Γράφει και φωτογραφίζει ο Σπύρος Τσαντόπουλος
Με τον ιδρώτα του προσώπου σου να τρως το ψωμί σου… έξω από τον κήπο της Εδέμ.
Για αιώνες, πριν την έλευση της τεχνολογίας, ο τίμιος μόχθος να καλλιεργείς τη γη ήταν το ζητούμενο και ο θερισμός και το αλώνισμα αποτελούσε την κορύφωση, την γιορτή αυτού του μόχθου. Αυτή η γιορτή του Ιουνίου του θεριστή, το ξέσπασμα της χαράς στο σιταροχώραφα και στα αλώνια τον Ιούλιο τον αλωνιάρη, με το χωριό όλο να δουλεύει και να γλεντά, άφησε ανεξίτηλες μνήμες. Έτσι η αναβίωσή τους ήταν φόρος τιμής στον Έλληνα αγρότη εκείνης της εποχής και γνώση και παράδειγμα προς μίμηση στον νεότερο.
Ανηφορίζοντας τον Κίσσαβο για την Ανατολή Αγιάς, την Σελίτσανη όπως την λένε οι ντόπιοι, συναντάς πριν μπεις στο χωριό τα αλώνια όπου οι Σελιτσανιώτες αλώνιζαν τα σιτηρά τους.
Ζήτησαν την συμβολή μου σε μια τέτοια αναπαράσταση που έκανε ο μορφωτικός Σύλλογος Ανατολής, πριν πολλές δεκαετίες και φυσικά ως λάτρης της θεσσαλικής γης και των ανθρώπων του μόχθου, τους χάρισα απλόχερα τα κλικ μου και μου χάρισαν δυνατές εικόνες και συγκίνηση.
Ανάμεσα στην δουλειά, στο φαγοπότι, τον χορό και τραγούδι άρχιζαν οι παλαιότεροι τις ιστορίες…
Το αλώνι λέγανε το φτιάχναν στρογγυλό και επίπεδο για το άλεσμα των δημητριακών, σε υψώματα ή ρεματιές, όπου φυσούσε δυνατός αέρας για να βοηθάει στο λίχνισμα. Στο κέντρο του μπήγαν στο χώμα ένα γερό, χοντρό ξύλο συχνά από πουρνάρι, τον στιχερό και πάνω του δέναν την τριχιά, που κρατούσε τα ζώα όταν γυρνούσαν πάνω στο αλώνι.
Όλο το χωριό με τα δρεπάνια στα χέρια θέριζε στη σειρά τα χωράφια και αμέσως με κάρα ή μουλάρια μετέφερε στην άκρη του πέτρινου αλωνιού τα στάχυα σε μικρά δεμάτια (χερόβολα), φτιάχνοντας σωρούς τις θημωνιές. Τότε ο θερισμός τέλειωνε γρήγορα γιατί τα στρέμματα ήταν λίγα και ο φόβος μην γυρίσει ο καιρός υπαρκτός. Μια ακόμη μάχη με την φύση δηλαδή που θυμίζει τη ρήση Θέρος-Τρύγος- Πόλεμος. Οι αρχαίοι άμα θέριζαν και τρυγούσανε, βγαίναν στους πολέμους τους.
Στο αλώνι, τα δεμάτια τα άπλωναν κυκλικά, αφήνοντας στην μέση ένα κενό, έκοβαν τα δεματικά και σκόρπιζαν γύρω τα χερόβολα. Με άλογο, βόδι ή μουλάρι που έσερνε μία ξύλινη επίπεδη και μακρόστενη πλατφόρμα, με μεταλλικά πριόνια στο κάτω μέρος της, την αδόκανη και με έναν αγρότη να στέκεται όρθιος πάνω της, να κουνά την βίτσα και να καθοδηγεί τα ζώα, άρχιζε το αλώνισμα.
Με το καρπολόι, την ξύλινη τσουγκράνα κάποιος ξεχώριζε τα στάχυα και τα έσπρωχνε κάτω από την αδόκανη και άλλοι με τα δικράνια γυρνούσαν τα κάτω χερόβολα πάνω, ώστε να πατηθεί και να βγει όλος ο καρπός και να μείνουν τα άχυρα. Όταν μετά το μεσημέρι τελείωνε το αλώνισμα, άρχιζαν το λίχνισμα, με τους χωρικούς να μαζεύουν το λιώμα και με φτυάρια και δικράνια να τινάζουν τα αλεσμένα άχυρα ψηλά, ώστε ο αέρας να ξεχωρίζει τον καρπό από τα άχυρα.
Με τα διρμόνια, τα κόσκινα με τις μεγάλες τρύπες, καθάριζαν τον καρπό από τα ξένα αντικείμενα και καθαρό πια τον λιάζανε και τον αποθήκευαν σε κασόνια ή σε μεγάλα υφαντά σακιά, τα ματαράτσια, στέλνοντάς τον στον μύλο για άλεσμα. Τα άχυρα τα κουβαλούσαν με τις λιοπάνες ή τα χαράρια και τα αποθήκευαν σε αχυρόμπαλες για τροφή των ζώων στους χειμερινούς μήνες.
Δυστυχώς παρά την μεγάλη δημοσιότητα και την προσέλευση του κόσμου η αναβίωση μετά την τρίτη φορά σταμάτησε. Κάποιοι βάλαν τα εργαλεία σε μουσεία, τουλάχιστον θα έχουν μια δεύτερη ζωή να λένε τις ιστορίες τους.
Οι μεγάλοι φεύγουν και οι νέοι πνίγονται στην καθημερινότητα, έτσι οι καιροί μας δεν σηκώνουν πολλούς ρομαντισμούς και νοσταλγίες.
Τα αλώνια που τάιζαν τον κοσμάκη, τώρα ξεχασμένα τα καίει ο ήλιος, τα ραπίζει η βροχή και τα σμιλεύει ο αγέρας μέχρι να αφανιστούν από τον χρόνο και την λήθη.
