Συνέντευξη στην Βασιλική Πασχάλη Τσαντοπούλου
Το Σκόρδο ή Allium sativum ή Άλλιον το ήµερον κατάγεται από την ανατολική και κεντρική Ασία. Είναι µονοετές ή και πολυετές, ποώδες φυτό, που ανήκει στο γένος Άλλιο και στην οικογένεια των Λειριοειδών ή Υακινθοειδών. Σύµφωνα µε αναφορές του Ηρόδοτου, του Θεόφραστου, του Αριστοφάνη, του ∆ιοσκουρίδη και άλλων, το σκόρδον το ήµερον ή σκόροδον ήταν ξακουστό και καλλιεργούνταν στην Ελλάδα από τα αρχαία χρόνια.
Μαγική δύναµη
Από τότε πίστευαν ότι διαθέτει µαγική δύναμή που προφυλάσσει από το µάτι, το κακό και τους βρικόλακες. Η λαϊκή παράδοση έπλεξε το εγκώµιό του τοποθετώντας το σκόρδο στην έκφραση και την καθηµερινότητα του Έλληνα. Όταν θαυµάζει κάποιος κάτι, για να µην το µατιάσει, συνηθίζεται να λένε «σκόρδα στα µάτια σου». Μια πλεξούδα από σκόρδα κρεµασµένη στο σπίτι ή στο χωράφι διώχνει την βασκανία, αλλά και χειροποίητα σκόρδα, τοποθετούνται για γούρι στο αυτοκίνητο ή στην εξώπορτα.
∆ιατροφική αξία
Το σκόρδο τρώγεται ωµό για να σκοτώνει τα βακτήρια, να βελτιώνει τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήµατος και να προλαµβάνει, σύµφωνα µε µελέτες τον καρκίνο, τις καρδιόπαθειες, τα εγκεφαλικά και πολλές λοιµώξεις. Κατά το µαγείρεµα, το σκόρδο παύει να είναι µικροβιοκτόνο, επειδή καταστρέφεται πλήρως το κύριο συστατικό του, η αλλισίνη. ∆εν χάνει όµως όλες τις θεραπευτικές του ιδιότητες και µπορεί να µειώσει τη χοληστερίνη, να διατηρεί το αίµα αραιό και να λειτουργεί ως αποσυµφορητικό και ως αντιβηχικό.
Ο Φάνης Μπανές
Ο Φάνης Μπανές γεννήθηκε το 1954 στον Πλατύκαµπο ∆ήµου Κιλελέρ όπου και κατοικεί. Το όνειρό του να γίνει δάσκαλος έµεινε ανεκπλήρωτο, αφού ως µοναχογιός υπέκυψε στην επιθυµία του πατέρα του που τον ήθελε δίπλα του στα χωράφια. Από 22 ετών ασχολείται µε τα αγροτοσυνδικαλιστικά, υπήρξε ο τελευταίος Κοινοτάρχης και ο πρώτος ∆ήµαρχος Πλατυκάµπου και στις ευρωεκλογές ήταν υποψήφιος µε το ΑΚΚΕΛ. Φέτος κλείνει 49 χρόνια ως αγρότης και θεωρεί την γη και την οικογένειά του ιερά πράγµατα. Έχει µια κόρη και έναν γιο που είναι και αυτός αγρότης, καλλιεργεί 500 στρέµµατα σκόρδου, σιταριού, βαµβακιού και τριφυλλιού και είναι σποροπαραγωγός σκόρδου.
“Η ανάγκη µε έσπρωξε εδώ και δεκαετίες, ώστε τα µηχανήµατα που καλλιεργώ τα σκόρδα, δηλαδή το µηχάνηµα που τρίβει τις σκελίδες, ο διαλογητής σπόρων που ξεχωρίζει τις τρεις ποιότητες, η σπαρτική, το σκαλιστήρι και η εξαγωγική να είναι πατέντες δικές µου. Σήµερα βέβαια υπάρχουν στο εµπόριο απίστευτα εργαλεία. Μετά 15 µέρες αρχίζουµε το πλέξιµο µε την κάθε πλεξίδα να έχει 25 κεφάλια. Τις λιάζουµε ξανά και τις σκουπίζουµε για να ασπρίσουν. Τέλος τις µαζεύουµε σε παλέτες και τις µεταφέρουµε στην αποθήκη, όπου και περιµένουν τον έµπορο, διότι η πονηριά µας και η αδιαφορία της Πολιτείας, µας οδηγεί σε δύσβατα µονοπάτια… Αποτέλεσµα όλων αυτών, δυναµικές καλλιέργειες όπως αυτή του σκόρδου, αλλά και άλλων παραδοσιακών προϊόντων να κινδυνεύουν να χαθούν. Κόστος παραγωγής και απολαβή; Το ένα στρέµµα σκόρδου χονδρικά αντιστοιχεί σε 20 στρέµµατα ποτιστικής καλλιέργειας ως έξοδα παραγωγής. Το κοστολόγιο, που επιβαρύνεται από τα φάρµακα, τα λιπάσµατα, τα ποτίσµατα, το πετρέλαιο, το ρεύµα, τα πολλά εργατικά χέρια κ.α., ανάλογα την χρονιά, κυµαίνεται από 1.500-2.000 ευρώ το στρέµµα. Ανά στρέµµα σπέρνουµε 70-80 πλεξούδες και παίρνουµε 600-700. Η αγορά της πλεξούδας από τον έµπορο, ανάλογα την ποιότητα, είναι 2-4 ευρώ, ενώ η πλεξούδα φτάνει στον καταναλωτή 4-8 ευρώ”.
Ποια προβλήµατα αντιµετωπίζετε ως καλλιεργητής αλλά και σποροπαραγωγός;
Επειδή η καλλιέργεια είναι κυρίαρχη στην περιοχή µας, θεωρώ ότι πρέπει να υπάρχει οµάδα παραγωγών ολοκληρωµένης διαχείρισης, δηλαδή καλλιέργειας, παραγωγής και εµπορίας, ώστε να επιληφθεί των γνωστών σε όλους προβληµάτων που ταλανίζουν τον αγροτικό τοµέα. Επείγει να συσταθεί η παραπάνω οµάδα αν θέλουµε να διατηρήσουµε την παράδοση που βρήκαµε από τους παππούδες και τους πατεράδες µας. Με τον Συνεταιρισµό θα µπορούµε να έχουµε όλες τις πιστοποιήσεις για το προϊόν µας, το οποίο θα γίνει αναγνωρίσιµο, θα το προωθήσουµε και θα ανοίξουµε αγορές που πρακτικά ως µεµονωµένοι αγρότες δεν µπορούµε. Στο εξωτερικό, αυτά που εµείς πετάµε, γιατί είναι µικρά σε µέγεθος, τα πωλούν 3 ευρώ και 50 λεπτά και αυτό συµβαίνει γιατί βρίσκουν ζήτηση και τα δίνουν.
Ποιο είναι το παράπονό σας;
Το παράπονό µου είναι ότι εδώ και χρόνια η ποιότητα για τα αγροτικά προϊόντα έχει καταργηθεί και αποτέλεσµα αυτής της πολιτικής είναι να δίνονται οι επιδοτήσεις στρεµµατικές και όχι ποιοτικές. ∆ιαβάσαµε πρόσφατα ότι το µεγαλύτερο λαθρεµπόριο της Ευρώπης είναι στο σκόρδο! Τα κινέζικα µεταφέρονται καραβιές στη Νορβηγία και από εκεί τα προωθούν εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης βαπτίζοντάς τα ντόπια. Εµείς σε αυτές τις καταστάσεις εις βάρος των καταναλωτών απαντάµε µε ένα ισχυρό προϊόν, το Σκόρδο Πλατυκάµπου και ευελπιστώ ότι το όραµά µου για Ένωση-Συνεταιρισµό θα πραγµατοποιηθεί άµεσα.
«Ανά στρέμμα σπέρνουμε 70-80 πλεξούδες και παίρνουμε 600-700», δηλώνει ο ανήσυχος παραγωγός Φάνης Μπανές, που πειραματίζεται και με το κόκκινο σκόρδο
Σε ένα από τα δύο αρχαιότερα χωριά της Ελλάδας σε ό,τι αφορά την καλλιέργεια σκόρδου, τον Πλατύκαµπο Λάρισας, ο απόφοιτος του «πανεπιστηµίου της ζωής», όπως ο ίδιος λέει, Φάνης Μπανές, δίνει τον δικό του αγώνα για µία πολύ δυναµική εγχώρια καλλιέργεια, που κινδυνεύει να χαθεί.
Σηµειώνεται ότι σήµερα στην Ελλάδα καλλιεργούνται πάνω από 30.000 στρέµµατα και η ετήσια παραγωγή ξεπερνά τους 18.000 τόνους µε κυριότερες περιοχές παραγωγής τη Μακεδονία, την Θράκη και τον Πλατύκαµπο.
Ο Πλατύκαµπος είναι ένα από τα δύο αρχαιότερα χωριά της Ελλάδας στην καλλιέργεια σκόρδου, η οποία ευνοείται από τη σύσταση του εδάφους και το µικροκλίµα της περιοχής. Θεωρώ ότι όπως άλλες περιοχές είναι ευλογηµένες στο αµπέλι ή στο ακτινίδιο, έτσι και εµείς έχουµε στο σκόρδο την ευλογία του Θεού…
Ποια ποικιλία σπέρνετε;
Σπέρνω την ντόπια Πλατυκάµπου, η οποία έχει επιβιώσει διαµέσου των αιώνων. Παράλληλα πειραµατίζοµαι εδώ και τρία χρόνια µε την καλλιέργεια κόκκινου σκόρδου, µαροκινής καταγωγής, την οποία µου έφερε δώρο ένας φίλος µου που γνωρίζει καλά το ανήσυχο πνεύµα µου.
Ποια η διαδικασία καλλιέργειας;
Ξεκινάµε από τις 15 Σεπτέµβρη, όπου τρίβουµε τις σκελίδες και ετοιµάζουµε τον σπόρο. Ταυτόχρονα, αν δεν έχει βρέξει, ποτίζουµε το χωράφι, µετά από 4-5 µέρες το οργώνουµε, ανά µία βδοµάδα το περνάµε µε καλλιεργητή για να φυτρώσουν τα ζιζάνια και επαναλαµβάνουµε την ίδια διαδικασία άλλες δύο φορές. Κατόπιν κάνουµε απολύµανση του εδάφους µε το ψεκαστικό, περνάµε µε την φρέζα για να «ψιλοχωµατίσουµε» και είναι έτοιµο για σπορά. Αρχές Οκτώβρη µέχρι τέλος, ξεκινάµε να σπέρνουµε τα σκόρδα σε βάθος ως 5 εκ. και σε απόσταση 5-10 εκ. µεταξύ τους. Επειδή η σπορά είναι πολύ αργή και γίνεται προσεκτικά, αρχίζουµε από τις 7 το πρωί και τελειώνουµε το σούρουπο. Αµέσως µετά ψεκάζουµε για τα χόρτα και αρχίζουµε το πότισµα. Το πρώτο πότισµα θέλει προσοχή. Να είναι αρκετό ώστε να φουσκώσει η σκελίδα και να αρχίσει να φυτρώνει, µε τελικό ύψος του φυτού να κυµαίνεται από 30-50 εκ.. Ακολουθεί περίοδος ηρεµίας για να ολοκληρωθεί το φύτρωµα και να αρχίσει η ανάπτυξη. Αν δεν µας πιάσει ο χειµώνας κάνουµε ένα µηχανικό σκαλιστήρι για να δώσουµε “αέρα” στο έδαφος. Από δω και πέρα παρακολουθούµε ανά 15 µέρες τους µύκητες και τα βακτήρια και αν χρειαστεί ψεκάζουµε προληπτικά.
Η συγκοµιδή πότε γίνεται;
Τέλος Μαΐου αρχίζουµε τη συγκοµιδή µε τη µηχανή συλλογής, φορτώνουµε τα σκόρδα στα φορτηγά και τα µεταφέρουµε σε υπαίθριο χώρο µας. Εκεί τα καθαρίζουµε από το χώµα, τα κάνουµε διαλογή σε τρεις κατηγορίες και τα στήνουµε σε παλέτες για ήλιασµα.