Του Γιάννη Περουλάκη*
Έχει ειπωθεί από πολλούς πως όλη αυτή η κατάσταση που έχει διαμορφωθεί από τον Covid-19 μπορεί να συγκριθεί με έναν παγκόσμιο πόλεμο. Ο αριθμός των ανθρώπων που έχουν πεθάνει από την πανδημία μπορεί να πει κανείς πως συγκρίνονται με αριθμούς νεκρών σε πολέμους. Η οικονομία δεν εξαιρείται από όλο αυτό μιας και οι ζημιές παγκοσμίως είναι ανυπολόγιστες.
Τα κράτη παγκοσμίως «μοιράζουν» χρήμα σε επιχειρήσεις και πολίτες για να μπορέσουν να συγκρατήσουν τις οικονομίες τους αλλά και να αποφευχθούν εντάσεις που πιθανόν θα προκληθούν από ανθρώπους που «χτυπήθηκαν» έντονα από το κλείσιμο της αγοράς συνολικά.
Ας αφήσουμε όμως τα θύματα και να εστιάσουμε στην οικονομία. Είναι κοινώς αποδεκτό πως αυτές τις μέρες πέφτει χρήμα στις οικονομίες από τα «ελικόπτερα», χρήμα που δεν έχει παραχθεί από τις ίδιες τις οικονομίες, σε άλλες εποχές θα λέγαμε ότι έχει «κοπεί» χρήμα.
Και κάπου εδώ θα πρέπει να αναφερθούμε στις πληθωριστικές τάσεις που δημιουργούνται στις οικονομίες μετά από τέτοιες καταστάσεις.
Τι είναι όμως ο πληθωρισμός;
Η έννοια του πληθωρισμού αναφέρεται στην ποσοστιαία μεταβολή του γενικού επιπέδου των τιμών των αγαθών και των υπηρεσιών σε μία συγκεκριμένη χρονική περίοδο.
Μπορούμε να μιλήσουμε για πληθωρισμό όταν παρατηρείται γενική αύξηση τιμών των αγαθών και των υπηρεσιών και όχι μόνο ορισμένων προϊόντων. Επομένως, με 1 ευρώ μπορούμε να αγοράσουμε λιγότερα πράγματα ή, με άλλα λόγια, η αξία του ευρώ μειώνεται.
Αν και ο πληθωρισμός συνιστά ένα εθνικό μακροοικονομικό φαινόμενο, έχει διαπιστωθεί ότι έχει την τάση να μεταδίδεται διεθνώς (Genberg/Swoboda 1977, OECD 1973, Sweeney/Willet 1976). Ειδικά τώρα που το φαινόμενο είναι παγκόσμιο η μετάδοση των πληθωριστικών τάσεων είναι περισσότερο από δεδομένη ότι θα συμβεί.
Αίτια πληθωρισμού και σύνδεση με την πανδημία
Από πολλές οικονομικές θεωρίες ο πληθωρισμός θεωρείται ένα Νομισματικό Φαινόμενο, δηλαδή ότι ο πληθωρισμός είναι αποτέλεσμα μόνο της αυξημένης προσφοράς χρήματος. Έτσι η ύπαρξη πληθωρισμού δεν επηρεάζει τα μεγέθη της πραγματικής οικονομίας (ως πραγματικά μεγέθη, ορίζονται οι Δημόσιες Δαπάνες, οι Ιδιωτικές Επενδύσεις, και η Ιδιωτική Κατανάλωση). Αυτό είναι και γνωστό ως κλασική διχοτομία. Ένα παράδειγμα είναι ο υψηλός πληθωρισμός στην Ελλάδα της δεκαετίας του 80 που οφειλόταν εν μέρει στην εκτύπωση χρήματος από την Τράπεζα της Ελλάδος για να καλύψει τις αυξημένες παροχές που προσέφερε η κυβέρνηση.
Άλλες θεωρίες βρίσκουν ότι πληθωρισμός μπορεί να έχει ρίζες και σε μη νομισματικά φαινόμενα. Για τους Κεϊνσιανιστές υπάρχει μια αντίστροφη σχέση ανεργίας και πληθωρισμού, ώστε όταν ανεβαίνει το ένα πέφτει το άλλο.
Αυτές τις μέρες σε πολλά νοικοκυριά και επιχειρήσεις πιστώνονται χρήματα με τα οποία καλύπτονται ανάγκες για την επιβίωση των επιχειρήσεων αυτών αλλά και μέρος αυτών των χρημάτων αποταμιεύεται κυρίως για λόγους ασφάλειας. Μετά την κρίση και όταν θα ανοίξουν οι αγορές τα χρήματα που έμειναν στους τραπεζικούς λογαριασμούς ή σε… «σεντούκια» θα πέσουν στην αγορά. Σύμφωνα με τα παραπάνω τότε θα εμφανιστούν και πληθωριστικές τάσεις σε πολλά προϊόντα και τελικά αύξηση τιμών αυτών των προϊόντων.
Πληθωρισμός μπορεί να προκύψει και από μια ισχυρή αύξηση της ζήτησης. Στις μέρες μας η αυξημένη ζήτηση σε επηρεάζει τις τιμές σε τα προϊόντα τεχνολογίας στις μέρες μας (υπολογιστές, tablets, smartphones, κλπ) των οποίων η ζήτηση έχει εκτοξευθεί. Εύκολα μπορεί κανείς να διαπιστώσει τις αυξήσεις αυτές μέσα από ηλεκτρονικές πλατφόρμες που κοινοποιούν τέτοια στοιχεία για τα προϊόντα που προωθούν (π.χ. skroutz.gr). Αν μια τέτοια αύξηση τιμών συμβεί γενικευμένα τότε θα μιλάμε για πληθωρισμό.
Ανάμεσα στους παράγοντες που ευνοούν τον πληθωρισμό ανήκουν και οι παρακάτω παράγοντες:
• Υπερβολική αύξηση στην προσφορά χρήματος και πιστωτική επέκταση
• Πρακτικές που ευνοούν το ολιγοπώλιο
• Χαμηλή ελαστικότητα προσφοράς
• Η χαμηλή παραγωγικότητα εργασίας,
• • Η υψηλή φορολογική επιβάρυνση
• Η αύξηση των τιμών των πρώτων υλών και γενικότερα αύξηση του κόστους παραγωγής
• Αύξηση στις τιμές των εισαγόμενων προϊόντων, της εξωτερικής ζήτησης ή της εισροής ρευστότητας (εισαγόμενος πληθωρισμός)
Ας δούμε τι έγινε μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου στην Ελλάδα όπου το οικονομικό χτύπημα και τότε ήταν τεράστιο
Ελληνικός υπερπληθωρισμός την περίοδο 1941-1944
Μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου η Ελλάδα βρέθηκε σε κατάσταση οικονομικού χάους. Στην περίοδο της κατοχής και μετά, η δραχμή είχε απαξιωθεί, οι συναλλαγές πραγματοποιούνταν με ανταλλαγές πραγμάτων ή με χρυσές λίρες.
Οι παραγωγικές υποδομές είχαν υποστεί καταστροφές και μαζί με την παραγωγή είχαν καταρρεύσει και τα δημόσια έσοδα.
Την περίοδος εκείνη στην Ελλάδα αλλά και στις χώρες που επλήγησαν από τον πόλεμο ο υπερπληθωρισμός ήταν έντονος. Στη χώρα μας αυτός κορυφώθηκε τον Οκτώβριο του 1944 προσεγγίζοντας το 7500%! Βασική αιτία ήταν η κάλυψη των δημοσίων ελλειμμάτων μέσω της έκδοσης χρήματος.
Η κατάρρευση, όμως, των εσόδων και η έλλειψη άλλου είδους χρηματοδότησης, σήμαινε ότι οι κρατικές δαπάνες έπρεπε να καλυφθούν με έκδοση πληθωριστικού χρήματος από την Τράπεζα της Ελλάδος. Έτσι, ο πληθωρισμός συνέχισε να αυξάνεται με ιλιγγιώδεις ρυθμούς.
Σήμερα…
Κάτι αντίστοιχο γίνεται σήμερα παγκοσμίως από τους διάφορους οικονομικούς μηχανισμούς. Με απλά λόγια είναι σαν να «κόβεται» χρήμα. Χρήμα όμως που μελλοντικά θα δημιουργήσει πληθωριστικές τάσεις και μάλλον θα χάσει την αξία του μερικώς.
Το θετικό σε σύγκριση με την μεταπολεμική εποχή είναι πως δεν καταστράφηκαν παραγωγικές, οπότε η επανεκκίνηση της οικονομίας μπορεί να γίνει με πολύ ταχύτερους ρυθμούς. Επίσης τις τελευταίες δεκαετίες, οι προηγμένες οικονομίες περιορίζουν τα κόστη παραγωγής με αποτέλεσμα να συγκρατείται ο πληθωρισμός σε χαμηλά επίπεδα. Ταυτόχρονα έχουν γίνει και πολλές άλλες δομικές μεταβολές της οικονομίες όπως η διεύρυνση της παγκοσμιοποίησης, η ελαχιστοποίηση των μισθολογικών αυξήσεων, επιταχυνόμενη γήρανση του πληθυσμού στις δυτικές οικονομίες που συμπεριφέρονται περισσότερο ως «αποταμιευτές». Όλα τα παραπάνω μάλλον θα συγκρατήσουν τον πληθωρισμό στην Αfter Covid-19 εποχή και δε θα δούμε φαινόμενα υπερπληθωρισμού.
Ωστόσο… η εμφάνιση του πληθωρισμού τι μπορεί να σημαίνει για μια οικονομία;
Πολλά από τα παρακάτω θα συμβούν στην After Covid-19 εποχή, αν και κάποια ήδη έχουν αρχίσει να … συμβαίνουν. Ας δούμε μερικά από αυτά:
· Στροφή των αποταμιεύσεων σε αγαθά με σταθερές αξίες (π.χ. ακίνητα, χρυσός)
· Μείωση της παραγωγικής δραστηριότητας αλλά και των επενδύσεων
· Μείωση κατανάλωσης ιδιαίτερα σε προϊόντα «πολυτελείας»
· Αύξηση της ανεργίας
· Ανακατανομή εισοδημάτων μεταξύ των διαφόρων κοινωνικών τάξεων σε βάρος των χαμηλών και σταθερών εισοδημάτων
· Μείωση ανταγωνιστικότητας των Ελληνικών προϊόντων
· Μείωση των πραγματικών διαθέσιμων εισοδημάτων μέσω ενδεχόμενης υποτίμησης
Ας ελπίσουμε όλο αυτό να τελειώσει όσο πιο γρήγορα γίνεται, γιατί η παράταση του φαινομένου της πανδημίας και των συνεχόμενων lockdown μόνο καλό δεν κάνει και δεν ΘΑ κάνει στην παγκόσμια οικονομία και ιδιαιτέρως στην Ελληνική οικονομία που μόλις είχε βγει από μια βαθιά οικονομική ύφεση.
*Ο Γιάννης Περουλάκης είναι Σύμβουλος Επιχειρήσεων
