειών που περιλαμβάνουν εκτός της κλασικής χημειοθεραπείας, την ανοσοθεραπεία και τους βιολογικούς παράγοντες (μονοκλωνικά αντισώματα, αναστολείς κινασών, κλπ). Προσπαθούμε να δούμε ποιος θα ωφεληθεί, από ποιο φάρμακο και αν έχουμε έναν τρόπο, να προβλέψουμε από πριν ή κατά τη διάρκεια της θεραπείας, ώστε να μην ακολουθούμε τον καρκίνο, αλλά να βγούμε μπροστά του. Εξετάζοντας το αίμα ή τον όγκο του ασθενούς για να λάβουμε τα στοιχεία εκείνα που μπορούν να στηρίξουν τον σχεδιασμό της κατάλληλης, εξατομικευμένης θεραπείας για κάθε ασθενή ξεχωριστά.
Είστε αισιόδοξος πως θα καταφέρουμε κάποια στιγμή να τον νικήσουμε;
Είμαι πολύ πιο αισιόδοξος απ’ ότι όταν ξεκίνησα και μου έλεγαν «τι το θες, μέσα στο θάνατο θα είσαι κάθε μέρα…». Δεν ήθελα να συμβιβαστώ με αυτή την ιδέα και σίγουρα η φράση αυτή είναι μια υπεραπλούστευση που δεν ισχύει στην πραγματικότητα. Πλέον μπορούμε να κάνουμε πολύ περισσότερα πράγματα για τον ογκολογικό ασθενή απ’ ότι πριν δέκα χρόνια.
Στόχος είναι ο καρκίνος να γίνει μια χρόνια νόσος. Σε κάποιες περιπτώσεις αυτό έχει ήδη γίνει. Υπάρχουν πολλοί ασθενείς που έχουν πάει πολύ καλά και έχουν ξεπεράσει κατά πολύ το προσδόκιμο το οποίο υπήρχε ως δεδομένο τα προηγούμενα χρόνια.
Τι θα θέλατε λοιπόν να έχετε πετύχει εδώ στο ΙΑΣΩ Θεσσαλίας, αν κάναμε την ίδια κουβέντα σε τρία χρόνια από τώρα;
Α! Ωραία ερώτηση! Θα ήθελα να έχουμε ένα πλήρες portfolio μελετών για τον καρκίνο, όσον αφορά διαφορετικές μορφές καρκίνου στη Θεσσαλία και να γίνει το ΙΑΣΩ ένα Κέντρο Κλινικών Ερευνών και όχι μόνο κλινικής αντιμετώπισης του καρκίνου. Να γίνει το ΙΑΣΩ Θεσσαλίας κέντρο αναφοράς στην κεντρική Ελλάδα ως ένα πλήρες κέντρο αντιμετώπισης του καρκίνου με προσφορά του υψηλότερου επιπέδου φροντίδας σε ασθενείς που πάσχουν από καρκίνους των συμπαγών οργάνων. Επίσης, να δημιουργηθεί το Μοριακό Ογκολογικό Συμβούλιο όπου θα εξετάζουμε ποιες από τις αλλαγές του όγκου ή του αίματος ενός συγκεκριμένου ασθενούς με συγκεκριμένο τύπο καρκίνου, θα πρέπει να αξιολογηθούν για τα επόμενα βήματα της θεραπείας του ή/και για την ένταξη σε κατάλληλη κλινική μελέτη. Αυτός είναι ο στόχος και είμαι πολύ αισιόδοξος πως θα τα καταφέρουμε. Άλλωστε έχουμε όλα τα εφόδια, τόσο από επιστημονικής άποψης, αλλά και την απαραίτητη στήριξη από τη διοίκηση του ΙΑΣΩ Θεσσαλίας.
