Συνέντευξη στον ΛΕΥΤΕΡΗ ΠΑΠΑΣΤΕΡΓΙΟΥ
Καλοκαίρι του 2001. Η πρωτεύουσα της Θεσσαλίας υποδέχεται μια νέα γυναίκα, φορτωμένη με πολλές γνώσεις και όρεξη να προσφέρει στην επιστήμη της και στην κοινωνία, «βράζοντας» από τη ζέστη. Μέσα σε λίγους μήνες, η λέκτορας, τότε, του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας στην Ιατρική Ζωή Νταϊλιάνα θα «συστηθεί» για τα καλά με το κλίμα της ιδιαίτερης αυτής πόλης, αφού το 42αρι του καλοκαιριού θα γίνει -22 το χειμώνα! Ήταν εκείνος ο χειμώνας όπου είχαν παγώσει τα πάντα και η ορθοπεδικός με εξειδίκευση στην μικροχειρουργική θα μείνει για μέρες μέσα στο τότε «στολίδι» της Λάρισας, στο Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο, βλέποντας μαζί με τους συναδέρφους της να τελειώνουν όλα σχεδόν τα απαραίτητα υλικά!
«Ήταν ένα καινούργιο νοσοκομείο, στελεχωμένο από νέους επιστήμονες με γνώσεις, νέες ιδέες και διάθεση προσφοράς. Σκέψου πως εκείνη την εποχή εφημερεύαμε επί μια εβδομάδα συνεχόμενα…», μου λέει, καθισμένη στο γραφείο της, γυρνώντας τον χρόνο πίσω. Δέκα χρόνια αργότερα, και έχοντας αφομοιώσει και αφομοιωθεί πλήρως από την πόλη, η γνωστή καθηγήτρια παίρνει μια μεγάλη και όχι τόσο συνηθισμένη απόφαση: αφήνει τη θέση της στο νοσοκομείο και αποφασίζει να ιδιωτεύσει. Ακόμα και σήμερα, μετά από τόσα χρόνια, και τόσες εναλλαγές στην κοινωνία και την οικονομία της πόλης, μια τέτοια απόφαση φαίνεται, μάλλον, «παράξενη». Την ώρα που όλοι επιζητούν μια τέτοια θέση, εκείνη την αφήνει και δίνει το χέρι της στους ασθενείς ως προσωπικότητα που γνωρίζει τι ακριβώς θέλει και πώς να το πετύχει.
«Στο νοσοκομείο δεν μου δινόταν η δυνατότητα και η ευκαιρία να προσφέρω όλα αυτά που μπορούσα πάνω στην ειδικότητα μου. Τα δικά μου χειρουργεία, με βάση την εξειδίκευση μου, απαιτούν μεγάλο χειρουργικό χρόνο, κάτι που δεν είχα στη διάθεση μου. Μου ήταν λοιπόν πολύ δύσκολο να συμβιβαστώ στην ιδέα πως δεν θα μπορούσα να εφαρμόσω στην πράξη όλα όσα είχα μάθει καλά και όλα όσα ήθελα να προσφέρω», μου εξηγεί και σπεύδει να διευκρινίσει, αντιλαμβανόμενη ίσως την επόμενη ερώτηση μου, πως «δεν το έχει μετανιώσει».
Η ιστορία της αυτή είναι το έναυσμα για ένα ταξίδι στον κόσμο της μικροχειρουργικής με οδηγό μια γυναίκα που ξεκίνησε από την Αθήνα, πήγε στα Γιάννενα, από κει στο Παρίσι, μετά στη Βόρεια Καρολίνα και στο φημισμένο πανεπιστήμιο του Duke, για να καταλήξει γεμάτη όνειρα στη Λάρισα. Σήμερα η Ζωή Νταϊλιάνα είναι Καθηγήτρια Ορθοπαιδικής στο Τμήμα Ιατρικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, εξειδικευμένη στη Μικροχειρουργική και τη Χειρουργική Χεριού και Άνω Άκρου, μέλος σε 14 διεθνείς και 5 ελληνικές επιστημονικές εταιρείες, εκπρόσωπος της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Εταιρεία Χειρουργικής Χεριού.
Την ρωτώ τι είναι η μικροχειρουργική και βλέπω το πρόσωπο της να φωτίζεται: «είναι ένα εργαλείο που σου επιτρέπει και σε βοηθάει να αντιμετωπίζεις προβλήματα που δεν λύνονται με το γυμνό μάτι. Χρειάζεται να πας πολύ βαθύτερα και προϋποθέτει πολύωρες επεμβάσεις».
Είχα διαβάσει κάποιες ιστορίες για μικρά παιδιά που γεννήθηκαν με γενετικές ανωμαλίες στα άκρα τους και που αντιμετωπίστηκαν επιτυχώς στη Λάρισα από την Ζωή Νταϊλιάνα, καθώς επίσης και ένα περιστατικό ενός νέου παιδιού, το οποίο έφτασε μπροστά της με κομμένα τα δάχτυλα του και τελικά κατάφερε να τα αποκαταστήσει. «Οι ιστορίες είναι πάρα πολλές», μου λέει, ενώ ανοίγει τον φορητό της υπολογιστή για να μου δείξει κάποια από τα περιστατικά, τα οποία έκαναν την ίδια γνωστή για τις ικανότητες της σε ολόκληρη την ιατρική κοινότητα και τους ασθενείς της να της χρωστούν αιώνια ευγνωμοσύνη.
Αποφεύγω να δω πολλά από τα περιστατικά που μου δείχνει. Δεν είναι το πιο εύκολο πράγμα να έρχεσαι αντιμέτωπος, οπτικά τουλάχιστον, με πολτοποιημένα άκρα και μικρά παιδάκια τα οποία έτυχε να γεννηθούν με σοβαρά προβλήματα στα χεράκια τους. Παρατηρώ στο ιατρείο της πως οι πίνακες που το διακοσμούν είναι χαρακτηριστικά δημιουργήματα του μεγάλου Λαρισαίου ζωγράφου Χρήστου Παπανικολάου. «Ο Χρήστος είναι κάτι παραπάνω από φίλος», μου λέει και την καλώ να πιάσουμε το νήμα από την αρχή.
«Μου άρεσε πάντα η ιατρική. Όταν πέρασα στα Γιάννενα ήρθα σε επαφή με έναν φωτισμένο καθηγητή τον κ. Σουκάκο, τον άνθρωπο που δεν θα ήταν υπερβολή να πω ό,τι ήταν αυτός που έφερε την ειδικότητα στην Ελλάδα, από την Αμερική. Ήταν ο άνθρωπος που μου δίδαξε το πώς θα έπρεπε να είναι η ιατρική. Δεν γινόταν να μην ερωτευτείς την ορθοπεδική με έναν τέτοιο καθηγητή…»
Την διακόπτω γιατί μου δίνει την αφορμή να τη ρωτήσω «πως θα πρέπει να είναι η ιατρική».
«Η ιατρική θα πρέπει να περιστρέφεται γύρω από τον άνθρωπο και μόνο, κάτι που προϋποθέτει πως πέρα από γνώσεις, εμπειρία και αγάπη γι’ αυτό που κάνεις, θα πρέπει, απαραιτήτως, να μπαίνεις στη θέση του ασθενούς», μου απαντά με μια φυσική συστολή, η οποία την χαρακτηρίζει.
Φτάνουν μόνο αυτά;
«Θέλει και φαντασία και σίγουρα διάθεση για το καλύτερο», μου απαντά και συνεχίζει την ιστορία της. «Μετά τα Γιάννενα πήγα στο Παρίσι όπου και έκανα την ειδικότητα μου σε ένα Ειδικό Κέντρο Μικροχειρουργικής, με έμφαση στα άνω άκρα. Από κει ταξίδεψα στην Αμερική για να βρεθώ στη Βόρεια Καρολίνα και πιο συγκεκριμένα στο Πανεπιστήμιο του Duke. Αυτή ήταν μια από τις πιο δύσκολες εναλλαγές στη ζωή μου. Από την «ασφάλεια» της Ελλάδας, αλλά και του Παρισιού, που λίγο-πολύ η προσαρμογή είναι εύκολη λόγω κοινού ευρωπαϊκού τρόπου ζωής, βρέθηκα σε ένα εντελώς διαφορετικό περιβάλλον, με κύριο χαρακτηριστικό τον μοναχικό τρόπο ζωής. Εκεί όμως, μέσα από τις δυσκολίες, τις εμπειρίες και τις ευκαιρίες που μου δόθηκαν πάνω στη γνώση και στην έρευνα, πήγα ένα βήμα πιο μπροστά…»
Είναι οι δυσκολίες που πάνε τον άνθρωπο πιο μπροστά;
«Ναι, γιατί σε κάνουν να ανακαλύπτεις τα όρια σου και να βάζεις στοιχήματα με τον εαυτό σου»
Τι ήταν αυτό που ήθελες να καταφέρεις στην Αμερική;
«Ήθελα να διατηρήσω στο ακέραιο τη θετική γνώμη που είχαν για τους Έλληνες γιατρούς, ώστε με τον τρόπο αυτό να κρατήσω ανοιχτές τις πόρτες για τους επόμενους», μου απαντά, δίνοντας μου ένα στίγμα «εθνικής αποστολής». Ωστόσο, προσπαθώ να ανιχνεύσω την δική της «αποστολή».
«Το μεγάλο στοίχημα που κατάφερα να κερδίσω ήταν να ειδικευτώ επάνω σε μια ειδικότητα η οποία είναι ανδροκρατούμενη», μου εξηγεί και την ρωτώ γιατί δεν έμεινε εκεί, ώστε να εξαργυρώσει την επιτυχία της αυτή.
«Ήθελα να γυρίσω πίσω στην Ελλάδα, σίγουρα από νόστο αλλά και επειδή ένιωθα πως δεν μου ταίριαζε ο τρόπος ζωής στην Αμερική. Ενώ σου λύνονται όλα τα πρακτικά προβλήματα και οι οικονομικές απολαβές είναι υψηλές με άφθονη χρηματοδότηση για έρευνα, ο τρόπος ζωής εκεί ήταν πολύ μοναχικός χωρίς να υπάρχουν ουσιαστικές σχέσεις. Αυτό ήταν που βάρυνε πολύ στην απόφαση μου να επιστρέψω στην Ελλάδα. Έτσι ο δρόμος μου συναντήθηκε με τον πόλη σου, το καλοκαίρι του 2001…»
Δεν μου κρύβει πως στην αρχή είχε απελπιστεί. Ο τρόπος ζωής και η λειτουργία του νοσοκομείου ήταν εντελώς διαφορετικά από αυτά που αντιμετώπιζε η ίδια στην καθημερινότητα της, μέχρι εκείνη τη στιγμή. Η τριβή της όμως με την επιστήμη που τόσο αγαπάει ήταν αυτό που της έδωσε το κουράγιο να βρει τη δύναμη και να παλέψει στη νέα πραγματικότητα που διαμορφώνονταν στη Λάρισα.
Ζητώ να μάθω τον αριθμό των επεμβάσεων που έχει πραγματοποιήσει όλα τα χρόνια που ασκεί το λειτούργημα της. «Είναι απροσδιόριστος ο αριθμός…», για να συμπληρώσει πως «πλέον γίνονται επεμβάσεις που πριν πενήντα χρόνια δεν μπορούσαμε καν να φανταστούμε». Αυτή ήταν μια καλή αφορμή για να μιλήσουμε για το μέλλον της ιατρικής. Το τελευταίο διάστημα πληθαίνουν οι έρευνες και τα δημοσιεύματα τα οποία κάνουν λόγο για την αλματώδη ανάπτυξη της ιατρικής επιστήμης, η οποία σε συνδυασμό με την τεχνολογία θα είναι σε θέση να δώσουν απαντήσεις σε προβλήματα που μέχρι αυτή τη στιγμή μοιάζουν άλυτα.
«Είναι ασύλληπτη η πρόοδος και η ταχύτητα με την οποία αυτή τη στιγμή εξελίσσεται η ιατρική επιστήμη. Νιώθω πως θα υπάρξει μεγάλη δυσκολία στο να την παρακολουθήσουμε κι εμείς οι ίδιοι. Είναι σίγουρο πως θα καταφέρουμε να νικήσουμε ασθένειες που σήμερα ταλαιπωρούν την ανθρωπότητα, ωστόσο, είναι σίγουρο επίσης πως θα παρουσιαστούν νέες, πιο σύνθετες, ενδεχομένως. Η Μοριακή Βιολογία και η Βιοϊατρική δίνουν λύσεις που ξεφεύγουν από τα στενά όρια της ιατρικής. Ο κόσμος αλλάζει…»
Και ο κίνδυνος;
«Ο κίνδυνος είναι λόγω της υπερ-εξειδίκευσης να χάσουμε το «όλον» του ανθρώπου…»
Η λέξη άνθρωπος είναι μια από αυτές τις λέξεις που η Ζωή Νταϊλιάνα χρησιμοποιεί συχνά, κατά τη διάρκεια της κουβέντας μας. Γι’ αυτό και την ρωτάω ποια τα συναισθήματα που νιώθει όταν έρχεται αντιμέτωπη με δύσκολα περιστατικά.
«Είναι σπουδαίο πράγμα να δίνεις τη δυνατότητα σε μικρά παιδιά που έτυχε να γεννηθούν με κάποια ανωμαλία να μπορούν να γράψουν, να ντυθούν και να φάνε μόνα τους. Δεν πληρώνεται αυτό το συναίσθημα…»
Ένιωσες να σε αντιμετωπίζουν σαν «μικρό Θεό»; Νομίζω πως πολλοί γιατροί έχουν νιώσει το συναίσθημα αυτό.
Ναι, υπάρχουν περιπτώσεις που σε αντιμετωπίζουν ως «μικρό Θεό». «Ευτυχώς» όμως υπάρχουν και οι επιπλοκές που σε φέρνουν στα ίσα σου, για να μην αποκτήσεις τελικά αυτό το σύνδρομο.
Πιστεύεις στο Θεό;
Ναι, πιστεύω. Πιστεύω στην άνωθεν παρέμβαση. Είναι κάτι όμως που δεν μπορώ να το περιγράψω.
Το δικό σου «ιερό» είναι το χειρουργείο;
Ναι. Εκεί μέσα νιώθω μια ασφάλεια και για τον λόγο αυτό εκεί μέσα θέλω ηρεμία και οργάνωση.
Ποιο είναι το συναίσθημα όταν πρόκειται να προχωρήσεις σε έναν ακρωτηριασμό; Δεν το κουβαλάς μετά μέσα σου;
Είναι ένα συναίσθημα πολύ βαρύ. Δεν σε βαραίνει τόσο πολύ ο προγραμματισμένος ακρωτηριασμός, όταν δηλαδή γνωρίζεις πως αυτός είναι ο μόνος τρόπος για να σώσεις τη ζωή ενός ασθενούς. Αυτό που σε βαραίνει είναι όταν ο ακρωτηριασμός προκύπτει απρογραμμάτιστα, λόγω καθυστέρησης του να έρθει ο τραυματίας στο χειρουργείο για παράδειγμα…
Πως το ξεπερνάς;
Θυμώνω πολύ. Θυμώνω με τους άλλους και με τον εαυτό μου. Θυμός και κατάθλιψη είναι ίσως οι λέξεις που μπορούν να περιγράψουν αυτό το συναίσθημα…
Έρχεσαι πολύ συχνά αντιμέτωπη με τον θάνατο. Τον φοβάσαι;
Ο θάνατος είναι η φυσική κατάληξη των πραγμάτων, αρκεί να μην είναι βίαιος ή βασανιστικός. Αυτό που φοβάμαι περισσότερο είναι την αναπηρία. Αυτό είναι που πολεμάω κάθε μέρα. Με φοβίζει η κακή ποιότητα ζωής και ο αγώνας απέναντι σε αυτό το ενδεχόμενο είναι ένας αγώνας που αξίζει.
Ποια είναι η συμβουλή που θα έδινες σε ένα νέο παιδί που έχει ως όνειρο του να γίνει γιατρός;
Να κάνει αυτό που αγαπάει! Μόνο έτσι θα απολαμβάνει κάθε μέρα. Αν γυρνούσα τον χρόνο πίσω, θα διάλεγα πάλι αυτή τη δουλειά, αυτή την ειδικότητα, αυτή την εξειδίκευση. Θα πρέπει να αφιερώνεσαι σε αυτό που κάνεις.
Θα μπορούσε αυτό να είναι και ο ορισμός της ευτυχίας;
Αναμφισβήτητα, ναι!
Ευχαριστώ πολύ για την κουβέντα!
Εγώ ευχαριστώ!
