Η Kληρονομιά της Γεύσης είναι μια κοινωνικοπολιτισμική πρωτοβουλία που μελετά πολιτισμικές πρακτικές που σχετίζονται με τη διατροφή και την υγεία μέσω της προφορικής ιστορίας. Τι κάνει όμως αυτό το έργο, ποια η σημασία του, πως ξεκίνησε και πως θα εξελιχθεί; Ένα ένα λοιπόν:
Τι κάνει; Και γιατί;
Η Κληρονομιά της Γεύσης μελετά πολιτισμικές πρακτικές που σχετίζονται με τη διατροφή και την υγεία μέσω της προφορικής ιστορίας, καταγράφοντας τις εμπειρίες ανθρώπων μεγαλύτερων ηλικιών. Είναι σα να φτιάξαμε μια μεγάλη βάση δεδομένων, όπου άνθρωποι άνω των 65 διηγούνται τι έτρωγαν, πότε, και πως, και πως χρησιμοποίησαν την τροφή σα φάρμακο σε περιόδους ασθένειας. Ένα τεράστιο μωσαϊκό από γεύσεις, αναμνήσεις και γιατροσόφια! Οι μαρτυρίες αυτές καταγράφηκαν και μετατράπηκαν σε σύντομα βίντεο δημιουργώντας αποτυπώσεις προφορικών μαρτυριών, ανθρώπων παλαιότερων γενεών και διαφορετικών πολιτισμικών καταβολών που κατοικούν στη Λάρισα και παρουσιάστηκαν στο Μουσείο Σιτηρών και Αλεύρων στη Λάρισα. Η Κληρονομιά της Γεύσης προσεγγίζει τη Λάρισα ως τον τόπο όπου ο Ιπποκράτης έγραψε και άσκησε την ιατρική, δίνοντας εξαιρετική έμφαση στη σχέση μεταξύ διατροφής και υγείας και ως μια πόλη με πλούσια γαστρονομική και αγροτική παράδοση. Η Κληρονομιά της Γεύσης εξερευνά τη μνήμη μέσω της τροφής και αποσκοπεί στην καταγραφή και έκθεση προφορικών ιστοριών, συνδυάζοντας έτσι τη δημιουργία αρχειακού υλικού και τη δημιουργική του παρουσίασή σε μουσεία και δημόσιους χώρους. Η πρωτοβουλία, μέσα από εκθέσεις και δημόσιες δραστηριότητες, διερευνά το πώς η άυλη πολιτιστική κληρονομιά και συγκεκριμένα η γαστρονομία αποτελεί βασικό κομμάτι διατήρησης της ατομικής και συλλογικής μνήμης και πως οδηγεί στην ενδυνάμωση κοινοτήτων και στη δημιουργία κοινωνικής συνοχής και εξωστρέφειας.
Γιατί ένα τέτοιο πρότζεκτ είναι σημαντικό;
Το φαγητό, εκτός από μια από τις βασικότερες ανάγκες επιβίωσης του ανθρώπου, είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τον πολιτισμό και την εξέλιξη του είδους τόσο σε κοινωνικό, όσο και οικονομικό επίπεδο. Από το γεγονός του ότι αν δεν φάμε θα πεθάνουμε, μέχρι το ότι η λέξη σύντροφος προέρχεται από το < συντρέφω < συν + τρέφω, ὁ τρεφόμενος μαζί μέ κάποιον άλλον από την ιδια τροφό, είμαστε τα μόνα ζώα της φύσης που μαγειρεύουν. Και μαγειρεύουμε ανάλογα με το ποιος είναι αυτός/η που θέλουμε να μοιραστούμε την τροφή μας, αναλόγως τις οικονομικές συνθήκες στις οποίες ζούμε, τις γευστικές μας προτιμήσεις, τις οικογενειακές και κοινωνικές μας καταβολές, πλέον αναλόγως τη μόδα και πάει λέγοντας. Με λίγα λόγια, η πρώτη ύλη που μαγειρεύουμε, ο τρόπος παρασκευής της, το πως θα την καταναλώσουμε (μόνοι – με παρέα, με μαχαιροπήρουνα- με τα χέρια, σε εστιατόριο – στο σπίτι) έχει να πει πολλά. Περισσότερα απ’ όσα φανταζόμαστε για το ποιοι είμαστε ως μονάδες και ως κοινωνικό σύνολο και ποιες είναι οι συνθήκες στις οποίες ζούμε. Ένα μικρό παράδειγμα: κανένας από τους ηλικιωμένους στις συνεντεύξεις δεν ανέφερε την έννοια της επιλογής σε ό,τι αφορά στο φαγητό στην παιδική τους ηλικία. Μεσοπολεμικά, στον εμφύλιο, μεταπολεμικά, με απλά λόγια οι άνθρωποι έτρωγαν ό,τι είχαν και όσο είχαν, κάτι που περιγράφει το ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο της εποχής. Όπως αντίστοιχα περιγράφει το σύγχρονο δικό μας (στο δυτικό κόσμο τουλάχιστον) το γεγονός ότι πλέον η έννοια της όρεξης είναι πιο στενά συνδεδεμένη με το γούστο και τη θέληση και όχι τόσο με την ανάγκη να τραφούμε. Το πως, το τι, το πόσο και πλέον το γιατί τρώμε έχουν λοιπόν τη σημασία τους, καθώς απαντάνε στο μεγάλο ερώτημα ‘Ποιος Είμαι Εγώ και Ποιοι οι Γύρω μου’. Δυο ακόμη λόγοι που καθιστούν ένα τέτοιο έργο σημαντικό, είναι αφενός η διάσωση αυτών των πρακτικών και η αρχειοθέτηση τους ώστε να είναι διαθέσιμες στο ευρύ κοινό και στις επόμενες γενιές και αφετέρου η ενδυνάμωση των ηλικιωμένων, η πρόσκληση του να μοιραστούν όσα έζησαν και έμαθαν ως ιδιαίτερα σημαντική εμπειρία και γνώση. Αν σε αυτό το πρώτο εισαγωγικό κείμενο μπορούμε να πούμε κάτι σχετικά με την έρευνα, είναι πως είναι πολύ ωραίο να γίνεσαι τα αυτιά κάποιου/ας που έχει πολλά να πει και θέλει πολύ να μιλήσει!
Πως ξεκίνησε η Κληρονομιά της Γεύσης;
Η Κληρονομιά της Γεύσης γεννήθηκε στη Λάρισα, όπως αναφέρθηκε και στην αρχή, την πόλη όπου έζησε ο Ιπποκράτης και την πόλη με την πλούσια και μεγάλη αγροτική παραγωγή. Το έργο «μεγάλωσε» στη Γερμανία, συμμετέχοντας στο πρόγραμμα START – Create Cultural Change. Το πρόγραμμα START Το πρόγραμμα υλοποιείται μέσω του Ιδρύματος Robert Bosch (Robert Bosch Stiftung) σε συνεργασία με το Goethe-Institut Thessaloniki και τη μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα Ομοσπονδιακή Ένωση Κοινωνικοπολιτιστικών Κέντρων (Bundesvereinigung Soziokultureller Zentren e.V.) και υποστηρίζεται από το Κοινωφελές Ίδρυμα Ιωάννη Σ. Λάτση και το Ίδρυμα Μποδοσάκη. Η Κληρονομιά της Γεύσης βρέθηκε στο Ποτσνταμ στο κοινωνικοπολιτισμικό κέντρο oskar. DAS BEGEGNUNGSZENTRUM IN DER GARTENSTADT, όπου πρωτοεμφανίστηκε σε μικρή κλίμακα ως A Taste of Drewitz, ένα πειραματικό βίντεο που καταγράφει γαστρονομικές πρακτικές των ποικιλόμορφων κοινοτήτων τηε γειτονιάς Drewitz στο Πότσνταμ!
Για μια γεύση από το Dewitz εδώ:
Στη συνέχεια,η Κληρονομιά της Γεύσης “ενηλικιώθηκε” και επέστρεψε στη γενέτειρα της τη Λάρισα, έχοντας λάβει χρηματοδότηση από το πρόγραμμα START με σκοπό να υλοποιήσει την έρευνα και παρουσίαση της.
Τα μελλοντικά πλάνα;
Η Κληρονομιά της Γεύσης στοχεύει στη δημιουργία ενός ετήσιου φεστιβάλ όπου ο κόσμος των τεχνών και του πολιτισμού και οι επιστήμες υγείας θα συναντιούνται στη Λάρισα, έχοντας ως κοινό παρονομαστή το φαγητό, τη σχέση του με την σωματική και ψυχική υγεία και τις εικαστικές και επιστημονικές του διαστάσεις. Ένας ακόμα στόχος είναι η δημιουργία, ενός cultural food hub που θα λειτουργεί ως κόμβος φαγητού και πολιτισμού, με δράσεις αφιερωμένες στην πολιτισμική και ιατρική κληρονομιά της Λάρισας. Τέλος, ένα από τα πλάνα που υλοποιούνται είναι η εβδομαδιαία παρουσία της Κληρονομιάς της Γεύσης στη LarissaPress όπου θα μελετάμε ανθρώπους και μνήμες, γεύσεις και γιατροσόφια!